-p26-

Met een leesregel in twee dimensies werken: gebruikersimpressies van de
Braillex 2D-Screen

Ton Verhulst
Roderik Erens

   De Braillex 2D-Screen van Papenmeier is een 80-cellige leesregel die
niet alleen gelijkwaardig is aan de op de markt zijnde apparaten, maar die
bovendien een nieuwe dimensie toevoegt! We vonden dit voldoende reden om
dit toestel eens aan de tand te voelen.

1. Gelijkwaardig
   De Braillex 2D-Screen heeft, evenals zijn concurrenten, duimtoetsen om
de leesregel over het scherm te sturen. Er zijn ook programmeertoetsen,
waarmee men naar schermregels kan springen, de cursorpresentatie kan
wijzigen, softcursors kan instellen en volgen, vensters kan defini‰ren, van
profiel kan veranderen zonder de tekst te verlaten, ...
   De Braillex 2D-Screen is volledig hardwarematig gestuurd en wordt via
een insteekkaart aangesloten. Het is een forse leesregel: hij weegt 8,5 kg,
is 3,3 cm hoog, 31 cm diep en 74 cm breed. Hij kost 33.750 NLG/572.614 BEF
(excl. B.T.W.). Dit is duurder dan we gewoon zijn, maar hij biedt dan ook
een extra dimensie!

2. Een extra dimensie
   Met de Braillex 2D-Screen kan men tweedimensionaal werken; zodoende
krijgt men een overzicht van het hele scherm. Men kan o.a. snel zien welke
regels blank of gevuld zijn, waar attributen staan of waar bepaalde tekens
(cijfers, vooraf opgegeven woorden e.d.) zich bevinden. En men kan snel
naar zo'n plaats springen. Dit alles kan omdat de Braillex 2D-Screen naast
de normale horizontale cursor-routing bovendien beschikt over verticale
cursor-routing met de mogelijkheid per regel informatie te verkrijgen.

3. Verticale cursor-routing en informatie
   Links op de leesregel zit een verticale strip van 22 cellen. Deze zijn
dwars gemonteerd en hebben dus per cel 4 puntjes naast elkaar en 2 onder
elkaar. In totaal zijn dit 44 rijen van 4 punten breed. D.m.v. de 9
bovenste cellen wordt de gebruikelijke statusinformatie verstrekt zoals:
welke schermregel wordt weergegeven, welk profiel en welke cursor actief
zijn en op welke regel en in welke kolom deze cursor staat. Er zijn nog
cellen onbenut, zodat dit soort informatie in de toekomst door de fabrikant
uitgebreid kan worden.
   Onder deze 9 cellen zit een goed voelbare ribbel. Dit is de scheiding
met de 13 cellen (26 rijen van 4) voor regelinformatie. Links van elke cel
bevindt zich een toets. E‚n druk op zo'n toets doet de leesregel springen
naar een oneven schermregel (corresponderend met een bovenste rij puntjes
van een dwarse cel) en na tweemaal aanraken springt de leesregel naar de
corresponderende even schermregel. Als men op de 13de toets drukt, gaat de
leesregel naar regel 25.
   Per regel zijn er 4 informatiepuntjes. De betekenis van een opstaand (en
dus voelbaar) puntje varieert, naar gelang van het actieve profiel. Ten
behoeve van WordPerfect 5.1 worden drie profielen meegeleverd:
* Profiel 1: Het eerste puntje geeft aan of er in de kolommen 1 tot 20
informatie staat, het tweede vertelt dit over de kolommen 21 tot 40, enz...
Als men met de vingers over de 26 rijen gaat, krijgt men een globaal
inzicht in de schermspiegel. De gebruiker weet dan welke regels vol zijn,
welke bijna leeg of welke bv. aan het begin geen tekst hebben, waardoor
tabellen gemakkelijker herkend kunnen worden. Met het ‚‚n- of tweemaal
aanraken van de gepaste cursor-routingtoets kan hij dan de cursor bv. naar
een nieuwe alinea laten springen.
* Profiel 2: De puntjes geven bij profiel twee aan of er zich in een regel
‚‚n of meerdere attributen bevinden.
* Profiel 3 is behulpzaam tijdens het werken met de spellingcontrole.
   Het is ook mogelijk te combineren. De punten 1 en 2 zeggen bijvoorbeeld
iets over de al of niet aanwezige tekst op een regel, punt 3 geeft aan of
er vetgedrukte letters zijn en punt 4 zegt of er in de bijhorende regel
cijfers staan.
   Met een programmeertoets kan men snel van profiel wisselen.
   Bij het werken met spreadsheet, waar de informatie meer over het scherm
verspreid staat, blijkt de extra informatie die de Braillex 2D-Screen geeft
via de informatiepuntjes bijzonder handig. Men kan o.a. snel aflezen welke
schermlijn de leesregel toont, waar de softcursor zich bevindt en welke
velden gevuld zijn. Met het weergeven van attributen kan afgelezen worden
welke velden belangrijke gegevens bevatten, zoals resultaten.

4. Profielen
   Het is belangrijk dat het profiel optimaal is aangepast aan het
toepassingsprogramma waarmee gewerkt wordt, zodat de informatie die
verticaal wordt weergegeven optimaal benut kan worden. Profielen worden
voor een aantal veel gebruikte toepassingsprogramma's meegeleverd. Wanneer
men met een ander toepassingsprogramma werkt zal men een nieuw profiel
moeten maken.
   In de handleiding van de leesregel wordt besproken hoe profielen in
elkaar zitten en hoe deze gemaakt of aangepast kunnen worden naar eigen
behoefte. Het profiel is opgebouwd uit een lijst van commando's die diverse
aspecten van de leesregel regelen, zoals de horizontale en verticale en
cursor-routing, het volgen van softcursors en welke informatie wordt
weergegeven op de verticale informatiestrip.
   Wie redelijk vertrouwd is met de MS-DOS- of een andere editor kan in
principe zelf een profiel aanpassen of schrijven. Wij ondervonden dat
kleine veranderingen aan een profiel redelijk eenvoudig zelf gemaakt kunnen
worden. Een forse aanpassing van een profiel kost echter behoorlijk wat
tijd en de hulp van een ziende lijkt ons onontbeerlijk. Zeker wanneer het
gaat om toepassingsprogramma's waarin een aantal softcursors voorkomen, is
het moeilijk een goed profiel te schrijven en is tussenkomst van de
leverancier in de meeste gevallen noodzakelijk.

5. Onze bevindingen met de Braillex 2D-Screen
* Met de verticale cursor-routing is vlot over het scherm te navigeren.
Rolluikmenu's (pull-down) kunnen vlot gelezen en bediend worden. Dit wordt
mede bereikt doordat veelgebruikte toetsen van het toetsenbord zoals de
"Enter"-toets ook via de leesregel bediend kunnen worden.
* Door de verscheidenheid aan informatie die op het verticale display wordt
weergegeven, kan snel een globale indruk van het scherm worden verkregen.
* Naar onze mening kan de ori‰ntatie op het verticale display nog verhoogd
worden door naast de 13 tiptoetsen een regelnummering in braille aan te
geven. Deze ontbrak op het geleende exemplaar maar kan door de leverancier
worden toegevoegd.
* Voor de verticale leeslijn zou een keuze tussen plaatsing links of rechts
wenselijk zijn, wat tot hiertoe niet aangeboden wordt.
* Het werken met twee dimensies vergt duidelijk gewenning in het gebruik:
- Allereerst, de afstand tussen de 80 cellen en de 9 cellen voor de
gebruikelijke statusinformatie is beduidend groter dan die bij de
traditionele positie van de statuscellen direct naast de horizontale
cellen.
- Het snel kunnen lezen van 2 cijfers op een dwarsgemonteerde cel vergt
oefening, omdat er tussen de cijfers onderling geen extra ruimte is.
- Het is moeilijk te voelen welke van de vier puntjes omhoog staan, vooral
wanneer dat slechts hier en daar op het verticale display het geval is,
zoals bij het weergeven van attributen.
* Officieel is het zelf maken of aanpassen van profielen mogelijk. Men moet
echter wel kundig zijn en zonder visuele assistentie lijkt het ons
moeilijk. Men kan in principe kosteloos beroep doen op de leverancier.
* De leesregel is hardwarematig aangestuurd. Hierdoor zal zonder conflicten
met alle software gewerkt kunnen worden en wordt er geen RAM-geheugen van
de computer gebruikt.
* De hardware van de Braillex 2D-Screen werkt niet samen met een LocalBus
videokaart, doch een passende videokaart wordt door de Nederlandse
leverancier bijgeleverd.

6. Conclusies
   Via het verticale brailledisplay is nuttige informatie over schermregels
te geven. Belangrijk is dat door deze informatie makkelijker en vooral
sneller met een toepassingsprogramma gewerkt kan worden. Naar onze mening
zal bij tekstverwerken de verticale braillelijn niet veel informatie
toevoegen. De Braillex 2D-Screen komt pas echt tot zijn recht bij
toepassingen waarbij verticale informatie beslist noodzakelijk is, zoals
het schrijven van software en het werken met databases of uitgebreide
spreadsheets.
   Voor het werken met MS-Windows is de Braillex 2D-Screen met de Windots-
software van Papenmeier een interessante belofte. We zijn nieuwsgierig naar
deze combinatie.

Leveranciers
   Nederland: LVI-Nederland
   Belgi‰: Data Braille Service, Editec en Sensotec
De adressen vindt u achteraan in de adressenlijst.