p-30-


Twee nieuwe computerprogramma's voor visueel gehandicapte leerlingen

Ria Zwart

Onlangs zijn twee programma's voor visueel gehandicapte leerlingen op de
markt verschenen: Braille Tutorial en Kijkdoos. Beide programma's zijn in
het kader van het PRINT SO project II door Andersen Consulting-ECC
ontworpen. De ontwikkeling van deze programma's zijn in nauwe samenwerking
met de doelgroep tot stand gekomen. Hieronder wordt een korte beschrijving
gegeven van beide programma's.

1. Braille Tutorial
De Braille Tutorial is bedoeld voor blinde leerlingen van het speciaal
basis- en voortgezet onderwijs. Het gaat hier zowel om leerlingen die al
blind zijn voordat zij leren lezen en om leerlingen die op latere leeftijd
blind zijn geworden.
Doelstelling van de Braille Tutorial is dat de leerlingen kunnen zich
oefenen met het lezen en schrijven van braille: de kleine letters in
zespunts braille en de hoofdletters, cijfers en leestekens in achtpunts
braille.
De Braille Tutorial bevat een groot aantal oefeningen zoals:
- Letter intypen/woord intypen: de leerling krijgt een letter of woord
aangeboden in spraak, braille of beide en hij moet dit woord vervolgens
brailleren.
- Synthese-oefening: de leerling krijgt een woord in letters (vb.: b-oo-m)
in spraak of in braille aangeboden en hij moet dit woord vervolgens
brailleren.
- Brailleflitswoorden: een woord wordt gedurende een bepaalde (in te
stellen) tijd getoond op de brailleleesregel. Van zodra het woord verdwenen
is, moet de leerling het woord brailleren.
- Gelijke en verschillende letters/woorden zoeken: gelijke of verschillende
woorden en letters moeten aangewezen worden in een rij letters of woorden.
- Woorden vormen: de leerling moet, uitgaande van een willekeurige reeks
letters, een woord vormen of de letters in alfabetische volgorde zetten.
- Antipoets-oefening: een woord wordt letter voor letter op ‚‚n cel van de
brailleleesregel getoond (eventueel ondersteund door spraak). De leerling
moet dit woord vervolgens brailleren.
In deze oefeningen worden de letters, woorden en zinnen die op het scherm
staan, uitgesproken door middel van een tekst-naar-spraak systeem. Op deze
manier worden ook de antwoorden van de leerling uitgesproken, zodat die
precies weet wanneer er iets fout ingetypt wordt.
Naast de bijgeleverde oefeningen, is het mogelijk om als leerkracht zelf
oefeningen te maken.

2. Kijkdoos
Kijkdoos is bedoeld voor 6 tot 15-jarige slechtziende leerlingen uit het
speciaal onderwijs. Het programma is niet bedoeld voor kinderen met een
zeer kleine restvisus.
Met behulp van Kijkdoos kunnen leerlingen oefenen in het verbeteren van de
visuele functie en de detailwaarneming. Kijkdoos bevat een groot aantal
oefeningen die onder te verdelen zijn in vijf soorten:
- Wisselend fixeren: er wordt een figuur getoond op het scherm die de
leerling moet opzoeken en aanwijzen. Wisselend fixeren is een elementaire
vaardigheid die van belang is voor een adequate kijkstrategie.
- Figuren aanwijzen: er wordt een figuur getoond, waarbij van de leerling
wordt gevraagd uit een groep van diverse figuren dezelfde of de bijhorende
figuur aan te wijzen. Het doel van deze oefening is dat de leerling een
onderscheid leert maken tussen verschillende figuren.
- Matchen van figuren: de leerling moet dezelfde of bij elkaar horende
figuren bij elkaar zoeken en zetten. Ook bij deze oefening is het doel dat
de leerling een onderscheid leert maken tussen verschillende figuren.
- Oefeningen met lijnfiguren: in een lijnfiguur die als achtergrond
fungeert moet de leerling andere figuren zoeken. Bijvoorbeeld: appels en
peren zijn 'verstopt' in een boom en moeten aangewezen worden door de
leerling.
- Flitsoefeningen: de leerling krijgt achtereenvolgens een aantal beelden
aangeboden, waarvan hij de volgorde moet onthouden. Achteraf moet hij de
beelden terug in de juiste volgorde zetten. Het doel van deze oefeningen is
de waarnemingssnelheid, de interpretatiesnelheid en het visueel geheugen te
trainen.
Bij al deze oefeningen zijn verschillende variabelen in te stellen die
invloed hebben op het visueel functioneren van de leerlingen. De variabelen
zijn onder meer: achtergrondkleur, kleur van de figuren, aantal figuren,
positie van de figuren op het scherm en grootte van de figuren. De figuren
die getoond worden in een oefening kunnen gekozen worden. Als een leerling
bijvoorbeeld problemen heeft met het herkennen van details binnen een
figuur, kunnen figuren gekozen worden die voldoen aan dit kenmerk
(bijvoorbeeld wekkers die elk een andere tijd aangeven), zodat hier
specifiek mee geoefend kan worden.
Het gebruik van al deze variabelen maakt het mogelijk om de oefeningen aan
te laten sluiten op de specifieke behoeften van de leerling. Alle
opdrachten en feedback worden door middel van een geluidskaart
uitgesproken.

3. Tot slot
Tijdens de studiedag "Visueel gehandicapten" die op 12 oktober jongstleden
in Nederland georganiseerd werd, hebben de leerkrachten van de scholen voor
visueel gehandicapten de gelegenheid gekregen om met de programma's te
oefenen. De programma's zijn entousiast ontvangen en wij hopen dan ook dat
de scholen beide programma's intensief gaan gebruiken. Want hier is het
uiteraard om begonnen: dat vanuit het PRINT SO project II goede
computerprogramma's ontwikkeld worden waar de visueel gehandicapte
leerlingen iets aan hebben !
Voor meer inlichtingen over de programma's "Braille Tutorial" of "Kijkdoos"
kan u terecht bij:
Andersen Consulting-ECC
Postbus 3881
NL-7500 DW Enschede
Tel.: +(31) 53 333 367