@@10BEA016.TXT
-p16-

uittreksel uit IM - jaargang 2, numer 2 - September '87

HET GEBRUIK VAN DE COMPUTER IN HET BUITENGEWOON ONDERWIJS AAN 
VISUEEL GEHANDICAPTEN
-------------------------------------------------------------

In het buitengewoon onderwijs aan visueel gehandicapten wordt de
computer ingeschakeld op een drietal domeinen.
1. Voor de produktie van braille;
2. Als leerprothese en onderwijshulpmiddel;
3. Bij het voeren van de administratie voor de school.
In deze bijdrage wil ik het vooral hebben over het gebruik van de
computer in de eerste twee domeinen. Het inschakelen van de computer
in de schooladministratie immers verschilt niet met een dergelijk
gebruik in de gewone school

1. DE COMPUTER EN DE AANMAAK VAN BRAILLE.
Sinds enige jaren worden brailleteksten op tamelijk grote schaal via
computer aangemaakt. Meest gebruikt hierbij is het Elekul-
intikprogramma. Dit is een tekstverwerkingsprogramma dat bruikbaar is
op een Tandy TRS-80 (model 4), en sinds korte tijd ook op IBM-PC
(MS/DOS). Het uitprinten in braille van de aldus aangemaakte teksten
gebeurt via een lijnprinter die eveneens ontwikkeld is aan de
K.U.Leuven. De meeste BO-scholen type 6 beschikken over een intikpost.
Het uitprinten gebeurt in ‚‚n van de bestaande brailleproduktiecentra.
De vzw Progebraille, het brailleproduktiecentrum dat gesubsidieerd
wordt door het Ministerie van Cultuur, werkt met een brailleprinter en
een tekstverwerkingsprogramma van Duitse makelij. De zwartwittekst
wordt daarbij ingelezen via een scanner of O.C.R.-apparaat.
Voor het aanmaken van reli‰ftekeningen wordt nog geen gebruik gemaakt
van grafische software. In Nederland gebruikt men daarvoor
(aangepaste) programma's van Mac Intosh, namelijk Macdraw en Macprint.

2. DE COMPUTER ALS LEERPROTHESE EN ONDERWIJSMIDDEL.
Totnogtoe is er nog weinig ge‰xperimenteerd met educatieve software
voor visueel gehandicapten. De reden hiervan is dat eerst de hardware
(output- en inputmogelijkheden) moet aangepast worden. Wat betreft de
aanpassing van deze hardware zijn er vooral initiatieven genomen op 3
domeinen.

a) Initatieven om via de computer de communicatie tussen blinden en
zienden te bevorderen. Vooral bij blinden in het gewoon onderwijs
stelt zich het probleem dat de ziende leraars niet kunnen lezen wat
door hun leerlingen-braillisten geschreven wordt. Om dit probleem op
te lossen werden recentelijk twee typisch Vlaamse produkten op de
markt gebracht.
De Braildec: Dit is een compacte microprocessor die verbonden kan
worden met een Perkins-brailleschrijfmachine. Dankzij deze micro-
processor wordt hetgeen de blinde in braille tijpt onmiddellijk in
drukletters getoond op een videoterminal, ofwel via een printer
uitgeprint. De Braildec beschikt ook over een geheugen voor een aantal
bladzijden. De Braildec kan ook gebruikt worden als brailleklavier
voor een computer.
De Cobra: Dit systeem beschikt over bijna dezelfde mogelijkheden als
de Braildec. Het is goedkoper, maar minder gebruiksvriendelijk. Het
gebruikt geen aparte microprocessor, maar een Schneider homecomputer,
die via speciale software aangepast wordt.

b) Draagbare en geluidsarme apparaten die de blinde toelaten in
braille op schijf of cassette een tekst te stockeren, die achteraf via
een speciale leesregel kan herlezen worden.
Er zijn een drietal dergelijke apparaten op de markt: de Braillex, de
Brailink en de Versabraille. Ze moeten echter allemaal uit het
buitenland ingevoerd worden en zijn dan ook tamelijk duur. Vooral de
versabraille wordt regelmatig gebruikt door studenten aan de
universiteit en in het hoger onderwijs. Elk van deze apparaten kan ook
gebruikt worden als computerterminal, al zijn hun mogelijkheden dan
wel beperkt.

c) Aangepaste computerterminals voor visueel gehandicapten.
Ook hier is er in het buitenland heel wat op de markt, maar slechts
enkele apparaten zijn tot de Belgische markt doorgedrongen. De
kostprijs ervan is zeer hoog en dat is waarschijnlijk de reden waarom
totnogtoe geen enkele school of student over dergelijke apparatuur
beschikt.
Deze aangepaste computerterminals kan men indelen in 3 systemen:
-apparaten die een output voorzien via een "brailleleesregel" van
 20,40 of 80 karakters, waarbij de scherminhoud regel per regel via
 elektronisch gestuurde pinnetjes wordt weergegeven in braille. In
 Belgi‰ vindt men een paar van deze apparaten bij blinde kaderleden in
 grote bedrijven.
-apparaten die de tekst die op de videoterminal verschijnt uitspreken
 in verstaanbare woorden en zinnen.
-systemen waarbij via een insteekkaart vergrote letters kunnen
 bekomen worden op de videoterminal, wat uiteraard nuttig is voor
 slechtzienden.

Wanneer men het inschakelen van een paar goedkope speechsynthesizers
buiten beschouwing laat, wordt voorlopig geen enkel van de drie
beschreven computerterminals in het B.O. gebruikt. Er bestaat in ‚‚n
school wel het projekt om tegen het schooljaar 1987-1988 een IBM-
computer aan te schaffen met aangepaste audioterminal en met een
videoterminal met grote letters. Een bijkomend probleem is dat er wel
reeds speechsynthesizers bestaan die verstaanbaar Engels, Frans of
Duits kunnen spreken, maar het Nederlands is door de meeste
producenten totnogtoe vergeten.
Ziedaar de stand van zaken in het onderwijs aan visueel gehandicapten.
Hopelijk kan ik in een volgende bijdrage wat meer meedelen over het
gebruik van educatieve software in deze sector.

Paul Vervloessem
Bestuurslid