@@ 101ea015.txt
-p15-


De VN-Standaardregels: ook voor uw welzijn?
Gerrit Van den Breede

1.Inleiding
De Standaardregels over gelijke kansen voor mensen met een
handicap werden op 20 december 1993 na overleg met meer dan
70 regeringsverantwoordelijken en alle belangrijke
gehandicaptenorganisaties unaniem goedgekeurd door de
Algemene Vergadering van de VN. Naar aanleiding van deze
goedkeuring werd er bij al de lidstaten op aangedrongen een
inspanning te leveren om de levensomstandigheden en de
mogelijkheden om actief deel te nemen aan de samenleving
voor gehandicapten te vergroten. De Standaardregels,
waarvoor een eerste toetsingsperiode voorzien is die loopt
van '94 tot '97, hebben echter geen wettelijk bindend
karakter. Bengt Lindqvist houdt als Bijzonder Rapporteur
Gehandicaptenzaken van de Commissie voor Sociale
Ontwikkeling van de VN toezicht op hun toepassing. Hij wordt
bijgestaan door een panel van 10 vertegenwoordigers van
internationale gehandicaptenorganisaties (de World Blind
Union, de World Federation of the Deaf, Disabled Peoples'
International, Inclusion International, Rehabilitation
International en de World Federation of Psychiatric Users).
Uit de 22 Standaardregels heeft dit panel 6 prioritaire
gebieden aangewezen: toegankelijkheid (Regel 5), onderwijs
(Regel 6), werkgelegenheid (Regel 7), wetgeving (Regel 15),
co”rdinatie van werkzaamheden (Regel 17) en
gehandicaptenorganisaties (Regel 18).
De European Blind Union (EBU) behartigt de belangen van
mensen met een visuele handicap. De EBU houdt zich momenteel
vooral bezig met Regel 5 en specifiek met de
toegankelijkheid van informatie en communicatie.

2. Toegankelijkheid
De Standaardregel waarin de toegankelijkheid wordt
behandeld, geeft aanleiding tot acties op twee gebieden:
*De fysieke toegankelijkheid van de leefomgeving.
 -Komen tot een wetgeving die zorgt voor de
  toegankelijkheid van gebouwen, transportmiddelen en
  openbare gebieden.
 -Informatie verstrekken aan architecten en iedereen
  die beroepsmatig betrokken is bij het ontwerp en de
  bouw van de leefomgeving.
 -Toegankelijkheidseisen vanaf het beginstadium opnemen
  in het ontwerp van de bouwplannen.
 -Overleg met en betrokkenheid van
  gehandicaptenorganisaties bij het opstellen van
  normen en voorschriften voor openbare gebouwen.
*De toegang tot informatie en communicatie.
 -Informatie over diagnose, rechten, beschikbare
  diensten en programma's toegankelijk maken voor de
  gehandicapten en hun familieleden.
 -Informatie en documentatie toegankelijk maken voor
  visueel gehandicapten, gehoorgestoorden en mensen met
  een beperkt begripsvermogen.
 -Gebruik van gebarentaal in het onderwijs aan dove
  kinderen en tolkdiensten voor gebarentaal in het
  algemeen.
 -Aandacht voor de behoeften van mensen met andere
  communicatiestoornissen.
 -Toegankelijkheid van media: televisie, radio en
  kranten.
 -Toegankelijkheid van geautomatiseerde
  informatiesystemen en dienstverlenende systemen.
 -Overleg met gehandicaptenorganisaties bij het
  toegankelijk maken van informatiediensten.

3. De realisaties
Uiteraard heeft men de VN-Standaardregels niet afgewacht om
een aantal positieve dingen te realiseren of er mee aan te
vangen. Enkele voorbeelden wat de visueel gehandicapten
betreft:
-Een aantal elektronische publikaties zoals
 telefoonboeken, treingidsen en woordenboeken zijn
 reeds toegankelijk, andere zullen hopelijk volgen.
-De belangrijkste bankverrichtingen zijn (met een
 modemverbinding) toegankelijk via telebanking. Bij de
 Belgische ASLK heeft men Phone-Cash, een systeem dat
 het mogelijk maakt om telefonisch geld te reserveren
 (via Phone-Banking) bij een geldautomaat. Dit systeem
 werd ontworpen voor het grote publiek met als
 bedoeling de veiligheid bij de geldautomaat te
 vergroten. Men hoeft slechts zijn kaart in te steken
 en het codenummer te tikken om het geld te bekomen.
-Op het vlak van kranten kunnen we de dagelijkse
 brailleversie van De Standaard vermelden. Daarnaast
 wordt er gewerkt aan een digitale versie van De
 Standaard. Deze zal naar keuze met spraak of braille
 toegankelijk zijn. In Nederland zijn reeds
 verschillende kranten en tijdschriften op een
 elektronische manier toegankelijk via het ELK-systeem.
 In 1996 kunnen we verwachten dat met het ELK-systeem
 ook documenten in SGML-formaat kunnen gelezen worden.
-In Belgi‰ zijn proeven aan de gang omtrent het
 beschrijven van TV-programma's zodat visueel
 gehandicapten in staat zullen gesteld worden om de
 gebeurtenissen op het scherm te volgen.
De VN verwacht ook dat de belangenverenigingen voor visueel
gehandicapten initiatieven nemen om te voldoen aan de
Standaardregels.
Er is echter nog heel wat werk te verrichten. Denken we maar
aan het toegankelijk maken van grafische
gebruikersinterfaces (GUI 's) en multimedia. Ook op het vlak
van mobiliteit zou er nog heel wat moeten gebeuren.
Veel van de hierboven opgesomde verwezenlijkingen zijn
vrijblijvend ontstaan. Voor een systematische aanpak moeten
de Standaardregels in een juridisch kader geplaatst worden.

4. De Europese wetgeving
Binnen de Europese Unie (EU) zijn projecten vooral gericht
op het niveau van uitwisseling van informatie, technische
samenwerking en het ontwikkelen van beleidsinitiatieven. Het
ontbreekt echter aan een internationale wetgeving en een
juridische basis om personen met een handicap op Europees
niveau burgerrechten te garanderen.
De EU zou de VN-Standaardregels kunnen beschouwen als een
kader voor juridische actie, die de Lidstaten op nationaal
niveau zouden moeten opvolgen en toepassen. Zo kunnen we
voor 1996 verwachten dat de EU-verdragen veranderd worden
zodat de Europese Unie juridische bevoegdheid krijgt voor
het afdwingen van de rechten van gehandicapten.

5. De toekomst
Dankzij de Standaardregels is er een basis gelegd waarin
voorzien wordt dat toegankelijkheidseisen vanaf het prille
beginstadium opgenomen worden in het ontwerp van bouwplannen
en van informatie- en communicatieapparatuur. Men moet komen
tot "ontwerpen voor iedereen" of "universeel ontwerpen".
Hiermee bedoelen we functionele ontwerpen voor de ruim
genomen gemiddelde mens. De fundamentele gelijkheid tussen
mensen met en zonder handicap vinden we terug in deze
mentaliteit. Er moet eveneens gezocht worden naar
ge‹ntegreerde oplossingen voor speciale handicaps die niet
ondergebracht kunnen worden bij "een ruim genomen
gemiddelde".
Door de groeiende populariteit van het Internet, zal
informatie, die in principe toegankelijk is voor visueel
gehandicapten, in toenemende mate langs elektronische weg
beschikbaar zijn. In een later nummer zullen we dieper
ingaan op deze toegankelijkheid.
Het toegankelijk maken van alle overheidsdocumenten voor
leesgehandicapten is ook een belangrijke uitdaging die de
komende jaren voor de verschillende Europese overheden is
weggelegd.
Tenslotte wordt er in een Europees kader gewerkt aan de
toegankelijkheid van vervoermiddelen. Hopelijk kan dit een
stimulans zijn tot een ge‹ntegreerde en samenhangende
aanpak.

Indien u meer wil weten en lezen over de VN-Standaardregels,
dan kunnen we verwijzen naar nummer 6 (winter '95) van
Helioscope. Dit is een driemaandelijkse publicatie van
Helios. Het tijdschrift is gratis verkrijgbaar in de 11
offici‰le talen van de Europese Unie bij de Expertengroep
Helios:
Kortenberglaan 79
B-1040 Brussel
Telefoon: +32 2 738 06 22
Fax: +32 2 735 16 71

Een informatiepakket over de Standaardregels is samengesteld
door de Disability Awareness in Action (DAA). Dit pakket is
verkrijgbaar in het Engels, Frans en Spaans in grootschrift,
op cassette en op 3,5 inch diskette (ASCII-bestand) bij
Disability Awareness in Action:
11 Belgrave Road
GB-London SW1V 1RB