De Islam,
ook onze geschiedenis
Een tentoonstelling over de culturele invloeden van de Islam, verweven in
onze Europese identiteit.
Nog tot 21 januari in het Vanderborghtgebouw, Schildknaapstraat 50 in Brussel (bij het Centraal station).
Het imaginair Europamuseum toont in deze tentoonstelling de kruisbestuivingen tussen schrift, literatuur, geneeskunde, filosofie en techniek van Oost en West en omgekeerd. De verspreiding van de Islam werd de motor voor nu diep-geankerde invloeden die meereisden op de golven van de militaire, economische en culturele veroveringen.
De Arabieren en Berbers uit Noord-Afrika veroverden Spanje en Portugal tot Karel Martel hen in 732 bij Poitiers tot stilstand bracht. Die “Moren” bouwden een bloeiende beschaving op in het Iberisch schiereiland, gebaseerd op de Griekse filosofie, de wiskunde uit Indië, technieken uit China en bouwkunde uit het Romeinse Rijk. In het Oosten van het Middellandse Zee bekken waren de Turken de vertegenwoordigers van de islam na de val van het Oost-Romeinse keizerrijk.
Deze veroveringen en heroveringen worden duidelijk getoond op wandkaarten. Meteen wordt ook duidelijk hoe de Balkan al sinds zes eeuwen een kruispunt is tussen macht en macht. Aan de godsdienst zelf besteedt de tentoonstelling weinig aandacht. Des te meer wordt de focus gelegd op de culturele verschillen en beïnvloeding. Brugfiguren tussen Oost en West verschijnen op films en laten verstaan wat hun levens betekenis geeft.
Daarnaast besteedt de tentoonstelling aandacht aan een selectie van unieke producten van kunstambacht uit de beschavingen in Azië, Afrika en Europa. Er is een miniatuur noria en er zijn gesmede chirurgische instrumenten die zowel in Bagdad als in El Andaluz vervaardigd en gebruikt werden.
Er is uiteraard veel aandacht voor de kolonisatie en de nasleep ervan. Het is de grootschalige verovering en onderwerping van volkeren die reeds gedeeltelijk gearabiseerd waren en of bekeerd tot de Islam. In Noord-Afrika waren er de Franse en Italiaanse kolonies en het was schokkend om te zien hoe de bevolking er onder dwang werd ingezet voor de behoeften van het moederland. Die kolonisatie zorgde voor littekens die nu nog altijd niet geheeld zijn en waarin nog altijd stof voor conflict en misverstanden aanwezig is.
Bijzonder boeiend is ook het actuele hoofdstuk waar kunstwerken een toegankelijker maar meer beklijvend begrip voor de actualiteit aanreiken. En dan kan men niet langs de vluchtelingen kijken. Die vluchtelingen verschijnen in een monochroom beeldhouwwerk “Passagers de Silence” van Karim Ghelloussi. De beeldengroep dateert van 2016 maar zou even goed 1914 of 1935 als jaartal kunnen dragen. De donkere groep lijkt van alle tijden omdat elk van de figuren inwisselbaar is met de gestalten op een familieportret.
Beklijvend is de video- en geluidsinstallatie van 2016 waarbij de zee stormt op de achtergrond en van alle kanten aanwezig is. Op het strand liggen bundels, body bags, die men herkent als vluchtelingen. Er is geen ontkomen mogelijk aan dit werk van Nikolay B.S. Larsen. De oorspronkelijke beelden werden trouwens gedeeltelijk vernield tijdens een storm in Zuid-Italië. Met de geprojecteerde onderwater opnamen van de berging van de beelden werd “End of Dreams” nog realistischer en schrijnender.…
Als toeschouwer ondergaat men letterlijk en figuurlijk de storm, passerend tussen de wandvullende projecties.
De confrontatie en dialoog is er op meerdere levensdomeinen. Kleding is zulk domein. Er is de westerse veronderstelling dat “pak en das” de maatstaf zijn van civilisatie en er is de onhoorbare introductie van andere modes. Yves Saint Laurent was een aanbidder van Marokko. Zijn ontwerpen van avondjurken zijn dikwijls geïnspireerd door de traditionele klederdracht van de moslima’s. Kleding als statement is ernstig te nemen maar toont ook de wisselende invloed van godsdienst en cultuur. Vooral jonge mensen experimenteren met variaties van eigen en anders.
Het is een serene tentoonstelling met een groot respect voor de onderscheiden culturen en met een even grote, uitgesproken zorg over hoe Europa met zijn nieuwe toekomst zal leren omgaan. Hoe de verschillen naar waarde schatten en toch een solidariteit ontwikkelen die gedragen wordt door een grote groep?
Europa zal een ”work in progress” blijven zoals Jörg Frank een Duitse kunstenaar, zijn chaotisch ontwerp van Europa schildert..
Mijn indruk:
Goed verzorgde tentoonstelling met beknopte maar “neutrale” info. Een aanrader indien me reeds iets kent van de culturele islam omdat men zelf toch wat leemten moet opvullen. Zeker aanbevolen voor een groepsbezoek met gids, liefst met een gemengd publiek zodat er ruimte is voor dialoog en persoonlijke inkleuring.
Inkom: 13, 50 euro per persoon
Treinticket h/t vanuit Herent, inclusief inkom: € 16,20 (senioren € 15,70).
Ticket op voorhand te bestellen via het web: www.belgianrail.be/nl