@@VT @@12 Vergelijkende test: TFT-Monitoren Sylvia Pont Jeroen Baldewijns 1. Inleiding Het belang van een goede monitor wordt tegenwoordig algemeen erkend. De specifieke eisen waaraan een computermonitor voor slechtziende gebruikers moet voldoen, zijn echter onderbelicht. In deze vergelijkende test onderzoeken we of een nieuw type monitoren, de zogenaamde TFT-monitoren, voor slechtzienden specifieke voordelen biedt boven de gangbare beeldbuismonitoren (CRT) en zetten we een aantal TFT-monitoren op een rijtje. TFT-monitoren voor bureaucomputers hebben een plat beeldscherm dat we ook al kennen van de (duurdere) draagbare computers. Sinds kort bestaan er ook losse TFT-monitoren met grotere schermdiagonalen voor bureaucomputers, die door hun platte ontwerp veel compacter en lichter zijn dan beeldbuismonitoren. Bovendien geven TFT-monitoren minder warmte en geen straling af, gebruiken ze minder energie en ogen ze fraai. Ze hebben n groot nadeel, namelijk de prijs. Het valt echter te verwachten dat die in de loop der tijd zal dalen. De vergelijkende test is toegespitst op de specifieke voor- en nadelen die TFT-schermen voor slechtzienden bieden ten opzichte van beeldbuismonitoren. De motivatie voor deze aanpak was het vermoeden dat slechtzienden met bepaalde oogaandoeningen veel baat kunnen hebben bij deze techniek. We illustreren dit aan de hand van twee voorbeeldjes: -Voor slechtzienden die aangewezen zijn op het perifere gezichtsveld kunnen beeldflikker en -trillingen een probleem vormen en dan kan een per definitie flikkervrije TFT-monitor een uitkomst zijn. -Verder kan het zo zijn dat de combinatie van een hoger contrast en een lagere helderheid bij een TFT-monitor voordelen biedt in geval van bijvoorbeeld lichtschuwheid. 2. Geteste toestellen en testmethodes ========== Tabel: geteste monitoren ========== Prijs (NLG/BEF) (De opgegeven prijzen zijn exclusief BTW): CTX PanoView 600: 2.460/66.810 CTX PanoView 745: 3.350/109.650 IIYAMA LP-1014-a Prolite 35: 3.660/79.900 NEC MultiSync LCD400: 6.600/121.000 NEC MultiSync LCD2000: 17.700/325.000 NOKIA 300Xa: 6.650/97.500 PHILIPS Brilliance 4500 AX: 4.290/97.512 ---------- Diagonaal: CTX PanoView 600: 30,7 cm CTX PanoView 745: 36,8 cm IIYAMA LP-1014-a Prolite 35: 35 cm NEC MultiSync LCD400: 35,8 cm NEC MultiSync LCD2000: 51 cm NOKIA 300Xa: 33,8 cm PHILIPS Brilliance 4500 AX: 36,8 cm ---------- Resolutie (Als resolutie is de maximale resolutie -die ook steeds de aanbevolen resolutie is- opgegeven): CTX PanoView 600: 800 x 600 CTX PanoView 745: 1024 x 768 IIYAMA LP-1014-a Prolite 35: 1024 x 768 NEC MultiSync LCD400: 1024 x 768 NEC MultiSync LCD2000: 1280 x 1024 NOKIA 300Xa: 1024 x 768 PHILIPS Brilliance 4500 AX: 1024 x 768 ---------- Beeldpuntafstand: CTX PanoView 600: 0,31 mm CTX PanoView 745: 0,288 mm IIYAMA LP-1014-a Prolite 35: 0,273 mm NEC MultiSync LCD400: 0,28 mm NEC MultiSync LCD2000: 0,28 mm NOKIA 300Xa: 0,264 mm PHILIPS Brilliance 4500 AX: 0,288 mm ---------- Luidsprekers: CTX PanoView 600: nee CTX PanoView 745: ja IIYAMA LP-1014-a Prolite 35: nee NEC MultiSync LCD400: nee NEC MultiSync LCD2000: nee NOKIA 300Xa: ja PHILIPS Brilliance 4500 AX: ja ---------- Technische fiche: CTX PanoView 600: pg 34 CTX PanoView 745: pg 35 IIYAMA LP-1014-a Prolite 35: pg 36 NEC MultiSync LCD400: pg 37 NEC MultiSync LCD2000: pg 38 NOKIA 300Xa: pg 39 PHILIPS Brilliance 4500 AX: pg40 ========== We hebben negen monitoren bekeken, waarvan er zeven zijn meegenomen in de vergelijkende test. De Sampo PD-50F en de Siemens Nixdorf MCF 3501 T (beide 35 cm schermdiagonaal) zijn uiteindelijk weggevallen uit de test omdat de bijgeleverde digitale videokaart niet goed bleek samen te werken met vergro- tingsprogramma's. Bij het testen is gebruik gemaakt van Windows 95, Word 95, Zoom- text Xtra! Level 1 , de Magnifier van Microsoft Active Accessibility (MSAA) en een paar testprogramma's voor monitoren. De voornaamste criteria waarop de monitoren werden beoordeeld, zijn de "ergonomie" (bedieningspaneel, instellingen, handel- baarheid) en de "beeldkwaliteit" (scherpte, kleuren, helderheid en contrast). Tijdens de test werden de monitoren steeds ingesteld op de maximale resolutie (zie tabel). De geluidsweergave van de monitoren met ingebouwde luidsprekers werd niet uitgebreid getest. Drie slechtziende proefpersonen (iemand met Myopia Gravior en twee personen met Macula Degeneratie) hebben elk een TFT- en een beeldbuismonitor met mekaar vergeleken bij het uitvoeren van diverse taken onder Windows 95, waarbij Zoomtext Xtra! Level 1 gebruikt werd om het beeld te vergroten. En van de taken bestond erin om enerzijds de vormgevingsopties bij de beeldschermopties van Windows in te stellen en anderzijds de vergroting binnen het vergrotingsprogramma zo optimaal mogelijk in te stellen. Verder kwamen diverse zoektaken, het lezen van tekst op het scherm en het werken met eenvoudige programma's als "Rekenmachine" en "Kladblok" aan bod. Iedere proefpersoon werkte gedurende drie kwartier op het ene type monitor, nam vervolgens een kwartier pauze en werkte daarna gedurende drie kwartier op het andere type monitor. Na het werken op beide beeldscherm-types volgde een kort interview waarin vragen betreffende ergonomie, beeldkwaliteit en beeldbeleving aan de orde kwamen en de persoon werd gevraagd naar zijn of haar voorkeuren. 3. Basiskenmerken Alle geteste monitoren hebben een aan/uit-indicatie door middel van een groen lichtje vooraan op het toestel. *CTX PanoView 600 De PanoView 600 wordt via een externe voeding op het lichtnet aangesloten. Dankzij de (afneembare) voet met twee scharnierpunten kan het scherm zowel gekanteld als in hoogte versteld worden. Het toestel is van het plug-and-play-type en wordt dus zonder aanstuurprogramma geleverd. De beeldinstellingen worden gewijzigd via vier toetsen die een menu op het scherm bedienen. Deze toetsen bevinden zich rechts onderaan op de voorzijde van de monitor. De aan/uit-knop is aan de achterzijde van het toestel geplaatst. *CTX PanoView 745 De PanoView 745 wordt via een externe voeding op het lichtnet aangesloten. Het scherm kan gekanteld worden op de (afneembare) voet. Het toestel is van het plug-and-play-type en wordt dus zonder aanstuurprogramma geleverd. De instellingen van beeld en geluid worden gewijzigd via vier toetsen die een menu op het scherm bedienen. Deze toetsen bevinden zich, samen met de aan/uit-knop en een onderdrukkingsknop voor het geluid, onderaan op de voorzijde van de monitor. *IIYAMA LP-1014-a Prolite 35 De voeding van de LP-1014-a Prolite 35 is in de monitor ingebouwd. Het scherm kan op de (afneembare) voet gekanteld worden in een hoek van 0 tot 30 graden. Het toestel wordt met een eigen aanstuurprogramma en een testbeeld geleverd. De instellingen van het beeld worden gewijzigd via vijf toetsen die een menu op het scherm bedienen. Deze toetsen bevinden zich, samen met de aan/uit-knop, bovenop de monitor. *NEC MultiSync LCD400 De voeding van de MultiSync LCD400 is in de monitor ingebouwd. Het beeldscherm kan gekanteld worden maar de voet is niet afneembaar. Het toestel is van het plug-and-play-type en wordt dus zonder aanstuurprogramma geleverd. Het beeld wordt ingesteld via zes toetsen die een menu op het scherm bedienen. Deze toetsen bevinden zich, samen met de aan/uit-knop, rechts onderaan op de voorzijde van de monitor. *NEC MultiSync LCD2000 De voeding van de MultiSync LCD2000 is in de monitor ingebouwd. Het beeldscherm kan enigszins gekanteld worden en bovendien kan het gedraaid worden op de voet, die niet afneembaar is. Het toestel is van het plug-and-play-type en wordt dus zonder aanstuurprogramma geleverd. De instellingen van het beeld worden gewijzigd via zes toetsen die een menu op het scherm bedienen. Deze toetsen bevinden zich, samen met de aan/uit-knop, rechts onderaan op de voorzijde van de monitor. *NOKIA 300Xa De Nokia 300Xa wordt via een externe voeding op het lichtnet aangesloten. Het scherm staat op metalen afzonderlijk onderstel en is kantelbaar. Het toestel wordt met een eigen aanstuurprogramma geleverd. Voor de beeldinstellingen zijn er vijf toetsen die een menu op het scherm bedienen en een extra draaiknop met twee standen waarmee de achtergrondverlichting ingesteld wordt. Deze bedieningselementen bevinden zich, samen met de aan/uit-knop en een draaiknop voor het geluidsvolume, onderaan op de voorzijde van de monitor. De luidsprekers bevinden zich onderaan het beeldscherm. *PHILIPS Brilliance 4500 AX De Brilliance 4500 AX wordt via een externe voeding op het lichtnet aange-sloten. Het scherm kan op de (afneembare) voet gekanteld worden in een hoek van 0 tot 30 graden. Het toestel is van het plug-and-play-type en wordt dus zonder aanstuurprogramma geleverd. Het beeld wordt ingesteld via zeven toetsen die zich onder het beeldscherm in een afsluitbaar compartiment bevinden en waarmee het menu op het scherm bediend wordt. De aan/uit-knop en de toetsen voor de instelling van contrast, helderheid en volume zitten vooraan aan de onderzijde van de monitor. De luidsprekers bevinden zich onderaan het beeldscherm. 4. Beoordeling Bij alle monitoren was de beeldkwaliteit met of zonder vergrotingsprogramma gelijkaardig. Deze resultaten zullen derhalve niet apart besproken worden. *CTX PanoView 600 Pro: -voet met twee scharnierpunten -concurrentile prijs Contra: -lichtverdeling niet homogeen -kleuren niet homogeen -moeilijk in te stellen De PanoView 600 gaf problemen bij het opstarten en blijkt dus in de praktijk niet echt plug-and-play. De bediening is simpel, maar het vergt veel zoekwerk om de juiste instellingen te vinden. Daarna is er nog een reserve aan con-trast en helderheid voorhanden. De lichtverde-ling is echter ongelijkmatig: de onderkant van het scherm geeft meer licht dan de bovenkant, wat extra opvalt als men dichtbij zit (en dat ge-beurt al snel bij zo'n klein scherm). Ook de kleuren zijn niet homogeen: de onderkant van het scherm neigt naar blauw. Dit is waarschijnlijk een gevolg van de ongelijk-matige lichtverdeling en de antireflexlaag. Verder veroorzaakt dit scherm hier en daar storende glinsterende puntjes. We vonden zes defecte beeldpunten in het LCD-paneel. De voet met twee scharnierpunten is een slimme vondst waardoor de monitor zeer goed te positioneren is. *CTX PanoView 745 Pro: -concurrentile prijs Contra: -lichtverdeling niet homogeen -kleuren niet homogeen -moeilijk in te stellen De PanoView 745 leverde bij het opstarten dezelfde problemen op als z'n broertje. Bovendien traden er schaduwen op in het beeld die we via de instellingen niet konden wegwerken. Op heel wat vlakken gelden voor dit toestel dezelfde conclusies als voor de PanoView 600: simpele bediening, instellen vergt veel zoekwerk, voldoende reserve aan helderheid en contrast, ongelijkmatige lichtverdeling, niet homogene kleuren en storende glinsterende puntjes. We vonden drie defecte beeldpunten in het LCD-paneel. Het scherm is goed draai- en kantelbaar waardoor de monitor vlot te positioneren is. *IIYAMA LP-1014-a Prolite 35 Pro: -goed beeld -makkelijk in te stellen -concurrentile prijs Contra: -bedieningstoetsen op onhandige plek -menu op scherm transparant Gebruik makend van de fabrieksinstellingen, levert deze Iiyama een goed beeld op en er blijft nog voldoende reserve aan contrast en helderheid voorhanden. Die instellingen zijn makkelijk aan te passen aan de persoonlijke voorkeur. De bedieningstoetsen zitten echter op een bijzonder onhandige plek (bovenop het toestel), waardoor de bijschriften niet goed zichtbaar zijn en de armspieren vlug vermoeid raken bij het instellen van het beeld. Het menu op het scherm wordt transparant over het PC-beeld getoond, wat de leesbaarheid niet ten goede komt bij een niet- egale achtergrond. De lichtverdeling over het scherm is homogeen en ook de kleur- en zwartweergave zijn goed. We vonden vier defecte beeldpunten in het LCD-paneel. Doordat het scherm goed kantelbaar en dankzij het geringe gewicht vlot draaibaar is, kan het toestel makkelijk gepositioneerd worden. *NEC MultiSync LCD400 Pro: -zeer goed beeld -ruime kijkhoek -ruim bereik van kantelhoek Contra: -hoge prijs -niet echt "Plug and Pay" De MultiSync LCD400 leverde bij het opstarten enige problemen met het beeld en is in de praktijk dus niet echt plug-and-play. De instellingen waren echter wel makkelijk aanpasbaar, waarna er nog een reserve aan contrast voorhanden was. Gebruik van maximaal contrast is echter niet aan te raden omdat er dan hier en daar witte puntjes in het beeld verschijnen. De maximale helderheid was aan de lage kant. De beeldkwaliteit is over het geheel genomen echter zeer goed en de lichtverdeling homogeen. We vonden slechts n defect beeldpunt in het LCD-paneel. Doordat het scherm goed kantelbaar en dankzij het geringe gewicht makkelijk te draaien is, kan het toestel vlot gepositioneerd worden. *NEC MultiSync LCD2000 Pro: -scherp beeld -ruime kijkhoek Contra -hoge prijs -niet echt "Plug and Play" -glinsterende puntjes De MultiSync LCD2000 leverde bij het opstarten dezelfde problemen op als z'n broertje. De instellingen waren echter wel makkelijk aan te passen. Door druk op de toetsen uit te oefenen gebeurde het wel eens dat het toestel wat wegdraaide op zijn voet. Na het instellen bestond er geen reserve meer aan contrast of helderheid. De beeldkwaliteit en de lichtverdeling zijn net zoals bij de LCD400 goed. In tegenstelling tot dit kleinere broertje geeft het scherm nogal wat storende glinsterende puntjes en een lichtgrijze gloed. De enige verschillen tussen beide Nec LCD- panelen zijn de gebruikte glasplaat en het aantal TL-lampen van de achtergrondverlichting. Het is dus waarschijnlijk dat deze factoren de glinsterende puntjes veroorzaken. We vonden ondanks het grote oppervlak geen defecte beeldpunten in het LCD-paneel. Blijkbaar hanteert Nec strenge normen op dit vlak. Het scherm is maar net voldoende te kantelen en vlot draaibaar, waardoor de monitor goed te positioneren is. *NOKIA 300Xa Pro: -zeer goed beeld -ruime kijkhoek -bruikbare fabrieksinstellingen Contra: -hoge prijs -constructie met metalen -onderstel is wat stroef De Nokia levert een goed beeld bij gebruik van de fabrieksinstellingen. Deze instellingen zijn makkelijk aan te passen aan de persoonlijke voorkeur van de gebruiker en er blijft voldoende reserve aan helderheid en contrast over. De bediening werkt vlot en het menu op het scherm is duidelijk. De lichtverdeling over het scherm is bijna geheel homogeen; enkel aan de uiterste randen van het beeld treden kleine schaduw- effectjes op. De kleur- en de zwartweergave van het scherm zijn goed. We vonden slechts twee defecte beeldpunten in het LCD- paneel. Het metalen onderstel maakt het mogelijk de monitor te kantelen. Dit gaat echter wat stroef en bovendien is deze constructie niet geheel bestand tegen teveel druk of optillen. Het geheel is vlot te draaien, waardoor de monitor goed te positioneren is. *PHILIPS Brilliance 4500 AX Pro: -scherp beeld -bruikbare fabrieksinstellingen Contra: -lichtverdeling niet homogeen -kleuren niet homogeen -moeilijk te bedienen Deze monitor geeft een goed beeld bij gebruik van de fabrieksinstellingen en biedt voldoende reserve aan contrast en helderheid. De lichtverdeling over het scherm is echter ongelijkmatig, wat extra opvalt wanneer men er dicht bij zit. Ook de kleuren zijn niet homogeen over het scherm, wat vooral opvalt als een geheel rood scherm wordt bekeken. Deze effecten zijn sterk afhankelijk van de kijkhoek en kanteling van het scherm, maar er is helaas geen stand te vinden waarin ze helemaal geen probleem vormen. Verder veroorzaakt dit scherm hier en daar storende glinsterende puntjes. We vonden slechts twee defecte beeldpunten in het LCD-paneel. De monitor is makkelijk te kantelen, maar het bereik hiervan zou iets groter mogen zijn. 5. Vergelijking beeldbuis- en TFT-monitor door slechtzienden Bij het onderzoek met de proefpersonen werd de Iiyama TFT-monitor gebruikt omdat dit kwalitatief de beste monitor was waar we op dat moment over beschikten. De beeldbuismonitor die ter vergelijking diende was een Sampo Alphascan GLX. De drie proefpersonen merkten al snel op dat de TFT-monitor veel rustiger is voor de ogen dan de klassieke beeldbuis. De totale afwezigheid van beeldflikker en beeldtrillingen werden als bijzonder comfortabel ervaren. Verder werden beeldscherpte, - contrast en -helderheid aangevoerd als eigenschappen waarop de TFT-monitor beter beoordeeld werd dan de beeldbuismonitor. De klassieke monitor werd over het algemeen beter bevonden voor het weergeven van bewegende beelden. In dit geval trad namelijk nazweem op bij de TFT-monitor en dit werd als storend ervaren. Verder werd de schermdiagonaal van de TFT-monitor door twee van de drie personen als te klein ervaren. Twee proefpersonen hadden een lichte en de derde een sterke voorkeur voor de TFT-monitor vanwege voornamelijk de beeldscherpte en de afwezigheid van trillingen en flikkeringen. Daartegenover vonden twee proefpersonen dat de hoge prijs dit toestel onbereikbaar maakt, terwijl de derde proefpersoon de prijs gewoon een groot nadeel vond. 6. Besluit Tot besluit willen we de monitoren die als beste uit de test kwamen nog even op een rijtje zetten. De Nokia 300Xa, de Nec MultiSync LCD400 en de Iiyama LP-1014-a Prolite 35 verdienen over het geheel genomen onze voorkeur. De sterke en zwakke punten van deze toestellen (zie beoordeling) gaan we niet herhalen, maar we willen ze in dit besluit wel even naast de bevindingen van de slechtziende proefpersonen plaatsen. De Nokia heeft een kleinere schermdiagonaal en een hoge prijs, maar daartegenover bevat dit toestel ingebouwde luidsprekers. De Nec LCD400 heeft een uitstekende beeldkwaliteit en een grotere schermdiagonaal, maar een hoge prijs. De schermdiagonaal van de Iiyama is nog aan de kleine kant en de bediening onhandig, maar dit toestel wordt voor een relatief lage prijs geleverd. Zoals eigenlijk altijd het geval is, zal men bij aanschaf van dergelijke apparatuur de uiteindelijke keuze moeten laten bepalen door persoonlijke wensen en voorkeuren. In dat verband noteren we tot slot nog dat de programmatuur die men gebruikt ook een belangrijke factor is bij de keuze voor de grootte van het beeldscherm. Monitoren met digitale videokaart De Siemens Nixdorf MCF 3501 T en de Sampo PD50-F werden op dezelfde wijze getest als de andere monitoren, maar werden niet in het testverslag opgenomen omdat de meegeleverde digitale videokaarten problemen opleverden als er met vergrotingsprogramma's werd gewerkt. Deze problemen konden soms tijdelijk opgelost worden, maar zijn toch dermate ernstig dat deze toestellen op dit moment nog niet aan te bevelen zijn voor slechtzienden. In de toekomst zullen vergrotingsprogramma's wellicht compatibel gemaakt worden met digitale videokaarten. Toch willen we u een beknopte beoordeling van deze monitoren niet onthouden. Beide toestellen worden ingesteld via eenvoudig te bedienen knoppen aan de voorzijde. De Siemens monitor heeft als sterke punten een vrij ruime kijkhoek, een makkelijke bediening en een scherp beeld. Zwakke punten zijn de wel heel beperkte instelmogelijkheden voor het beeld, de ongelijkmatige licht- en kleurverdeling en de nazweem en schokkerige effecten bij bewegende beelden. Het Sampo TFT-scherm heeft als sterke punten een zeer goede zwartweergave, een scherp beeld en een makkelijke bediening. Zwakke punten zijn ook hier de heel beperkte instelmogelijkheden voor het beeld en de ongelijkmatige licht- en kleurverdeling. Recent verschenen testverslagen van TFT-monitoren - PC Magazine, mei 1997 - PC Test, november/december 1997 (Duits) - Computer Magazine, januari 1998 Recent verschenen testverslagen van 43 cm beeldbuismonitoren - ComputerTotaal, april 1997 - CT Magazin fr Computer Technik, oktober 1996 (Duits) - PCM, oktober 1997 - Computer Magazine, januari 1998 Met dank aan: CTX Netherlands B.V., IIYAMA Benelux B.V., NEC Benelux, EBIC-MDI, UNI Business Centre, KN B.V. en SIEMENS NIXDORF voor het in bruikleen geven van de beeldschermen, en de heren Ryan, van Slooten en de Chandie Shaw voor het deelnemen aan de test.