p-25- Hoe toegankelijk is een Apple Macintosh? Jeroen Baldewijns Als we het in Infovisie Magazine hebben over "een computer", bedoelen we meestal een IBM-compatibele PC. De verklaring hiervan ligt voor de hand: voor dit type computer is het hulpmiddelenaanbod veruit het grootst. Toch zijn er heel wat mensen die al jaren werken met de meest gebruiksvriendelijke computer: de Macintosh, tot voor kort exclusief door Apple geproduceerd, maar nu ook "gekloond" door andere computerfabrikanten. Infovisie Magazine ging op zoek naar de hulpmiddelen die voor deze volledig grafisch werkende en muisbediende computer voorhanden zijn. 1. Toegang tot de grafische scherminformatie 1.1. Bediening De Macintosh was de eerste computer met een doorgedreven systeem van muisbediening. Deze muisbediening is natuurlijk verre van handig voor niet- en slechtzienden en voor sommige motorisch gehandicapten. Daarom besloot Apple bij iedere Macintosh het programma "Enkeltoetsbediening" te leveren, dat het mogelijk maakt al de muishandelingen (bewegen, klikken, dubbelklikken, slepen,...) met behulp van het toetsenbord uit te voeren. Dit programma kan nuttig zijn voor sommige slechtzienden. Een hulpmiddel dat we uit de PC-wereld kennen, maar dat ook bij een Mac kan gebruikt worden, zijn de toetsenbordstikkers: kleine zelfklevertjes met braille- of grootschrifttekens die op de toetsen kunnen gekleefd worden. 1.2. Monitor In het basisconcept van de Mac waren monitor en computersysteem in ‚‚n behuizing ondergebracht. Om dit geheel zo compact mogelijk te houden, werd gekozen voor een klein (9 inch) zwart/wit scherm, wat niet echt schitterend is voor iemand met een beperkte visus. Op de recentere modulaire Macs (met aparte systeemkast) kunnen meestal grotere kleurenmonitoren van diverse fabrikanten gebruikt worden. Bij een resolutie van 640 x 480 punten geven 15, 17 of 21 inch monitoren een beperkte vergroting, die in combinatie met een vergrotings- en/of spraakprogramma voor sommige slechtzienden best werkbaar is. 1.3. Vergrotingssystemen Apple levert bij iedere Macintosh standaard een eenvoudig vergrotingsprogrammatje: CloseView (technische fiche in IM 6,4). Voor wie zijn computer frequent gebruikt, raden we eerder de uitgebreide versie van dit programma aan: InLarge (technische fiche in IM 5,3). Beide programma's zijn van dezelfde fabrikant: Berkeley Systems. Een andere vergrotingsmogelijkheid, die we ook voor IBM-compatibele PC's kennen, is het voorzetscherm. Dit is een grote loep die men voor het beeldscherm plaatst. Nadelen ervan zijn mogelijke reflecties en vervorming in de hoeken. Producenten ervan zijn New Concepts Marketing en Ross Heil Co. 1.4. Spraak Een grote troef van iedere Mac is dat hij standaard alle nodige hardware voor spraaksynthese ingebouwd heeft. Enkel de software die deze hardware aanstuurt moet extra aangekocht worden. We kennen volgende programma's: * OutSpoken for Macintosh (Berkeley Systems): Engelstalig spraaksyntheseprogramma (technische fiche in IM 5,3). * FrancophonŠme (G‚rard Uzan): Frans- en Engelstalig spraaksyntheseprogramma (technische fiche in IM 6,3). * Sophie (Rigel Engineering): ge‹ntegreerd softwarepakket met ondermeer Nederlands- en Franstalige spraakweergave. * Write:OutLoud (Don Johnston): tekstverwerker met Engelstalige spraakweergave (technische fiche in IM 8,2). * IntelliTalk (IntelliTools): tekstverwerker met spraakweergave. * TalkingKeys Pro (Graham Software Co.): programma dat iedere toetsaanslag uitspreekt. 1.5. Taktiele weergave Over brailleleesregels kunnen we heel kort zijn: er bestaan er geen voor de Macintosh. En toch bestaat er een produkt dat taktiele informatie geeft over de scherminhoud: InTouch. Dit is een programma dat de grafische inhoud van het scherm analyseert en doorgeeft aan een Optacon die via een seri‰le poort is aangesloten. De Optacon toont deze grafische informatie (knoppen, iconen, tekst) op een naaldenveld. InTouch wordt door Berkeley Systems en de Optacon (technische fiche in IM 5,3) door TeleSensory geproduceerd. 2. OCR (tekstherkenning) Het aanbod van scanners en tekstherkenningssoftware voor Macintosh is zeer ruim. Deze produkten zijn goed bruikbaar voor wie zich vlot met ‚‚n van de bovenstaande aanpassingen weet uit de slag te trekken. 3. Brailledrukkers Vanuit zuiver hardwarematig standpunt bekeken, kan iedere brailledrukker die over een seri‰le RS-232 poort beschikt, op een Mac aangesloten worden. Om de drukker vervolgens vanuit een toepassingsprogramma aan de praat te krijgen is een aanstuurprogramma nodig, en die zijn meestal niet zo vlot verkrijgbaar. Duxbury Systems en Humanware bieden een oplossing met respectievelijk de Duxbury Braille Translator (technische fiche in IM 5,3) en de Ransley Braille Interface. Dit zijn systemen die een tekstbestand omzetten naar een braillebestand dat naar de printer kan gestuurd worden. 4. De Macintosh en MS-DOS Het operating system van een Macintosh heet Mac OS. Het biedt een grafische gebruikersomgeving die grondig verschilt van MS-DOS, MS-Windows of OS/2. Op een Macintosh draait dan ook uitsluitend software die voor deze machines ontwikkeld werd. Voor de meeste grote toepassingen (WordPerfect, MS-Word, MS-Excel, FileMaker,...) is dit geen probleem omdat hiervan versies bestaan voor Macintosh en voor MS-Windows. Soms kan men echter nood hebben aan een programma waarvan er geen Macintosh-versie bestaat. Voor wie over een snelle Mac (met 68040- of PowerPC-processor) beschikt bestaan de volgende oplossingen: * Een emulatieprogramma dat de MS-DOS en/of MS-Windows-omgevingen emuleert op de Macintosh. * Een PC-uitbreidingskaart die een 486-processor bevat, waarop MS-DOS en MS-Windows-toepassingen kunnen draaien. Om misverstanden te voorkomen voegen we hier onmiddellijk aan toe dat een emulatieprogramma of een PC-uitbreidingskaart niet de interfaces van een normale IBM-compatibele PC bieden. Het is dus niet mogelijk om via een PC- uitbreidingskaart een brailleleesregel op de Macintosh aan te sluiten. 5. Conclusie U had wellicht al begrepen dat het voor een niet-ziende zo goed als onmogelijk is om met een Macintosh te werken. De grafische gebruikersinterface (zonder onderliggende tekst-geori‰nteerde DOS-laag), de ver doorgedreven muisbediening en het gebrek aan brailleleesregels bijven zeer grote struikelblokken, zelfs voor wie beschikt over een Optacon en InTouch. Voor sommige slechtzienden liggen de kaarten dan weer een stuk gunstiger. Wie zich weet te behelpen met een goede monitor, gecombineerd met een spraak- en een vergrotingsprogramma, kan de aankoop van een Macintosh overwegen. Een bijkomende beweegreden om een Macintosh te kopen is wanneer al de collega's op de werkplek met dit type computer werken. Hulpverleners die braille willen produceren, halen met de Mac een zeer gebruiksvriendelijke kwaliteitscomputer in huis, op voorwaarde dat de leverancier van de brailledrukker de nodige ondersteuning wil bieden. ---------- Bibliografie: Macintosh Disabilities Resources v4.0 (databank met hulpmiddelen voor gehandicapte Macintosh gebruikers), Apple Computer Inc., 1994. Leveranciers van de opgesomde produkten: TeleSensory: Brailleliga (Belgi‰), Lameris Ootech (Nederland). Berkeley Systems: Access Systems International (Belgi‰). Duxbury: Brailleliga (Belgi‰). Don Johnston: Hulp Middelen Centrale (Belgi‰). Rigel Engineering: CIG (Nederland). De adressen van de genoemde leveranciers vindt u achteraan in de adressenlijst.