@@AR
@@19


CESAR: testbank voor GUI-toegangshulpmiddelen

Gerrit Van den Breede

In dit artikel stellen we u de testmethode van twee belangrijke
Zweedse organisaties voor. Cesar (Comparative Evaluation of
Screen Alternatives for Reading) is een vergelijkende evaluatie
van technische hulpmiddelen die visueel gehandicapten toegang
verschaffen tot grafische gebruikersomgevingen zoals OS/2 en
Windows. Het is een grootschalig opgezet project, geleid door het
Swedish Handicap Institute en de Swedish National Labour Market
Board. Het project liep van oktober '95 tot juni '96. Een
voorlopig rapport met bevindingen werd gepresenteerd op de
Closing the Gap Conference in oktober 1996 in Minneapolis in de
Verenigde Staten.

1. Doel
Cesar heeft een erg voor de hand liggend streefdoel: nagaan hoe
goed de verschillende hulpmiddelen de beloften waarmaken. Om dit
te bereiken werden negentien bekende en minder bekende producten
ge‰valueerd: zeven vergrotingssystemen, acht
schermuitleesprogramma's met spraakweergave en vier
schermuitleesprogramma's met brailleweergave.

2. Testprocedure
Gebaseerd op vereisten die verzameld werden uit vroegere studies
en andere gepubliceerde productevaluaties werden testprocedures
en controlelijsten opgemaakt. Naast het installeren (en
desinstalleren!) van de producten en het werken met
systeemconfiguraties werden volgende soorten programma's getest:
programmabeheerder, bestandsbeheerder, tekstverwerker (Word),
rekenblad (Excel) en grasduiner (Netscape Navigator). De
kwaliteit van de documentatie, de systeemprestaties in het
algemeen en de stabiliteit werden eveneens gequoteerd.
Het testen nam drie tot zes dagen per product in beslag. Zoals
verwacht waren er geen perfecte producten maar ieder had een
karakteristiek profiel van sterktes en zwaktes. De testresultaten
leverden een basis op om te kunnen kiezen tussen verschillende
producten en gaven een indicatie van mogelijke
productverbeteringen.

3. Geteste producten
De geteste producten werden gekozen op basis van hun gevestigde
reputatie of hun interessante gebruikersinterface.
Vergrotingssystemen:
-IBM Screen Magnifier/2 v1.2
-LP-DOS v5.2
-Lunar for Windows v3.1 en Lunar 95 v1.01
-Magnum v1.1
-Magnus
-Vista
-ZoomText v5.1
Schermuitleesprogramma's met brailleweergave:
-Blindows (met voorzieningen voor spraakweergave)
-Virgo v1.4E
-Windots v1.13
-Slimware Window Bridge v2.1 (met voorzieningen voor
 spraakweergave)
Schermuitleesprogramma's met spraakweergave:
-ASAW
-IBM Screen Reader/2 v2.0
-Jaws
-MagniRead v1.0
-Outspoken
-ProTalk v1.0 for NT
-Windows Eyes v1.04
-WinVision Solo v2.25 en WinVision 95 v3.05 (met
 braillevoorzieningen)
Natuurlijk was men zich bewust van het bestaan van een hele reeks
andere producten, waarvan er trouwens heel wat overwogen werden,
maar die niet getest werden wegens diverse praktische redenen. De
test werd niet uitgebreid naar andere omgevingen zoals Macintosh
en Unix. Het was zelfs zo dat de middelen het niet mogelijk
maakten om verschillende productcombinaties, zoals braille en
spraak of spraak en vergroting, volledig te testen.
Het niet opnemen van bepaalde producten, toepassingen of
omgevingen impliceert niet per se een kwaliteitsveroordeling.
Voor elk van de onderstaande testgebieden ontving elk product een
quotering tussen 0 en 100%.
-Installatie en configuratie
-Desinstallatie
-Prestaties en stabiliteit
-Programmabeheer
-Bestandsbeheer
-DOS-sessie
-Tekstverwerking (Word 6.0)
-Rekenblad (Excel 5.0)
-Internet (Netscape Navigator)
-Zoekfuncties (zoeken naar tekens, tekstfragmenten, formaten en
 iconen)
-Ondersteuning voor zienden
-Documentatie
-Specifieke OS/2 faciliteiten
-Specifieke Windows 95 faciliteiten
Uit de resultaten die bovenstaande testgebieden opleverden werd
snel duidelijk dat veel van de geteste producten lang geen 100%
toegang geven tot GUI's. Er werden enkele algemene trends
blootgelegd:
-Zoals te verwachten viel, scoorden vergrotingssystemen meestal
 hoog. Zo blijken ze de gebruiker meer en gemakkelijker toegang te
 geven tot GUI's dan de andere productsoorten. Zij zijn
 eenvoudiger van opbouw en hebben reeds een langere weg afgelegd.
 Alleen het testgebied over bestandsbeheer scoorde 100% terwijl
 andere gebieden zoals desinstallatie, DOS-sessies en bepaalde
 schermafzoekfuncties erg laag scoorden, respectievelijk 29, 46 en
 0%.
-Prestaties en stabiliteit scoorden niet al te slecht over de
 drie productcategorie‰n heen. Maar de meeste programma's
 vertoonden tekortkomingen (bugs) of problemen die waarschijnlijk
 niet zouden getolereerd worden door andere gebruikers in andere
 toepassingsgebieden. Bovendien waren sommige producten zo
 onstabiel dat ze erg weinig functionaliteit of toegankelijkheid
 verschaften voor de tijd en het geld dat ze gekost hebben.
-Desinstallatie heeft zeker meer aandacht nodig van de
 ontwikkelaars. Dit geldt voor alle producttypes. Gezien de
 onvolwassenheid en onstabiliteit van sommige producten, is een
 betrouwbare en eenvoudige desinstallatieprocedure een ware
 noodzaak.
-De meegeleverde documentatie hinkte bijna altijd achterop in
 kwaliteit. Maar dit is typisch voor veel programma's, zeker in
 opkomende en competitieve marktgebieden waar producten in een
 hoog tempo uitgebracht worden. Als er al documentatie geschreven
 wordt, gebeurt dit op de valreep.
-Verrassend genoeg scoorden DOS sessies (in dit geval uiteraard
 telkens vanuit Windows of OS/2 opgestart) erg zwak. Zeker gezien
 het wijdverspreide gebruik van DOS-toepassingen en DOS
 toegangshulpmiddelen in de gemeenschap van visueel gehandicapten.
-Vergrotingssystemen presteerden redelijk goed met de geteste
 toepassingen. Maar de resultaten waren lang niet zo aanvaardbaar
 met spraak- en brailleweergave. Terwijl tekstverwerking nog
 redelijk scoorde, was in dit geval de functionele
 basistoegankelijkheid van alledaagse spreadsheets en web-pagina's
 onvoldoende omwille van hun ingewikkelde grafische opbouw.

4. Slotbemerkingen
In dit voorlopig testrapport heeft men een stramien voorgesteld
voor het testen van een bepaalde soort hulpmiddelen (GUI-toegang)
volgens een erg veeleisende set van gebruikersbehoeften voor
toegankelijkheid die zich toespitsen op eenvoud en gebruiksgemak.
De testresultaten hebben aangetoond dat slechts een gedeeltelijke
toegang tot GUI's gerealiseerd wordt. Dit is het gevolg van
ontbrekende functies en foutieve concepten of implementaties
(misschien te wijten aan onvoldoende testprocedures). Sommige
functies kunnen door de ontwerper van de toegangssystemen
relatief eenvoudig ingebouwd of verbeterd worden. Andere
functionaliteiten zijn dan weer moeilijker te implementeren omdat
sommige delen van een Windows-scherm niet kunnen gedetecteerd
worden door een GUI-toegangssysteem zoals ze te zien zijn voor
een ziende. Daarom zou het kunnen vereist zijn dat de
programmacode van de GUI (Windows, OS/2,...) of die van het
toepassingsprogramma (Word, Excel,...) gewijzigd wordt.
In het Cesar-eindrapport is voor elk van de negentien geteste
producten een waardering en een commentaar opgenomen. Eveneens is
een discussie over ontwerpimplicaties toegevoegd.
Het Engelstalige eindrapport "CESAR-Comparative Evaluation of
Screen Alternatives for Reading" (order nø 97301) is beschikbaar
in zwartschrift en op diskette. Op de disketteversie staan de
bestanden in het speciale TextView formaat dat in Zweden algemeen
gebruikt wordt voor elektronische lectuur, en het vereiste
leesprogramma. U kan het rapport in Zweden bestellen voor de
prijs van 100 SEK (+ 30 SEK verzendingskosten) bij:
The Swedish Handicap Institute
International Secretariat
P.O. Box 510
S-162 15 V„llingby
Fax: +46 8 739 21 52
E-mail: registrator@hi.se