@@10BEA006.TXT
-p06-

uittreksel uit IM - jaargang 2, numer 2 - September '87

BRAILLELEESREGELS
-----------------

1. INLEIDING.
Brailleleesregels vervangen het beeldscherm bij het gebruik van een
computer en zetten de beeldinformatie om in tijdelijke braille. Dit
tijdelijk brailleschrift wordt geproduceerd door pennetjes (metaal of
kunststof) die al of niet uit een basisplaat steken en zo het
brailleteken vormen. De prijs van deze toestellen varieert ongeveer
tussen 270.000 BEF en 770.000 BEF.

2. HISTORISCHE GROEI.
De voordelen van braille op papier mogen niet worden onderschat, maar
er zijn een aantal nadelen aan verbonden.
Door de afmetingen van het brailleteken, de papierdikte en de
reli‰fhoogte van de braillepunten neemt een brailleboek gauw twintig
maal het volume en gewicht in als hetzelfde boek in zwartdruk. De
nodige papieroppervlakte bedraagt ongeveer zeven maal zoveel. Het
grote volume van brailleboeken brengt stockage- en produktieproblemen
met zich mee.
Er werd gezocht naar methoden om braille compacter weer te geven. Het
resultaat was het stand komen van het zogenaamde "paperless braille".
Bij papierloos braille wordt het brailleschrift op een tactiele
leesregel "afgelezen". De leesregel is opgedeeld in cellen; iedere cel
stelt een brailleteken voor.

3. DE BRAILLECEL.
Een cel bestaat uit een braillepatroon van 6 en 6+2 (brailleteken +
hoofdletter- en cursoraanduiding) gaatjes, waaruit kleine stiftjes in
de juiste stand gezet worden om het gewenste brailleteken te vormen.
Deze stiftjes worden aangedreven door een electro-magnetisch systeem
of met pi‰zo-electrische kristallen.
Deze laatste braillecellen zijn de meest recente. Ze zijn licht en
sneller dan de electromagnetische zodat ze gemakkelijk met 80 op ‚‚n
rij kunnen geplaatst worden. De braillestiftjes van de pi‰zo-
electrische cellen zijn veerkrachtig, maar worden bij normaal gebruik
niet ingedrukt. De opbouw van de pi‰zo-electrische cellen maakt dat ze
practisch ongevoelig zijn voor vuil en stof en tevens zijn ze ook
geruislozer dan de electromagnetische cellen.
Sommige fabrikanten voorzien een blokkeringsmechanisme op de
braillestiftjes. Vooral bij electromagnetische cellen treft men dit
aan omdat deze door hun aard gemakkelijk in te drukken zijn en dit
vraagt een zekere ervaring om te lezen.

4. HET GEBRUIK VAN DE BRAILLELEESREGEL.
Sommige brailleleesregels zijn te koop als los apparaat, aansluitbaar
op een computer, anderen zijn ingebouwd in een volledig eigen
computersysteem. Men moet steeds de vraag naar de externe
aansluitmogelijkheden stellen.
Met de achtpunts braillecellen kan men eenduidig alle ASCII-tekens van
een karakterset van een computer weergeven. Met acht puntjes heeft men
256 (ASCII-tekens) mogelijkheden. Brailleleesregels met zespunts
braillecellen kunnen niet alle ASCII-tekens weergeven en hoofdletters
worden bijvoorbeeld door knipperende braillecellen voorgesteld. Indien
men zonder veel problemen alle mogelijkheden van een computer wil
benutten is het aangewezen om een brailleleesregel met achtpunts
cellen te kiezen.
Een nuttige voorziening als men met brailleleesregels werkt is een
brailleklavier. Dit klavier wordt parallel geschakeld met het
standaardtoetsenbord en men kan afwisselend op de twee klavieren
intikken. Simulatie van een brailleklavier op het standaard
toetsenbord is een alternatieve oplossing die door sommige fabrikanten
wordt aangeboden.

5. MOGELIJKHEDEN.
Brailleleesregelapparaten beschikken over een lees- en schrijffunctie:
lezen van braille op de leesregel vanaf cassette of diskette;
schrijven van braille met het brailletoetsenbord op cassette of
diskette, bijvoorbeeld voor het nemen van nota's en kopi‰ren van
teksten.
De meeste brailleleesregelapparaten kunnen braille en audio opnemen en
weergeven op cassette of diskette en hebben index- en
zoekmogelijkheden. Andere voordelen zijn de eenvoudige bediening, het
practisch geruisloos werken en het gemakkelijk herwerken, rangschikken
en stockeren van informatie. Sommige apparaten bieden tevens
tekstverwerkingsfaciliteiten.
De wereld van de informatica en computer ligt nu ook binnen het bereik
van de onafhankelijk werkende visueel gehandicapte. Verder worden
informatiebronnen zoals Teletekst - een systeem waarbij gegevens
worden meegestuurd met het gewone TV-signaal - en Viewdata - een
systeem waarbij gegevens via de telefoonlijn worden verstuurd -
toegankelijk voor visueel gehandicapten. De informa-tie wordt omgezet
in braille en afgelezen op een brailleleesregel.

6. PAPIERBRAILLE CONTRA PAPIERLOOSBRAILLE.
Door de opkomst van het gesproken boek, papierloosbraille en recenter
de spraaksynthesizer kan de vraag gesteld worden of het traditionele
brailleschrift op papier nog toekomst heeft.
Wanneer we brailleschrift vergelijken met gesproken boek en
synthetische spraak, dan heeft braille het voordeel dat men een
woordbeeld krijgt en het ook zelf kan schrijven, daar waar dit
uiteraard niet mogelijk is met beide andere middelen. Deze kunnen
hoogstens een aanvulling zijn voor het brailleschrift, maar zullen het
nooit vervangen.
Anders is het gesteld met papierloosbraille. Hier kan zelf ook
geschreven worden, en bovendien biedt het papierloosbraille nog
talrijke andere voordelen zoals het eenvoudig stockeren en terug
opzoeken van informaitie, het kleinere volume, de combinatie van
tactiele en auditieve informatie bij gebruik van audiocassettes, enz.
We kunnen stellen dat papierloosbraille het brailleschrift op papier
van de markt kan verdringen, mits nog enkele verbeteringen aan deze
apparatuur aangebracht worden. Het brailleschrift zelf loopt echter
geen gevaar, daar het enkel van gegevensdrager zal veranderen; i.p.v.
papier is nu de audiocassette of diskette de gegevensdrager geworden.
Braille op papier blijft noodzakelijk. Daarbij moet eerst worden
nagegaan voor welke informatie papierbraille nuttig blijft.
Bijvoorbeeld voor het schrijven van brieven, persoonlijke meldingen,
uitnodigingen, e.d. is het nauwelijks denkbaar deze op een
audiocassette of diskette te verspreiden. Temeer daar niet iedereen
zal kunnen beschikken over de nodige hoogtechnologische apparatuur.
Papierbraille zal ongetwijfeld ook in de toekomst zijn eigen karakter
blijven behouden.

7. MARKTSITUATIE.
De apparatuur die we tot dusver kennen is speciaal ontwikkeld voor
visueel gehandicapten. Op korte termijn verdringt het ene apparaat het
andere van de markt. Vele van deze ontwikkelingen houden bovendien
geen rekening met de soms erg beperkte financi‰le toestand van de
visueel gehandicapte gebruiker. Zoals we reeds vermeldden in de
inleiding, schommelt de prijs van een brailleleesregel tussen de
270.000 en de 770.000 BEF. Een betere co”rdinatie op nationaal en
internationaal vlak van de onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten in
dit domein leiden tot lagere produktiekosten en bijgevolg lagere
kostprijzen. Normalisatie en standaardisatie van de apparatuur zou erg
wenselijk zijn.

Gerrit Van den Breede
Technisch medewerker