-p10-


Windows 95 :
Wat zit er voor visueel gehandicapten in de doos ?

Jeroen Baldewijns
Roderik Erens
Gerrit Van den Breede

Het probleem van de toegankelijkheid van grafische gebruikersomgevingen is
reeds ruime tijd gekend.
De softwarereus Microsoft verklaarde zich onlangs te engageren om van
Windows 95 - ongetwijfeld de norm voor de komende jaren - de best
toegankelijke grafische omgeving voor gehandicapten te maken. We namen
daarom contact op met Microsoft Belgi‰ om eens te polsen hoe zij dit willen
realiseren. In dit artikel kan u alles lezen over wat we bij Microsoft
konden lospeuteren en over onze eerste bevindingen met Windows 95.

1. Windows 3.1 versus Windows 95

Windows 95 begint op het vlak van gebruikersvriendelijkheid de Macintosh
interface te benaderen. Het bureaublad is er een stuk op vooruitgegaan en
kan gemakkelijker ingericht worden naar de wensen van de gebruiker. Het
mappen-systeem kent nu meerdere hi‰rarchische niveaus, wat een lacune uit
Windows 3.1 wegwerkt. Het programma bestandsbeheer uit Windows 3.1 is
verdwenen, bestanden beheren kan voortaan van op het bureaublad gebeuren.
De vervelende beperking van slechts 8 tekens per bestandsnaam behoort tot
het verleden. Nieuw is ook de taakbalk die toegang geeft tot zowat alles :
programma's, documenten, controlepaneel,... Windows 95 kreeg daarenboven
het label "plug-and-play", wat zoveel betekent als : het aansluiten van
randapparatuur wordt vanaf nu kinderspel. Dit om maar een paar belangrijke
nieuwigheden op te sommen.
Een belangrijke vraag werpt zich dan ook op. In hoeverre levert deze
Windows 95 weer nieuwe problemen op voor visueel gehandicapten ?  Of is men
zich intussen bewust geworden van de problematiek en kunnen blinden en
slechtzienden deze grafische gebruikersomgeving beter inrichten naar eigen
behoeften ?

2. Toegankelijkheid voor visueel gehandicapten
2.1. Het algemeen concept

Een aantal verbeteringen is zeker nuttig voor slechtzienden.
Zo is de taakbalk, met daarop ‚‚n knop per actief toepassingsprogramma, een
stuk overzichtelijker dan de iconen van actieve programma's die bij
Windows 3.1 over het scherm zwierven.
Ook de startknop op deze taakbalk is veel gemakkelijker bruikbaar om
programma's op te starten dan het venstersysteem (programmabeheer) bij
Windows 3.1.
De inhoud van een venster kan men bij Windows 95 als lijstweergave krijgen.
De bestandsnamen staan dan gewoon onder elkaar, wat veel overzichtelijker
is voor een visueel gehandicapte Windows-gebruiker, dan een met iconen
bezaaid venster.

2.2. Het specifiek concept

Onder de noemer "toegankelijkheid" bouwde Microsoft enkele voorzieningen
voor slechtzienden in haar nieuwe besturingssysteem. Welke zijn hiervan de
mogelijkheden ?
Allereerst is er de mogelijkheid om in het controlepaneel de schermkleuren
aan te passen en zo het contrast en dus de leesbaarheid te verhogen. Dit
kon ook al bij Windows 3.1 maar is hier nog aangevuld met de mogelijkheid
om lettertype en -grootte van de tekens op knoppen en menubalken in te
stellen en de mogelijkheid om voor grotere iconen te kiezen. Bij een
maximale lettergrootte in een schreefloos lettertype krijgt men een
behoorlijk formaat.
Jammer genoeg zal bij een te grote vergroting een deel van een venster of
menu buiten het scherm vallen, wat toch wel een beperking is. Hierdoor is
de funktionaliteit van de extra vergrotingsmogelijkheden voor slechtzienden
beperkt en zal een vergrotingsprogramma voorlopig noodzakelijk blijven.

3. OSM

Op maandag 24 april '95 kondigde Microsoft USA aan te gaan samenwerken met
Henter-Joyce, een belangrijke Amerikaanse hulpmiddelenproducent. De
bekendste produkten van Henter-Joyce zijn wellicht "Jaws for DOS" en "Jaws
for Windows". Deze software zorgt ervoor dat de inhoud van het PC-
beeldscherm wordt omgezet naar spraak, zodat een niet-ziende zelfstandig
met de computer kan werken.
Deze samenwerking betekende concreet dat Microsoft een licentie heeft
genomen op het Off-Screen-Model (OSM) van Henter-Joyce. OSM is een soort
van databank die permanent geactualiseerd wordt en informatie bevat over
alles (tekst, grafische informatie, controle-informatie,...) wat er op het
beeldscherm te zien is. Vanuit deze databank kan dan de nodige informatie
worden doorgegeven aan een brailleleesregel of aan een spraaksynthesizer.
Microsoft zal deze technologie zo snel mogelijk ter beschikking stellen van
de hulpmiddelenfabrikanten, die hierdoor in staat moeten zijn om veel
vlugger GUI-toegangsprogramma's voor Windows op de markt te brengen.
Voor de volledigheid nog dit : het is niet zo dat de term OSM door
Microsoft of door Henter-Joyce bedacht werd. OSM is namelijk een benaming
die al jaren door producenten van GUI-toegangssoftware frequent wordt
gebruikt.
Naast dit OSM heeft Microsoft nog andere waardevolle intenties :
- Het opstellen van richtlijnen voor het ontwerpen van toegankelijke
software en deze richtlijnen promoten bij de software-industrie.
- Het ter beschikking stellen aan de software-industrie van de "Application
Programming Interfaces" die nodig zijn om toegankelijke programma's te
ontwikkelen.
- Het gratis verschaffen van documentatie over Windows en andere Microsoft
produkten in de vorm van ASCII-bestanden.
- Het ontwikkelen van speciale zelfstudieprogramma's (met audioweergave)
voor visueel gehandicapten.
4. Toegankelijkheid voor andere gehandicapten
We stippen tot slot graag de aanpassingen aan die Windows 95 reeds bezit
ten behoeve van personen met een andere dan een visuele handicap.
- Voor PC-gebruikers met een auditieve handicap is er de mogelijkheid om
geluidsboodschappen door visuele signalen () te vervangen.
- Voor mensen met een verminderde handfunktie zijn er verschillende
voorzieningen. Zo kunnen er "plaktoetsen" worden ingesteld. Hierdoor moeten
de Shift-, Alt- en Ctrl-toetsen niet samen met een tweede toets worden
ingedrukt, maar kunnen de twee toetsaanslagen gewoon na mekaar gegeven
worden. Vervolgens is het mogelijk een geluidssignaal te koppelen aan de
NumLock-, CapsLock- en ScrollLock-toetsen. Indien gewenst kan de
herhaalfunktie van toetsen worden uitgeschakeld. Tot slot kan, zo nodig, de
muisaanwijzer volledig via het numerieke toetsenbord bestuurd worden.

5. Conclusie
We kunnen verwachten dat Windows 95 beter toegankelijk zal zijn voor
visueel gehandicapten dan Windows 3.1.
Voor slechtziende PC-gebruikers wordt reeds een beperkte oplossing geboden
met de ingebakken vergrotingsmogelijkheden. We kunnen ons echter voor-
stellen dat bij intensief gebruik van Windows 95 een bijkomend
vergrotingsprogramma geen overbodige luxe is.
Wat de aanpassingen voor niet ziende PC-gebruikers betreft, kunnen we hopen
dat het beschikbaar stellen van het OSM ertoe kan leiden dat Windows 95
beter toegankelijk zal zijn met brailleleesregel en spraaksynthesizer.
Gelukkig staat het onderzoek bij de hulpmiddelenontwikkelaars niet stil.
Nog deze winter verwachten we nieuwe versies van verschillende vergrotings-
programma's en GUI-toegangssoftware.