@@10BEV020.TXT -p20- uittreksel uit IM - jaargang 1, numer 4 - Februari '87 CONFERENTIE OVER ONDERZOEK, ONTWIKKELING, PRODUCTIE EN DISTRIBUTIE VAN TECHNISCHE HULPMIDDELEN VOOR VISUEEL GEHANDICAPTEN ------------------------------------------------------------------ Eind september 1986 ging te Brussel de conferentie met bovenstaande lange naam door. Zij werd ingericht door het Nationaal comit van het Belgisch Blindenwezen in samenwerking met de "Liaison" groep(1) van de Europese Ekonomische Gemeenschap. Het voornaamste doel van dit seminarie was om via konfrontatie tussen producenten, verkopers en de gehandicapten zelf te komen tot het definiren van de knelpunten in de voorziening van hulpmiddelen voor visueel gehandicapten. Vanwege producenten en verkopers waren er personen van o.m. Resus, Papenmeyer, Frank, Jonkers, Tieman, Tiflotel, VTEK, Sensotec, EDCenter, Data Braille,... Verschillende firma's toonden ook hun nieuwste realisaties. Verschillende Europese verenigingen van visueel gehandicapten vormden de tegenpool in de discussies. Zo waren er o.m. NVVS (NL), British Computer Association for the Blind, Croisade des Aveugles (F), de Spaanse Nationale Blindenvereniging, RNIB (UK), de European Blind Union, Blinden-studienanstalt (BRD), Progebraille (B), IRSA (B), Licht en Liefde (B), ONA (B), La Lumire (B),... Als advies- en researchgroepen waren o.m. vertegenwoordigd de Bliss-spraakgroep van de R.U.Gent, het Brailleprojekt van de K.U.Leuven en InfoVisie. De seminaries waren opgesplitst in vier tema's: -weergave in Braille van tekst op computerscherm -gesproken weergave van tekst op computerscherm -weergave in vergroot lettertype van tekst -optische leestoestellen 1. BRAILLEOUTPUT VAN COMPUTERGEGEVENS. Uiteraard werd tijdens deze sessie heel wat aandacht besteed aan de verschillende systemen van Brailleoutput. De verschillende aanwezige fabrikanten (voornamelijk Duitse) beklemtoonden de kwaliteiten van hun produkt. Toch was het opzet van de organisatoren enigzins anders, nl. te komen tot een eenduidige afspraak over de braillecodes. Dit is niet triviaal omdat de computerleeslijnen achtpuntsbraille gebruiken waarvoor nog geen standaard bestaat (2). Door de heer LORENZ (D) werd daarom een lijst opgesteld die toelaat alle in Europa gebruikte letters weer te geven; hierbij trachtte hij de meest gebruikte tekens door de klassieke zespuntscombinaties weer te geven. Deze lijst werd pas op de conferentie uitgedeeld, zodat het moeilijk was een gefundeerde opinie hierover te uiten. Vermits deze Lorenz- afspraken alle Europese lettertekens (en de "standaard" tekens van de IBM-PC) moesten omvatten, hebben een aantal tekens combinaties gekregen die in de oorspronkelijke taal niet gebruikelijk zijn (zo worden in het Lorenz systeem andere afspraken voorzien voor de franse geaccentueerde letters dan in Frankrijk zelf). De aanwezigen vroegen daarom aan de fabricanten van deze leeslijnen om hierin verschillende afspraken te programmeren; bijvoorbeeld de Franse, Duitse, Engelse en de Europese. De gebruiker kan dan zelf de brailleomzetting kiezen. In de marge van deze technische afspraken ontspon zich een discussie over de voor- en nadelen van kortschrift en van achtpuntsbraille. 2. SPREKENDE COMPUTERS. In de sessie over spraakoutput werden de verschillende systemen besproken door Prof. Emiliani (Florence). De voornaamste knelpunten (3) zijn hier: -de taalafhankelijkheid van klanken, intonaties, pauses enz. -de verstaanbaarheid van de geproduceerde klanken -de relatie tussen schermtekst en gesproken tekst -de nood aan zeer specifieke software in personal computers omdat spraakoutput voor blinden aan een onnatuurlijk hoog ritme mag verlopen zodat vlot gewerkt kan worden. -de spraakoutput moet onder alle programma's mogelijk zijn. Prof. Emiliani gaf ook nog toelichting bij het Handynet projekt en het projekt van de SIVA (Milaan) waarbij de impakt van de moderne technologie op de communicatiemogelijkheden en de tewerkstelling van de gehandikapten onderzocht wordt. 3. GROOTLETTERBEELD OP COMPUTERSCHERMEN. Vergrote letters op computerbeeldschermen zijn van het hoogste belang voor de slechtziende gehandikapten. Toch is er hier ook nog heel wat voor verbetering vatbaar. -de prijs van de systemen is veel groter dan voor spraakoutput -het beeldschermoverzicht gaat snel verloren bij hoge vergroting In de bespreking werd dan ook gepleit voor het ontwikkelen van zeer flexibele soft- en hardware voor grootletterdisplay. 4. OPTISCHE LEESAPPARATEN. In de slotzitting werd aandacht besteed aan de apparaten die gewone zwartschrifttekst kunnen lezen en deze of uitspreken, of in braille tonen of in een computer kunnen inbrengen. De heer J. Guns besprak in naam van Progebraille de inzet van de KURZWEIL leesmachine bij de aanmaak van Brailleboeken. Hun ervaring werd aangevuld met die van de heer Pinell (Blindenstudienanstalt, Marburg). Het leesfoutpercentage zou voor eenvoudige tekst 0,1% bedragen, voor gemiddeld moeilijke tekst rond 1%, en voor ingewikkelde dingen tot 10 20% oplopen. Als leestoestel voor persoonlijk gebruik werd tenslotte de DELTA besproken door de heer Ducros; het toestel werd ook gedemonstreerd. De opinies erover bleken nogal verdeeld. Zo zou het betrekkelijk moeilijk zijn om de gedrukte lijnen te volgen (ingewikkelder als bij een Optacon) en bovendien leest het niet echt snel. Maar het heeft als ontegensprekelijk voordeel het eerste persoonlijke leestoestel te zijn waardoor een relatief groot aantal gedrukte teksten toegankelijk wordt voor visueel gehandicapten. Tot slot van de conferentie werd een akkoord bereikt over een twaalftal resoluties (4). Enkele hiervan zijn: -producenten moeten rekening houden met de opinie van blinden en blindenverenigingen bij het ontwerpen van een nieuw apparaat -eventuele financile hulp van de EEG zou bij voorkeur gaan naar het inrichten van seminaries, het subsidiren van de deelname aan beurzen en steun aan het werk van de Internationale Standaard Organisatie (ISO). -de meer technische adviezen t.a.v. brailledisplay, spraakoutput en grootletterbeeld zijn hoger reeds vermeld. In de marge van de conferentie kwamen nog ter sprake: -de oprichting van een associatie van producenten "POND". Een van de eerste doelen is het publiceren van n Europese katalogus van hulpmiddelen (5). -de oprichting in Frankrijk van de groep "AGATE", met als hoofdopdracht het stimuleren van de verspreiding van moderne hulpmiddelen (6). -met enige wrevel werd vastgesteld dat zeer gelijkaardige apparaten in alle E.E.G. landen uitgevonden worden. dr. ir. J. Engelen K.U.Leuven/InfoVisie nota's: (1) zie ook InfoVisie Magazine, jg.1,nr.3, p.36 (2) achtpuntsbraille kwam ondermeer ter sprake in: -"Proc. 5th Workshop on Computerized Braille", Winterthur 85 -InfoVisie Magazine, jg.1,nr.1, p.29 (3) zie ook het artikel over sprekende machines in dit nummer van InfoVisie Magazine (4) o.m. ter inzage bij InfoVisie en bij het NKBB. (5) secretariaat waargenomen door Blindenstudienanstalt, Marburg (6) leden zijn: Ass. Val. Hay, Com. Nat. Prom. Soc. des Av., de Croisade Aveugles en de Group. des Intell. Av. et Amblyopes.