@@ar
@@19


Mobiliteit en technologie: secundaire mobiliteitshulpmiddelen
Gerrit Van den Breede
Geert Bormans

In het decembernummer maakte u al kennis met een aantal
toevoegingen aan primaire mobiliteitshulpmiddelen. Ditmaal nemen
we de secundaire mobiliteitshulpmiddelen onder de loep. Dit zijn
systemen die de visueel gehandicapte assisteren bij de ori‰ntatie
en navigatie door middel van elektronische bakens of satellieten.
Een succesvolle implementatie ervan vraagt meestal ingrepen aan
de infrastructuur, zoals inrichting van gebouwen en aanpassingen
in het straatbeeld.

1. Systemen met bakens
De ori‰ntatiesystemen in dit artikel werken bijna allemaal op
basis van elektronische bakens die op strategische punten (een
kruispunt, een toegangsdeur, een bushokje,_) in een traject
geplaatst worden. Ieder baken bevat gesproken informatie over
zijn locatie en de directe omgeving. De visueel gehandicapte die
in de buurt van zo'n baken komt, beschikt over een toestelletje
om deze informatie op te vragen. Op deze wijze wordt hij op de
belangrijkste plaatsen langsheen zijn route ge‹nformeerd over wat
hij in de directe omgeving aantreft (een zebrapad, een
verkeerslicht, een telefooncel,_) en over de te volgen richting.

1.1. EO Guidage
Dit systeem werd ontwikkeld door de Franse vennootschap "Etudes
et D‚veloppements de Produits et Services" (EDPS) om de
zelfstandige mobiliteit van visueel gehandicapten mogelijk te
maken. Het is gebaseerd op twee technieken:
-Elektronische bakens die gesproken boodschappen kunnen
 weergeven als een gebruiker die met zijn speciaal
 EO-radiozendertje opvraagt.
-Tactiele plattegronden met opschriften in braille en
 grootdruk, die de gebruiker begeleiden bij het zich
 verplaatsen tussen de bakens.
In 45 Franse steden werden al bakens geplaatst op kruispunten en
bij de toegang van belangrijke openbare gebouwen. Om de aandacht
te trekken en het localiseren te vergemakkelijken maakt het baken
in een luidruchtige omgeving eerst het geluid van een vogel
alvorens de gesproken boodschap te geven.

1.2. Remote Acoustic Beacons
Remote Acoustic Beacons is een ori‰ntatiesysteem waarvan in heel
Tsjechi‰ al honderden bakens (aan de ingang van gebouwen, in
stations, in voertuigen van het openbaar vervoer,_) actief zijn.
Dit systeem heeft veel gelijkenissen met het Franse EO Guidage:
de bakens geven geluiden en/of gesproken boodschappen weer als
een gebruiker die met zijn speciaal radiozendertje opvraagt.
Buitenlandse toeristen kunnen de zendertjes lenen en krijgen
informatie over de plaatsen waar zich bakens bevinden.

1.3. Marco Audible Signage
Het Marco Audible Signage-systeem is bedoeld voor gebruik in
gebouwen. De bakens zenden doorlopend informatie uit via
infrarood signalen. De hoek waarbinnen het signaal door het baken
uitgezonden wordt is eenvoudig instelbaar door de aanbieder van
deze dienst. De gebruiker moet zelf de bakens localiseren en kan
dan met zijn persoonlijk ontvangertje de boodschappen opvragen en
beluisteren. Indien gewenst kan de boodschap beluisterd worden
met een hoofdtelefoontje. Het systeem wordt geproduceerd door de
Amerikaanse hulpmiddelenproducent Telesensory.

1.4. Talking Signs
Het Talking Signs-systeem biedt de visueel gehandicapte hulp bij
het afleggen van een traject buitenshuis. Op technisch vlak werkt
dit systeem analoog aan het Macro Audible Signage-systeem: bakens
zenden doorlopend informatie uit die de gebruiker ontvangt via
een infrarood-ontvangertje. Wanneer de gebruiker binnen het
zendbereik van een baken komt krijgt hij gesproken informatie
over de weg die hij aan het afleggen is. Zodra hij in de
onmiddellijke omgeving van het baken komt krijgt hij gesproken
informatie over de mogelijke richtingen waarin hij zijn weg kan
verderzetten.
De firma Van Zijp Industrie brengt een verbeterde versie van dit
systeem in Nederland op de markt onder de naam Blind Orientation
System (BOS).

1.5. Open
Open (Orientation by Personal Electronic Navigation) is een in
september '97 afgesloten Tide-onderzoeksproject van de Europese
Commissie. Tide staat voor Technology Initiative for Disabled and
Elderly Persons. Het Open-systeem is ontwikkeld voor gebruik in
trein- en metrostations.
Het werkingsprincipe is vergelijkbaar met dat van het
Talking Signs-systeem. De bakens zenden door middel van
infrarood-signalen non-stop boodschappen uit in maximaal vier
talen (Nederlands, Frans, Engels,_). Doordat de bakens in een
computergestuurd netwerk staan, kunnen ze snel van nieuwe
boodschappen voorzien worden. Dit kan bijvoorbeeld nodig zijn als
er een route moet gewijzigd worden wegens werkzaamheden. De
boodschap wordt weergegeven via een oorhangertje waarvan het
luidsprekertje buiten het oor zit, waardoor het achtergrondgeluid
hoorbaar blijft.
In het station Rotterdam Blaak werd een proefopstelling van het
Open-systeem ge‹nstalleerd, waar gedurende de afgelopen
zomermaanden evaluaties uitgevoerd werden. De proefpersonen,
waaronder verschillende Vlamingen, waren vrij enthousiast over de
resultaten.
De voordelen van dit systeem ten opzichte van zijn collega's zijn
de netwerkfaciliteiten (veel dynamischer systeem) en het
uitzenden in vier kanalen (meertaligheid of verschillende niveaus
van informatie).
Recent verscheen er een gratis Nederlandstalige Nieuwsbrief in
vier leesvormen met de resultaten van dit project.

1.6. EasyWalker
Dit systeem werd recent in Nederland ontwikkeld in het kader van
een afstudeerproject van twee studenten van een Hogere Technische
School. De bakens zenden doorlopend verschillende berichten uit
via infrarood signalen. De gebruiker geeft via het numerieke
toetsenbordje van zijn ontvangertje zijn eindbestemming aan,
bijvoorbeeld de trein naar Berlijn op spoor 7. Vervolgens vat hij
zijn route aan, waarbij ieder baken dat hij onderweg tegenkomt
enkel de voor hem relevante boodschappen weergeeft. De
intelligentie van EasyWalker zit dus in het toestel dat de
gebruiker bij zich heeft. Bij de andere systemen zit de in-
telligentie overwegend in de bakens, met als voordeel dat bij
aanpassingen van het boodschappensysteem slechts de bakens moeten
worden aangepast en niet de persoonlijke ontvangertjes.
EasyWalker is nog niet in productie.

2. Mobic Travel Aid
In het kader van het Mobic-project (eveneens een Tide-project)
werd Mobic Travel Aid ontwikkeld, bestaande uit twee componenten:
een "Prejourney System" en een "Outdoor System".
Het Prejourney Systeem is bedoeld om de gebruiker te helpen bij
het plannen van een verplaatsing. Het systeem bestaat uit een
aangepaste PC voorzien van een geografische databank (GIS) met
plattegronden, die aangevuld wordt met informatie over
bijvoorbeeld verkeerslichten voor blinden en dienstregelingen van
het openbaar vervoer. Verder kan deze PC voorzien worden van de
nodige telecommunicatiefaciliteiten om toegang te verschaffen tot
andere databanken.
Het Outdoor System werd ontworpen om de gebruiker bij te staan in
het uitvoeren van een geplande verplaatsing. In tegenstelling tot
al de eerder beschreven systemen, wordt ditmaal geen gebruik
gemaakt van bakens, maar satelieten die aan plaatsbepaling op de
aarde doen. Deze component van Mobic bevat een draagbare computer
waaraan een sateliet-localiseringssysteem (GPS) gekoppeld is en
die voorzien is van de routeplanning en een GIS-databank. Het
systeem combineert deze routeplanning met de informatie van de
GPS-satelieten. Als de gebruiker per ongeluk van de geplande
route afwijkt, dan geeft het systeem een waarschuwing en gidst de
gebruiker terug naar de geplande route. Als hij onderweg zijn
einddoel wenst te wijzigen, dan is het systeem dankzij de GIS-
databank in staat om hem de nieuwe weg te wijzen. Een kritisch
punt voor de aanvaarding door de gebruikers, is de omvang en het
gewicht van het geheel. Door de evolutie in de computerwereld kan
men verwachten dat de omvang zeer snel drastisch zal afnemen.

3. Nabeschouwingen
Het merendeel van de hier beschreven systemen zijn in volle
ontwikkeling. De kostprijs voor de gebruiker is momenteel nog
vrij hoog. De kwaliteit is dikwijls nog niet optimaal. Sommige
systemen lijken nu zelfs nog maar een verre toekomstdroom.
Het zijn niet enkel de technische kwaliteiten die bepalen of een
dergelijk systeem in de praktijk goed zal werken, maar ook een
goede installatie, een juiste plaatsing van bakens, een goede
formulering van de ingesproken boodschappen (kort, eenduidig en
duidelijk) en een goed voorbereide opstart. Al deze taken worden
best aan een multidisciplinair team toevertrouwd.
Het is evident dat een elektronisch systeem een ander onderhoud
vergt dan een reli‰ftegel of een stok. Men moet verhinderen dat
een visueel gehandicapte op het verkeerde been wordt gezet door
een elektronisch mankement. Vooral als men werkt met databanken
is het noodzakelijk dat de informatie actueel blijft.
We willen hier bovendien waarschuwen dat het ook niet allemaal
strikt hoogtechnologisch moet. De juiste combinatie van ‚‚n dezer
systemen met reli‰ftegels en contrasterende kleuren is veel
effici‰nter dan het proberen op te lossen van de knelpunten met
een overvloed van bakens.
Hoewel we verheugd zijn te zien dat er zovele pogingen worden
ondernomen om de mobiliteit van een visueel gehandicapte persoon
te verhogen, moeten we precies hiervoor ook wel beducht zijn. Als
verschillende systemen ge‹nstalleerd worden, zal er een nood zijn
aan standaardisatie. Het mag duidelijk zijn dat de gebruiker
weinig behoefte zal hebben om met meerdere ontvangers rond te
lopen. Commerci‰le belangen kunnen dergelijke standaardisatie wel
eens in de weg staan.
Daarnaast is er bij deze systemen nog het probleem van de kip en
het ei. Om te zorgen dat vele gebruikers interesse krijgen voor
een bepaald systeem, zal dit systeem op vele plaatsen moeten
ge‹nstalleerd worden. Een organisatie of bedrijf zal echter
meestal pas tot installatie overgaan als het nut ervan reeds is
bewezen. Dit is een vicieuze cirkel waar niet zo snel uit te
komen valt. Bij het ter perse gaan van dit artikel, hebben de
Nederlandse Spoorwegen nochtans besloten het treinstation in
Utrecht, naar aanleiding van de Revalidatiebeurs in mei '98, uit
te rusten met BOS. Het systeem zal worden gecombineerd met het
reeds aanwezige geleidepad. Het is niet uitgesloten dat zeer snel
een aantal andere grote stations volgen.

Referenties:
Marco Audible Signage
Telesensory Corporation
520 Almanor Avenue
USA - Sunnyvale, CA 94086
Tel.: +1 408 616 8700
Fax: +1 408 616 8753

EO Guidage
EDPS
7, rue du Mail
F - 69004 Lyon
Tel.: +33 4 78 29 16 05
Fax: +33 4 72 07 88 98

Mobic
Thomas Strothotte
University of Magdeburg
D - Magdeburg
Tel.: +49 5592 3773
Fax: +49 5592 164

Blind Orientation Systems
Van Zijp Industrie
Pleiadestraat 10
NL - 2024 TP Haarlem
Tel.: +31 23 527 43 57

EasyWalker
Nieuwe Inslag 41a
NL - 4817 GM Breda
Tel.: +31 76 522 78 38
Fax: +31 76 522 78 38

Talking Signs Inc
812 North Boulevard
USA - Baton Rouge, LA 70802
Fax: +1 504 344 2811

Open
Jan Engelen
Geert Bormans
Infovisie v.z.w.
Kapucijnenvoer 33
B - 3000 Leuven
Tel.: +32 16 32 11 45
Fax: +32 16 32 19 86

Remote Acoustic Beacons
Viktor Dudr
Department of architectural barriers
Czech Blind United
P.O. Box 2
CZ - 190 05 Prague 9
Tel.: +420 2 66 03 88 64
Fax.: +420 2 66 03 44 54