@@10BEA013.TXT -p13- uittreksel uit IM - jaargang 2, numer 1 - Mei '87 ELECTRONISCHE TEKSTLEZERS: Van droom tot werkelijkheid? ------------------------------------------------------- 1. INLEIDING. Een zeer groot en belangrijk deel van de hedendaagse informatie- uitwisseling gebeurt in gedrukte vorm. Boeken, tijdschriften, brieven en folders zijn daar voorbeelden van. De computer speelt een grote rol bij de produktie van deze gedrukte informatie. Alleen het invoeren van de tekst gebeurt nog grotendeels met de hand. Door de opkomst van de electronische leesmachines zou daar wel eens een eind aan kunnen komen. Voor de visueel gehandicapten zou het natuurlijk een reuzestap voorwaarts zijn als zij op een snelle, eenvoudige manier toegang krijgen tot gedrukte en handgeschreven teksten. 2. DESKTOP PUBLISHING, IMAGE SCANNER, OCR ?? Een belangrijke stimulans voor de ontwikkeling en produktie van leesmachines (beeldscanners) is de huidige opkomst van DeskTop Publishing. Deze term betekent letterlijk "een publicatie creren vanop je bureau", dus zonder tussenkomst van een zetterij of drukkerij. De computerfabrikant Apple is de pionier op dit gebied. De bal is aan het rollen gegaan toen Apple met de muis- en figuur- gerinteerde personal computer (Macintosh) op de markt kwam. Door de grafische mogelijkheden van de Macintosh kwam er vraag naar een printer die deze grafische mogelijkheden feilloos kan afdrukken. Dat is het domein van de laserprinter. Met deze printer kan men alle mogelijke lettertypes mooi en snel afdrukken. DeskTop Publishing wordt pas echt interessant als men ook foto's en figuren tussen de tekst kan voegen. Hier doet de image scanner (beeldaftaster) zijn intrede. Nu kan men foto's laten aftasten, eventuele kleurenfoto's worden omgezet in grijstinten en gedigitaliseerd naar de computer gestuurd. Afhankelijk van de software kan men het beeld vergroten, verkleinen, enz. en tussen de tekst voegen. Op deze manier kan men snel en eenvoudig een mooi tijdschrift samenstellen. De genoemde toestellen (computer, laserprinter, image scanner) vormen samen de basisuitrusting nodig voor de DeskTop Publishing. De afkorting OCR staat voor Optical Character Recognition. Na het aftasten van het beeld gaat men een stap verder. Men gaat namelijk over tot het herkennen van de tekens, letters, cijfers, leestekens en speciale tekens. Een scanner kan dikwijls gebruikt worden als OCR-toestel, dat is een kwestie van het juiste computerprogramma. De noodzakelijke resolutie hiervoor van de scanner ligt rond 300 dots per inch (12 punten per mm). Het programma zal het afgetaste beeld zo verwerken dat letters en cijfers genterpreteerd worden als zodanig en niet als een figuurtje. 3. DE KURZWEIL GENERATIE: DE EERSTE LEZENDE COMPUTERS. Nog voor de opkomst van de microcomputers en a fortiori voor DeskTop Publishing werden in de V.S. een reeks leesapparaten ontwikkeld gebaseerd op een minicomputer. De firma Kurzweil kwam in 1976 op de markt met een sprekende boekenleesmachine. Dit apparaat vindt men nu nog in verschillende Noord-amerikaanse bibliotheken. Een volgende stap was, naast het verbeteren van de afleeskwaliteit, het naar buiten brengen van de afgelezen informatie zodat deze in een ander computersysteem kan ingebracht worden (types 400, 4000 en DeskTop). Tot voor enkele jaren waren de Kurzweilleesmachines de onbetwistbare leiders in dit domein, zowel wat kwaliteit en snelheid betreft. Men vindt deze machines dan ook op verschillende plaatsen (banken, drukkerijen, kranten, enz.) en in Belgi ook bij de brailledrukkerij van Progebraille. In het buitenland o.m. bij Blindenstudinanstalt (Marburg), SZB (Zrich) en RNIB (London). 4. DE MICROCOMPUTER GENERATIE: GOEDKOPER LEZENDE COMPUTERS. Door de groeiende afzetmarkt voor DeskTop Publishing-apparaten daalt de prijs van OCR-machines en stijgen de mogelijkheden van OCR-software zeer snel. Er zijn nu reeds OCR-programma's op IBM-PC te koop die de computer toelaten om nieuwe lettertjes aan te leren. Hiermee worden bedoeld de lettertypes die door de softwarefabrikant nog niet voorzien waren. Het is ook mogelijk verschillende lettertypes door mekaar op n blad te herkennen. Het programma herkent dan automatisch het lettertype. Het aflezen van handgeschreven teksten is (nog) niet mogelijk met de huidige toestellen. De electronisch gelezen tekst wordt omgezet in de ASCII-code (ASCII = American Standard Code for Information Interchange, een algemeen aanvaarde standaardcode om lettertekens voor te stellen). Deze universele computercode kan voor allerlei zaken gebruikt worden. Zo kan men bijvoorbeeld de gelezen tekst naar een brailleleeslijn, spraaksynthesizer of brailleprinter sturen. Men kan de ASCII-file ook in een tekstverwerker opvangen en verwerken. Sommige OCR-programma's bezitten de mogelijkheid om rechtstreeks een aangepaste file aan te maken die geschikt is voor n bepaalde tekstverwerker, bv. Wordperfect. Sommige programma's hebben een lijstje van tekstverwerkers waaruit men kan kiezen. De leesapparaten zoals die gebruikt worden bij DeskTop Publishing zijn niet draagbaar en het papier wordt automatisch afgetast (scanner). Sommige zijn voorzien van een automatische invoerlade zodat tot 50 bladen automatisch gelezen kunnen worden. Meer technische gegevens vindt u in onze technische fiches. 5. DE INDIVIDUELE LEESAPPARATEN VOOR VISUEEL GEHANDICAPTEN. En van de eerste optische leesapparaten was de OPTACON (IM 1, 1 p. 25). D.m.v. 144 trillende naaldjes wordt de vorm van de letter in een soort relif voorgesteld. Het lezen met de OPTACON vraagt veel oefening en ervaring. Technisch gezien is de OPTACON een beeldscanner en geen OCR-apparaat. Het herkennen van de letters gebeurt in de hersenen van de lezende persoon. Een echt OCR-leesapparaat voor individueel gebruik is de DELTA (thans in een tweede versie die nauwkeuriger leest). Een leeskop wordt over het papier geschoven, de ingebouwde mini camera neemt de vorm van de letters op en een computer zet de herkende letters om in braille op een leesregel van 12 tekens. Het is ook mogelijk om de gelezen tekst in een PC-tekstverwerker in te voeren. Deze twee (OPTACON en DELTA) leesapparaten zijn draagbaar en de camera moet met de hand bewogen worden. 6. CONCLUSIE. De draagbare leesapparaten zoals de OPTACON en de DELTA kosten tussen 240.000 en 400.000 BEF. Ze zijn eenvoudig in het gebruik maar zijn minder geschikt als men regelmatig grote hoeveelheden tekst moet doornemen. De bureau leesmachines zijn duurder. De hardware kost ongeveer 150.000 BEF maar voor de karakterherkenning vereisen ze software van ongeveer 300.000 500.000 BEF. Het is dus de software die nog erg duur is en overigens bij sommige firma's nog in een ontwikkelingsstadium verkeert. Het ligt voor de hand dat de prijs van de software nog zal dalen en de mogelijkheden ervan toenemen, zeker omdat men deze artikelen niet alleen kan verkopen aan visueel gehandicapten maar ook aan kantoren en overal waar men documenten wil opslaan in een computer. De afzetmarkt is dus redelijk groot waardoor de concurrentie groot is en de prijs gedrukt wordt. Gerrit Van den Breede Technisch medewerker BIBLIOGRAFIE: - PCM van januari 1987. - BYTE van maart 1987 en april 1987. - technische gegevens van Kurzweil, Optacon en Delta.