@@ 102ea025.txt -p25- Twee Nederlandse Bulletin Boards: indrukken van een gebruiker Ton Verhulst Momenteel zijn er in Nederland twee Bulletin Boards die speciaal ingericht zijn voor mensen met een leesbeperking. Het gaat om: -De Elektronische Postbus (EP) van de Christelijke Blinden Bibliotheek (CBB) te Ermelo. -Visuel, dat voortgekomen is uit een samenwerking tussen het Centrum voor Gesproken Lektuur (CGL) te Grave en de Studie- en Vakbibliotheek (SVB) te Amsterdam. Het hoofddoel van beide Bulletin Boards is het toegankelijk maken van schriftelijke informatie in de ruimste zin van het woord: ontspanning, nieuws, cultuur, wetenschap, voorlichting, religie... vult u maar aan, het is er allemaal! Bij beide Bulletin Boards is het mogelijk brieven aan andere gebruikers te zenden. Alle twee willen ze in de (nabije) toekomst de Elektronische Snelweg berijdbaar maken door Internet te ontsluiten. Om met de EP of Visuel aan de slag te kunnen, moet u minimaal beschikken over een computer met een hulpmiddel (vergroting, spraak of braille) en een telefoonaansluiting met een modem. De modem verzorgt de verbinding tussen uw PC en het telefoonnet. Het is van belang dat u werkt met een redelijk snelle modem (14.400 of 28.800 bits per seconde), want het ophalen (of downloaden) van bijvoorbeeld de zaterdag- editie van de Volkskrant duurt met een langzaam apparaat zeker een half uur terwijl met een snelle modem het geheel in twee minuten geklaard kan zijn. E‚n minuut telefoontijd kost overdag ongeveer 20 cent en na zessen en in het weekend een dubbeltje. U kan van beide Bulletin Boards alleen lid worden als u tot de doelgroep behoort. Aanmelden is gemakkelijk. Een telefoontje naar Ermelo (+31 0341 551014) of de Helpdesk van het CGL (+31 0468 468467) is voldoende. Beide instellingen staan u vriendelijk en deskundig te woord en beschikken over duidelijk voorlichtingsmateriaal. 1. De Elektronische Postbus De EP functioneert al geruime tijd en werkt bijna volmaakt. De ontwerpers hebben met succes gestreefd naar overzichtelijkheid en het zo laag mogelijk houden van de telefoonrekening. Bovendien is de structuur zo eenvoudig dat een leek op computergebied zonder problemen met de EP kan werken. Na aanmelding stuurt de CBB u een uitgebreide handleiding in de gewenste leesvorm en een installatiediskette. Een deskundige te Apeldoorn adviseert of bemiddelt desgewenst bij de aanschaf van een modem en wil bij het aansluiten ervan als vraagbaak fungeren. Het ophalen van een publikatie kost, exclusief telefoonkosten, meestal 1 NLG. Hoeveel u er ook aanvraagt, per kwartaal wordt u nooit meer dan 50 NLG in rekening gebracht. Als u het EP-programma opstart verschijnt volgend menu: 1. Bellen met de hoofdcomputer 2. Onderhoud abonnementen 3. Lezen van een tijdschrift 4. Postfuncties Via optie 2 uit het menu bereikt u een catalogus. Hierin kan u op alfabet of op genre bladeren. Wilt u een titel ophalen, dan drukt u op enter en vervolgens kan u kiezen tussen "een abonnement nemen" of "het laatste nummer van dat blad aanvragen". Zo kan u ‚‚n of meer titels bestellen. Bij optie 2 uit het menu vindt u een lijst van de gebruikers van de EP. Wilt u iemand een brief schrijven dan drukt u bij zijn naam in de lijst op enter en u kan het bericht direct beginnen intypen. U kan de brief ook typen met uw vertrouwde tekstverwerker, vervolgens de tekst in ASCII-formaat bewaren en dan de postfuncties oproepen om hem te versturen. Als uw "boodschappenlijst" klaar is, zoekt u via optie 1 uit het menu contact met de EP- computer. Vervolgens worden niet alleen de door u bestelde publikaties opgehaald en uw brieven verstuurd, maar u ontvangt ook de aan u gerichte brieven en de catalogus en namenlijst worden ververst. Zij blijven dus steeds up-to- date. Na het oversturen wordt de telefoonverbinding onmiddellijk weer verbroken. Met optie 3 uit het menu kan u de ontvangen tijdschriften lezen. Bij optie 4 uit het menu tenslotte, controleert u of er iets in uw persoonlijke brievenbus zit! Deze post kan u met uw eigen tekstverwerker lezen. Hoe mooi een programma ook werkt, er blijft altijd wel wat te wensen: -In de catalogus staan drie soorten tijdschriften: titels die gratis kunnen worden opgehaald, titels die 1 NLG kosten en titels die alleen verzonden worden als u lid bent. Zo krijgt u bijvoorbeeld de Consumentengids enkel als u lid bent van de Consumentenbond. Het zou handig zijn indien er in de catalogus werd aangegeven om welk type het gaat. -Als u een blad aanvraagt dat u niet krijgt omdat u geen abonnee bent, dan krijgt u het bericht dat een lidmaatschap of abonnement bij de uitgevende organisatie verplicht is. Alleen zou het net iets handiger zijn, indien u dan meteen ook een telefoonnummer kreeg waar u zich daadwerkelijk kan abonneren. -De radio- en TV-gids wordt in ReadEasy-formaat verstuurd. Een omzetting naar een met WordPerfect leesbaar formaat is helaas niet mogelijk. -Het is niet mogelijk na te gaan of "klaargezette" brieven ook daadwerkelijk zijn verzonden. -In de handleiding staat niets over het zenden van een zelfde brief aan meerdere personen. -In de handleiding zou vermeld moeten worden welke informatie op het scherm te lezen is tijdens de communicatie met de EP-computer. Op regel 20 kan u namelijk lezen welk blad wordt verzonden, hoeveel tijd dit vergt, hoeveel bytes de omvang van het document is en hoeveel bytes er al doorgestuurd zijn. -Na afloop van een sessie wordt thans alleen vermeld hoeveel tijdschriften er verstuurd zijn. Volledigheidshalve zouden ook de titels van die bladen, het aantal verzonden en ontvangen brieven, de duur van de telefoonverbinding en de kostprijs van de opgehaalde bladen moeten worden opgegeven. 2. Visuel: jong en veelbelovend Visuel is in januari jongstleden gestart. Er zijn wel nog kinderziektes, maar de software wordt regelmatig verbeterd en aangevuld. Daarom is er ook nog geen handleiding. De ontwerpers streven ernaar snel te komen tot een zeer gebruikersvriendelijke structuur, zodat ook onervaren computeraars gemakkelijk en met een minimum aan telefoonkosten de teksten kunnen ophalen die zij willen lezen. Momenteel moet u nog met uw eigen communicatiesoftware (zoals Telix of Terminate) contact met Visuel leggen. Eens het contact tot stand gebracht typt u uw naam en wachtwoord in. Vervolgens verschijnt het hoofdmenu, waaruit blijkt dat het opzet van Visuel zeer veelbelovend is: 1. Infobalie: informatie over CGL, SVB en Visuel 2. Postkantoor: corresponderen met andere Visuellers 3. Kiosk: ophalen van losse tijdschriften en kranten 4. Bibliotheek: raadplegen van SVB-catalogi en ophalen van boeken 5. Forum: deelnemen aan discussiegroepen 6. Markt: plaatsen en/of lezen van advertenties en mededelingen 7. Uitwinkel: lezen van een evenementenagenda 8. Snelweg: aanpassing voor toegang tot Internet Nog niet alle opties zijn toegankelijk maar dagbladen als NRC Handelsblad Telegraaf, Trouw, Volkskrant,... ophalen kan wel al, maar dit is wel nog een beetje te ingewikkeld. Allereerst selecteert u welke krant u wil ophalen. Vervolgens wordt de krant via de modem doorgezonden onder de vorm van een bestand dat met de instructie "elkdata" geconverteerd moet worden naar een met het ELK-leesprogramma leesbare krant. ELK staat voor "Elektronisch Lezen van Kranten". U kan ook al bladeren in de catalogi van de SVB en een Studieboek binnenhalen. Deze studieboeken worden ondermeer in het WordPerfect 5.1 formaat geleverd. U kan dus direct met WP gaan lezen, naar de gewenste bladzijde springen (ctrl-home), een trefwoord zoeken (F2), aantekeningen maken in de tekst (shift-F3),... Het boek omzetten naar ELK- of ReadEasy-formaat is evenwel niet mogelijk. Al de kranten, tijdschriften en handleidingen (in de toekomst waarschijnlijk ook boeken) die CGL levert, staan in ELK-formaat. Het ELK- leesprogramma is oorspronkelijk geschreven voor lezen met behulp van een spraaksynthesizer en werkt nagenoeg perfect. U kan springen van pagina naar pagina of van artikel naar artikel en zoeken naar trefwoorden. U kan de computer op "constant voorlezen" zetten of hem zin voor zin, woord voor woord of letter voor letter (spellen) laten lezen. U kan het leestempo versnellen of vertragen en de stemhoogte wijzigen. Het is ook mogelijk bladwijzers te "leggen" op plaatsen waar u later het lezen wilt hervatten. Een volledige krant of krantenartikelen kunnen bewaard worden op diskette of op de harde schijf. Het ELK- leesprogramma werkt ook prima samen met vergrotingsprogramma's en met alle leesregels van Alva en Tieman. Enkele nadelen van het ELK-systeem vind ik: -Het is niet mogelijk om tijdens het lezen aantekeningen te maken in de artikelen. -Het gelijktijdig benutten van een spraaksynthesizer en een brailleleesregel gaat niet soepel. Het is wel mogelijk om de leesregel aan te sturen met het ELK-programma en tegelijk de synthesizer via een ander schermuitleespakket aan te sturen. -Het omzetten van ELK-formaat naar een ASCII- bestand om daarna met WordPerfect te lezen, is vrij omslachtig. U moet eerst een kopie maken van de tekst. Vervolgens moet u in WordPerfect de regellengte op 80 instellen en de woordafbreekfunctie uitzetten. Als u vervolgens de tekst in WP opent, staan er nog een massa betekenisloze tekens in. Deze moet u dan maar voor lief nemen, want ze allemaal verwijderen is niet eenvoudig.