Vlicht nieuwsbrief: jaargang 5, nummer 2, juni 1997 INHOUD - Redactioneel - Handenvrij telefoneren, magie of werkelijkheid? - MicroLink FM-systeem - Gebruikers aan het woord over DOS en Windows - Ondersteunde communicatie bij lezen hoeft niet duur te zijn... Beste lezer, In onze vorige nieuwsbrief nodigden wij u uit tot het volgen van een opleiding in het gebruik van VLIBANK. We hebben vastgesteld dat er een nog steeds groeiende belangstelling bestaat voor onze databank over hulpmiddelen. Meer dan 50 mensen woonden de opleiding bij en velen hebben we moeten doorverwijzen naar onze opleidingen in het najaar omdat het aantal plaatsen beperkt was. Ondertussen is ook de nieuwe versie 97-1 van VLIBANK beschikbaar en verzonden naar de abonnees. Voor het eerst staat VLIBANK op een echte (zilverkleurige) CD-ROM. Het aantal opgenomen hulpmiddelen is naar goede gewoonte toegenomen en enkele nieuwigheden zijn ge‹ntroduceerd in het programma zoals links naar de internet-homepages van diverse producenten en leveranciers en definities van de gebruikte termen in de thesaurus. In deze nieuwsbrief vindt u een nieuwe rubriek waarin enkele internet-homepages worden voorgesteld. Verder vindt u natuurlijk de artikels met de bijdragen van de verschillende cellen van Vlicht. De Redactie Handenvrij telefoneren, magie of werkelijkheid? Enkele weken geleden hoorden wij dagelijks op de radio reclame voor de Spark, een draagbaar en draadloos telefoontoestel van Philips dat bediend wordt door de stem. Na uitspreken van de naam van de ontvanger draait de Spark zelf het nummer. Eindelijk dachten wij dat er een goedkoop, volledig handenvrij telefoontoestel beschikbaar was. Het opvragen van meer informatie leerde ons dat dit niet het geval was. Om te vermijden dat een toevallige vermelding van een naam in een gesprek aanleiding zou zijn tot het draaien van een telefoonnummer moet er bij het gebruiken van de Spark eerst nog op een toets gedrukt worden om "de hoorn op te nemen". Niettemin is dit toestel nog een interessant alternatief t.o.v. een gewoon telefoontoestel. De Spark is een GSM-toestel dat dus enkel uit een hoorn bestaat met daarin het toetsenbord. Door het toestel in een houder te plaatsen, kan een mondstok of hoofdspriet aangewend worden om die ene toets in te drukken. In deze compacte uitvoering is er echter ook nog plaats voor een display van 7 regels en 90 tekens waarop korte geschreven boodschappen kunnen ontvangen worden. Met speciale recent uitgebrachte datakaarten kunnen deze boodschappen ook fax- en zelfs emailberichten zijn. Er kunnen 10 spraakopdrachten worden gekoppeld aan 10 nummers. Philips n.v., Tweestationsstraat 80, 1070 ANDERLECHT, tel.: 02/525 66 00, fax: 02/525 61 61 E‚n van de weinige echt volledig-handenvrije telefoonsystemen, de Easy Phone is van Belgische makelij. Naast het vormen van het nummer wordt door dit systeem ook nog de hoorn afgenomen zonder handen. Dit gebeurt door een infraroodontvanger te koppelen aan een "handenvrij"toestel. Onder "handenvrij" telefoontoestel wordt dan verstaan een toestel waarmee je kan spreken en luisteren zonder de hoorn aan het oor te houden. Dit soort toestellen kan in de reguliere handel bekomen worden. Met de Multicontrol, een infraroodzender die met om het even wat wordt bediend, worden dan alle functies van een telefoon gestuurd. De Multicontrol kan ook vervangen worden door de Easy Rider die volledig uitgerust is met rolstoelbesturing en omgevingscontrole. HulpMiddelenCentrale n.v., E3-laan 89, 9800 DEINZE, tel.: 09/380 19 72, fax: 09/380 14 57, email: hmc@mail.interpac.be Naast het hoger beschreven systeem zijn er nog diverse handenvrije telefoonsystemen die deel uitmaken van een omgevingscontrolesysteem. Een speciale plaats wordt hierbij ingenomen door de Mastervoice Environmental Control Unit (ECU). Dit omgevingscontrolesysteem is volledig stemgestuurd. Er dient niets aangeraakt of bewogen te worden. Het herkent elke taal of dialect en kan tot op 6 m afstand (van de microfoon) gebruikt worden. Tot 16 telefoonnummers kunnen vast in een geheugen opgeslagen worden, andere nummers kunnen gedicteerd worden. De ECU heeft ook spraakuitvoer die o.a. indringers' naar een wachtwoord vraagt alvorens alarm te slaan. Verder zijn er ook 16 timermogelijkheden om acties uit te voeren op bepaalde tijdstippen van de dag. Er zijn 2 modules: de ECU zoals hierboven beschreven, en de Intellaphone, hetzelfde systeem maar beperkt tot telefoonfuncties. Het systeem maakt gebruik van de bestaande bedrading in huis. De fabrikant is AVSI--Automated Voice Systems, Inc., 17059 El Cajon Avenue, Yorba Linda, CA. 92686, Office 714-524-4488, Fax 714-996-1127. Op internet zijn ze te vinden op http://www.mastervoice.com/index.htm. Tenslotte is er nog de Voice Activated Phone van Apteryx. Met dit toestel kan je niet zelf iemand handenvrij bellen, maar een oproep beantwoorden doe je door gewoon "hallo" te zeggen na de tweede bel. Apteryx Inc. is een Amerikaans post(internet)orderbedrijf gevestigd in 6425 Berwickshire Way San Jose, CA 95120, California. Ook te vinden op http://www.apteryx.com. Geert Van De Velde Cel Motoriek MicroLink FM-systeem Het MicroLink FM-systeem van hoortoestelproducent Phonak is een klein, draagbaar geluidsoverdrachtsysteem voor personen met een hoortoestel. Het MicroLink FM-systeem bestaat uit een zender en ontvanger. De zender van dit FM-systeem bevat een hoogwaardige microfoon die men in de directe nabijheid van de geluidsbron plaatst, op de kleding draagt of in de hand houdt. De MicroLink ontvanger is een kleine module, bevestigd op een audioschoentje. Dit schoentje wordt rechtstreeks op het hoortoestel met audio-input geklikt. Door middel van radiogolven draagt de zender (met microfoon) het geluid over naar de ontvanger op het hoortoestel van de luisteraar. De MicroLink onderscheidt zich van andere FM-apparatuur door een storingvrije ontvangst (gebruik van nieuwe, interferentievrije smalle-bandfrequenties) en door de eenvoudige integratie van de ontvanger met het hoortoestel. Het is compatibel met het Microvox systeem van Phonak. De stroomvoorziening van de FM-ontvanger gebeurt door de batterij van het hoortoestel. Het grote voordeel van dit FM-systeem is de draadloze verbinding tussen de ontvanger en het hoortoestel. Problemen zoals bv. kabelbreuken zijn uitgesloten. Dit FM-systeem is aantrekkelijk voor kinderen, voor het gebruik op school. De leraar (spreker) draagt de Microlink-microfoon bij zich en zijn stem wordt zonder storing van andere omgevingsgeluiden doorgezonden naar de ontvanger van de leerling (luisteraar). Er zijn tevens draadloze verbindingsmogelijkheden met TV en radio. Amina Van Ballaer Cel gehoor Gebruikers aan het woord over DOS en Windows Onlangs hebben we in Vlaanderen een aantal computergebruikers met een visuele handicap ge‹nterviewd over hun ervaringen met de noodzakelijke aanpassingen zoals vergroting, spraak of braille. De meerderheid van de ge‹nterviewden benadert de computer als een strikt gebruiksvoorwerp. Een paar enkelingen zijn gepassioneerde PC-hobbyisten. Ervaringen met DOS De meeste ge‹nterviewden werkten ongeveer 10 jaar met MS-DOS computers. De DOS-commando's werden geleerd door zelfstudie. Zelf experimenteren is de meest gebruikte methode om de kennis te verwerven. Tekstverwerking is de meest populaire toepassing. Als belangrijkste positieve punten bij het werken onder DOS vermelden de gebruikers vooral de eenvoud van het scherm, de recht-toe-recht-aan structuur van de DOS commando's en de ori‰ntering op het scherm. De meest negatieve punten zijn de geheugengrens van 640 Kb, het uit het hoofd moeten leren van de DOS commando's en het niet meer verschijnen van nieuwe softwareversies waardoor men zich uitgesloten voelt. Ervaringen bij het overschakelen van DOS naar Windows Het feit dat de werkgever overgaat naar Windows of dat men beseft dat er op lange termijn geen nieuwe DOS-software meer zal verschijnen vormen meestal de aanzet om over te schakelen. E‚n van de ge‹nterviewden bevond zich in de vrij comfortabele positie waarbij hij thuis de mogelijkheid heeft om op eigen tempo te leren werken met Windows 3.11. Ervaringen met Windows Bij de keuze van het Windows-toegangspakket speelde de com- patibiliteit met specifieke toepassingssoftware en het vertrouwen in de leverancier meestal een doorslaggevende rol. Als belangrijkste voordeel bij het werken onder Windows wordt de soepele uitwisseling van gegevens tussen programma's genoemd. Het gebrek aan overzicht van Windows-schermen wordt als een groot nadeel ervaren. Iedereen die voorheen DOS gekend heeft valt nog vaak terug op dit besturingssysteem. Besluit E‚n van de ge‹nterviewden vatte het hele gebeuren samen als volgt: "Windows is chaos, er is nood aan een degelijke opleiding". Onze rondvraag bevestigt deze uitlating en brengt duidelijk naar voren dat je best niet overgaat tot de aankoop van een GUI-toegangspakket zolang er geen algemeen toegankelijke opleidingen bestaan die de algemene werking van Windows aanleren. Zolang een degelijk opleiding ontbreekt wordt geld verspild want uit de praktijk blijkt dat de GUI-toegangssoftware dan gewoon op de kast blijft liggen. Nochtans willen we aanraden om niet te wachten tot het moment dat een overschakeling naar Windows ‚cht moet. Zo gun je jezelf voldoende tijd om de verschillende elementen grondig te leren kennen en zodat effici‰nter kan gewerkt worden. Gerrit Van den Breede Cel Infovisie Ondersteunde communicatie bij lezen hoeft niet duur te zijn... Voorlezen bij niet-sprekende kinderen lijkt ons vaak erg moeilijk. Dat dit echter een erg plezierige en vooral stimulerende activiteit kan zijn, werd ons recent duidelijk gemaakt door Marjan Veen en Marloes Van Teeuw van het Revalidatiecentrum Heliomare (Nederland) tijdens het ISAAC-congres te Nijkerk (25/4/97). In hun voordracht en workshop duidden ze niet alleen op het nut van het voorlezen bij dergelijke kinderen, maar schetsten ze ook vele aandachtspunten om het voorlezen zo aangenaam en interactief mogelijk te laten verlopen. Hierbij is niet alleen de keuze (voorspelbaarheid, herhaling,..) maar ook de vormgeving van het boek belangrijk voor het uitlokken van communicatie. Op het element communicatieve interactie willen wij graag nader ingaan. Tijdens de workshop werd aangetoond hoe vlot de interactie met het kind kan verlopen aan de hand van eenvoudige OC-middelen (OC=ondersteunde communicatie). Zo kan u een kind laten reageren aan de hand van een op voorhand ingesproken boodschap, bijvoorbeeld door het steeds op de knop te laten drukken die zegt "volgende bladzijde, alsjeblieft" iedere keer het blad moet omgedraaid te worden. Deze respons kan o.a. gegeven worden met de Big Mack, een grote (rode, gele, groene of blauwe) knop met gedigitaliseerde spraakuitvoer. Dit communicatiehulpmiddel leert een kind reageren op wat gezegd wordt, en helpt het kind om spelenderwijs zijn eerste stappen in het communicatieproces te zetten. Jammer genoeg kost dit communicatiehulpmiddel bijna 10 000 BEF, en is het dus een vrij dure oplossing voor een tijdelijke nood. In de workshop toonden de therapeuten echter enkele in Nederland verkrijgbare alternatieven, waarvan de spraakkwaliteit misschien iets minder is, maar waarmee het beoogde doel eveneens bereikt wordt. Het voordeel van de alternatieven is dat ze weinig kosten. Een sprekende sleutelhanger of een mini-dictafoontje kan er ook voor zorgen dat de kinderen de mogelijkheid hebben om verbaal te reageren door op een knop te drukken. Sedert de studiedag kregen wij reeds verschillende vragen van personen die ook in Belgi‰ op zoek gingen naar dergelijke, goedkopere alternatieven, om zo mogelijkheden tot communicatieve interactie van hun kinderen of pati‰nten uit te proberen. Hier vindt u alvast de goedkopere alternatieven die wij tijdens een korte speurtocht ontdekten: - o.a. bij Fnac vindt u verschillende elektrische notaboekjes, waarop gemakkelijk een boodschap in te spreken en af te spelen is (vanaf 1190,- BEF vb. Olympus Note Corder, Voice It,...) - ook eenvoudige dictafoontjes of kleine cassettespelers (vb. AIWA, My first Sony,...) volstaan om een duidelijke boodschap weer te geven, en zijn te bekomen vanaf 1250,- BEF. - sprekende' sleutelhangers, waarin door een willekeurig iemand een boodschap van 10 of 20 seconden kan ingesproken worden, te koop bij verschillende gadgetwinkels (vb. Addex bij Artline, ongeveer 1000,- BEF) Wij zijn ervan overtuigd dat dit niet de enige bruikbare "gadgets"op de markt zijn en doen hierbij een beroep op uw speurzin om nog meer van deze eenvoudige hulpmiddelen te vinden. Komt u er ergens eentje tegen, laat het ons dan weten. Elly Besard Cel spraak