@@ar @@11 Over MS-DOS, Windows en netwerken: De gebruiker aan het woord Gerrit Van den Breede In dit themanummer over aanpassingen voor de werkplek dachten we dat het zeker goed zou zijn om ook de gebruiker aan het woord te laten. Daarom zijn we het veld ingetrokken en hebben een aantal computergebruikers ge‹nterviewd in Vlaanderen die beroep doen op de noodzakelijke aanpassingen zoals vergroting, spraak of braille. De meerderheid van de ge‹nterviewden benadert de computer als een strikt gebruiksvoorwerp. Een paar enkelingen zijn gepassioneerde PC-hobbyisten. 1. Ervaringen met DOS De meeste ge‹nterviewden werkten reeds zo'n tien jaar onder DOS. Degenen die werken met de DOS commando's hebben deze kennis verworven door zelfstudie. Daarbij gebruikte men braillehandboeken van de Nederlandse Studie- en VakBibliotheek of een aanleerprogramma op PC. Bovendien bleek dat het zelf experimenteren een methode was die zeer veel toegepast werd. Op het vlak van toepassingsprogramma's is tekstverwerking veruit het meest populair. Daarnaast worden databanken geraadpleegd, wordt per modem aan telebankieren gedaan en worden faxen verstuurd. Om met toepassingsprogramma's te leren werken werd grotendeels dezelfde weg bewandeld als bij het aanleren van DOS. Een enkeling had in het kader van zijn beroepsopleiding een cursus WordPerfect gevolgd. Als belangrijkste positieve punten bij het werken onder DOS onthouden we vooral de eenvoud van het scherm, de recht-toe- recht-aan structuur van de DOS-commando's en de ori‰ntering op het scherm. De meest negatieve punten zijn de geheugengrens van 640 Kbyte, het uit het hoofd moeten leren van de DOS-commando's en het niet meer verschijnen van nieuwe softwareversies waardoor men zich uitgesloten voelt. De meeste ge‹nterviewden gebruiken thuis eveneens een aangepaste computer. Deze computerconfiguratie is bij voorkeur dezelfde als die op de werkplek maar dit is om financi‰le redenen niet steeds haalbaar. Wie op het werk bijvoorbeeld met een 80-cellige brailleleesregel met spraak werkt, heeft thuis meestal een spraaksysteem met eventueel een 40-cellige brailleleesregel. 2. Ervaringen bij het overschakelen van DOS naar een GUI Van de ge‹nterviewden werken alleen de slechtzienden, die een hardwarematig Vista vergrotingssysteem gebruiken, momenteel onder Windows 3.11. E‚n van hen heeft zelfs nooit onder DOS gewerkt. Een aantal blinde ge‹nterviewden zijn in een overgangsfase van DOS naar Windows 3.11 (op termijn Windows 95). Het feit dat de werkgever overgaat naar Windows of dat men beseft dat er op lange termijn geen nieuwe DOS-software meer zal op de markt verschijnen vormen meestal de aanzet om over te schakelen. E‚n ge‹nterviewde bevindt zich in de vrij comfortable positie dat hij thuis de mogelijkheid heeft om op eigen tempo te leren werken met Windows 3.11. Slechts ‚‚n betrokkene kan op zijn werk nog een hele tijd onder DOS blijven werken en denkt dan ook niet aan overschakeling naar de veel moeilijkere Windows omgeving. Het belang van een opleiding: Om als niet-ziende onder Windows te kunnen werken zijn een aantal vaardigheden en een brok kennis onontbeerlijk. Vooreerst hoort men te weten hoe Windows werkt en moet men leren begrijpen waarom het concept ervan zoveel gebruiksvriendelijker is voor zienden. Vervolgens moet geleerd worden hoe de GUI-toegangssoftware werkt in samenhang met de braille- en/of spraakaanpassing. Tenslotte is er de werking van het toepassingsprogramma die verschillend is van die van zijn tegenhanger onder DOS. Van al de ge‹nterviewden die vandaag onder Windows werken heeft niemand voorafgaandelijk een opleiding gevolgd waarin het concept of de werking ervan uitgelegd worden. De reden hiervoor is erg eenvoudig: er bestaan geen opleidingen die zonder meer voor iedereen toegankelijk zijn. Dergelijke opleidingen kunnen alleen gevolgd worden indien zij passen binnen het kader van een beroepsopleiding. Bij de ge‹nterviewden zien we daarom een scala van methodes om een inzicht te krijgen in de werking van Windows: -Zelfstudie met een boek. -Zelfstudie door te experimenteren. -Collega's die wat uitleg verschaffen tijdens het werk. -Gebruik maken van de ingebouwde hulpfuncties van diverse software. Een gelijkaardig verhaal geldt voor het leren werken met het GUI- toegangsprogramma en de toepassingsprogramma's. 3. Ervaringen met de GUI Bij de keuze van het GUI-toegangspakket speelde de compatibiliteit met specifieke toepassingssoftware en het vertrouwen in de leverancier meestal een doorslaggevende rol. Bij de levering van het GUI-toegangsprogramma werd in het beste geval gedurende twee dagen een introductie verzorgd door de leverancier (tegen betaling) en in het slechtste geval was de leverancier zelfs niet in staat de programmatuur te installeren. Deze taak kwam dan terecht bij de informaticadienst van de werkgever van de betrokkene. De toepassingen die onder Windows gebruikt worden zijn van dezelfde aard als bij DOS: tekstverwerkings-, databank-, rekenblad- en faxtoepassingen. Als belangrijkste voordeel bij het werken onder Windows wordt de soepele uitwisseling van gegevens tussen programma's genoemd. Ook het geheugenprobleem, zoals bij DOS, doet zich niet meer voor onder Windows. Het gebrek aan overzicht van Windows schermen wordt als een groot nadeel genoemd. Als slechtziende is het zeker geen tijdverlies om veel werk te steken in de optimalisatie van de kleurinstellingen onder Windows. Het contrast en de leesbaarheid kunnen er aanzienlijk bij verbeteren. Iedereen die voorheen DOS gekend heeft gebruikt dit besturingssysteem nog zeer vaak. 4. Ervaringen met netwerken In een arbeidssituatie wordt bijna altijd een netwerk gebruikt voor bestandsuitwisseling, raadpleging van databanken, elektronische post en het gezamenlijk gebruiken van de printer. De meeste ge‹nterviewden zijn aangesloten op een netwerk via hun PC. E‚n gebruiker die nog geen toegang heeft tot het netwerk dat onder Windows draait kan een aantal activiteiten, waaronder het raadplegen van een centrale databank, gewoonweg niet meer zelfstandig uitvoeren. De introductie van een netwerk heeft in alle gevallen voor bijkomende problemen gezorgd. Deze situeren zich vooral op het vlak van geheugenconflicten en incompatibiliteit met de gebruikte aanpassing (vergroting, spraak of braille). 5. Besluit E‚n van de ge‹nterviewden vatte het hele gebeuren samen als volgt: "Windows is chaos, er is nood aan degelijke opleiding !". Onze rondvraag bevestigt deze stelling en brengt duidelijk naar voren dat je best niet overgaat tot de aankoop van een GUI- toegangspakket zolang er geen algemeen toegankelijke opleidingen bestaan die in de eerste plaats de algemene werking van Windows aanleren. Ook bij de aankoop van een GUI-toegangspakket is het noodzakelijk dat hiervoor een opleiding gevolgd wordt. Deze laatste opleiding kan eventueel gecombineerd worden met een cursus voor bijvoorbeeld tekstverwerking onder Windows. Indien een degelijke opleiding ontbreekt wordt gemeenschapsgeld verspild want uit de praktijk blijkt dat de GUI-toegangssoftware dan gewoon in de kast blijft liggen om stof te verzamelen. De reden waarom een aantal niet-zienden dikwijls verkiest om onder DOS te blijven werken drukte een ge‹nterviewde als volgt uit: " Ik ben het moe om als blinde eerst het ingewikkelde Windows te leren en dan pas te kunnen werken". Wacht, indien mogelijk, niet tot het moment dat een overschakeling van DOS naar Windows (of een andere GUI zoals OS/2) ‚cht moet. Zo gun je jezelf voldoende tijd om de verschillende elementen grondig te leren kennen en vervolgens effici‰nter te kunnen werken. Dit artikel kwam tot stand dankzij de medewerking van een aantal niet- en slechtziende werkenden, die we langs deze weg willen danken.