@@AR @@22 Toegang tot Internet: Gebruik van een vergrotingsprogramma Maria Noyons Het vorige artikel in de reeks Toegang tot internet beschreef hoe de weergave van Internet-paginas op het scherm verbeterd kan worden door de standaard-instellingen van Windows 95 en van de bladerprogrammas (browsers) Netscape Navigator en Microsoft Internet Explorer optimaal te benutten. Dit tweede artikel in de reeks gaat over het gebruik van een vergrotingsprogramma in combinatie met deze twee Internet-bladerprogrammas. Inmiddels is Internet Explorer opgewaardeerd tot versie 4.01, die beter werkt in combinatie met hulpmiddelen en tevens MSAA ondersteunt. We hebben ZoomText Xtra en Lunar gebruikt met een gemiddelde vergroting van 3 tot 5 maal. Verder gebruikten we de standaardinstellingen bij de weergave (lettertype en kleur) van Navigator en Internet Explorer. Je kan deze instellingen, waarvan Tabel 1 een overzicht geeft, echter zelf wel aanpassen. ========== Tabel 1: Instellingen van de bladerprogrammas die de toegankelijkheid verhogen ========== Netscape Navigator: Deze instellingen bereik je door Voorkeuren te kiezen in het menu Bewerken -Achtergrondkleur instellen: ja -Tekstkleur instellen: ja -Kleur van niet bezochte links instellen: ja -Kleur van reeds bezochte links instellen: ja -Proportioneel lettertype kiezen: ja -Niet-proportioneel lettertype kiezen: ja -Opstartpagina opgeven: ja -Figuren wel of niet inladen: ja -Knoppenbalk aanpassen: ja -Extra toegankelijkheidsopties: neen -PowerToys: neen ---------- Microsoft Internet Explorer: Deze instellingen bereik je door Opties te kiezen in het menu Beeld -Achtergrondkleur instellen: ja -Tekstkleur instellen: ja -Kleur van niet bezochte links instellen: ja -Kleur van reeds bezochte links instellen: ja -Proportioneel lettertype kiezen: ja -Niet-proportioneel lettertype kiezen: ja -Opstartpagina opgeven: ja -Figuren wel of niet inladen: ja -Knoppenbalk aanpassen: ja -Extra toegankelijkheidsopties: ja -PowerToys: ja (PowerToys vind je niet via het Beeld-menu van Internet Explorer, maar door met de rechter muistoets het snelmenu op te roepen. Wat PowerToys te bieden heeft lees je in de Update-Info van dit nummer.) ========== 1. Schermaanzicht Inherent aan het gebruik van vergroting is het verlies aan overzicht omdat slechts een deel van het normale beeld op het scherm zichtbaar is. Bij het consulteren van een webpagina is het echter nuttig als je weet hoe de pagina er globaal uitziet en waar de belangrijke informatie staat. Hoewel het bladerprogramma en een webpagina visueel ‚‚n geheel op het scherm vormen, doen we toch een poging om deze beide onderdelen apart te beschrijven. Beide bovengenoemde browsers zien er vrij gelijkaardig uit en de presentatie op het scherm doet denken aan veel andere toepassingsprogrammas voor Windows. Je ziet een programmavenster met bovenaan een menubalk en een aantal werkbalken met knoppen voor veel gebruikte functies. Op ‚‚n van deze werkbalken staat het webadres (meestal beginnend met http://www) van de pagina die in beeld is. Onderaan het scherm - direct boven de taakbalk - zie je de statusregel. Bij het laden van webpaginas wordt op deze regel aangegeven met welke actie de browser bezig is of langs welke weg een pagina wordt opgezocht. De tekst op de statusregel kan nuttig zijn bij het gebruik van een vergrotingsprogramma, want ook bij gebrek aan schermoverzicht is hij makkelijk in de gaten te houden. Een eenduidige beschrijving geven van een webpagina is onmogelijk. Dat iedere pagina over een aantal hypertekstkoppelingen en een eigenzinnige opmaak beschikt, is wellicht de meest algemene beschrijving. Je bent als bezoeker van een pagina dus volledig overgeleverd aan de creativiteit van zijn maker. Wel vinden we op het internet specifieke weblocaties die tips en richtlijnen geven hoe een maker zijn paginas zo toegankelijk mogelijk maakt. Voorbeelden van zon richtlijnen zijn: cre‰er een overzichtelijke opmaak; gebruik contrasterende kleuren; voeg beschrijvende tekst toe aan plaatjes, video of geluid; geef een tekstuele omschrijving bij iedere hyperlink;... (in een volgend nummer behandelen we die richtlijnen wat uitgebreider). Er zijn zelfs mogelijkheden om de webpaginas op toegankelijkheid te laten testen. Helaas wordt daar te weinig gebruik van gemaakt. 2. Navigeren over het scherm en op de webpaginas Met navigeren bedoelen we het verplaatsen van het vergrotingsvenster en/of de focus over de webpagina. Dit doe je door via de muis of via sneltoetsen (we geven een overzicht in tabel 2) de navigatiefuncties van het vergrotingsprogramma, van het bladerprogramma of van Windows aan te spreken. De muis is het meest voor de hand liggende middel om het vergrotingsvenster met grote bewegingen over het scherm te verplaatsen. De vorm van de muiscursor verraadt de functie die hij op die welbepaalde plaats op het scherm biedt. Als de muispijl op een hyperlink komt, verandert hij in een handje, ten teken dat je de koppeling kan volgen door de linker muisknop in te drukken. De rechter muisknop geeft steeds toegang tot het snelmenu waarin je functies vindt die horen bij de pagina of hyperlink waarop de muiscursor staat. Met PowerToys voor Internet Explorer worden de mogelijkheden van deze snelmenus nog uitgebreid. Het vraagt veel oefening en geduld om de muis te leren hanteren bij een vergrotingsfactor van vijf maal. Het toetsenbord biedt echter alternatieve bedieningsmogelijkheden. Sneltoetsen van het vergrotingsprogramma kunnen gebruikt worden om het vergrotingsvenster met grote bewegingen over het scherm te verplaatsen. Veel standaard sneltoetsen van Windows functioneren op identieke manier binnen de browsers. Zo dient de Alt-toets om de menubalk te benaderen en kan je de pijltjestoetsen gebruiken om te navigeren doorheen de menus. Een document openen of opslaan en een stuk tekst copi‰ren, knippen en plakken werken precies op dezelfde manier als binnen Windows of Word. Daarnaast bieden de browsers nog een aantal eigen toetsen om over het wereldwijde web te navigeren. Zo is er de Tab-toets, waarmee je van de ene hyperlink naar de andere wandelt, de Enter-toets waarmee je een koppeling activeert of de Ctrl-f sneltoets die het mogelijk maakt een bepaald woord op te zoeken binnen een pagina. Een volledig overzicht van deze functies vindt je in tabel 2. Het is echter jammer dat het vergrotingsprogramma sommige navigatiefuncties van de browsers niet goed volgt. ======== Tabel 2: overzicht sneltoetsen ======== Navigeren bij Netscape Navigator: -ga naar volgende pagina: Alt-Pijl rechts -ga naar vorige pagina: Alt-Pijl links -selecteer volgende link: Tab -selecteer vorige koppeling: Shift-Tab -activeer geselecteerde koppeling: Enter -ga naar volgend kader (frame): functie bestaat niet -ga naar vorig kader (frame): functie bestaat niet ---------- Webpagina-functies bij Netscape Navigator: -toon pagina als HTML-tekst: Ctrl-i -toon pagina-adres: Ctrl-u -sluiten van pagina: Ctrl-w ---------- Zoeken in een webpagina bij Netscape Navigator: Ctrl-f ---------- Snelmenu oproepen bij Netscape Navigator: -van de geselecteerde koppeling: rechter muisknop -van de actieve pagina: Shift-F10 of speciale toets op Microsoft toetsenbord ---------- Leeswijzers (bookmarks / favorites) bij Netscape Navigator: -oproepen: Ctrl-b -toevoegen: Ctrl-d ---------- Diverse functies bij Netscape Navigator: -overzicht van reeds bezochte sites: Ctrl-h -wisselen van venster: Ctrl- 1 .... Ctrl-8 -beveiliging: Ctrl-Shift-i ---------- Navigeren bij Microsoft Internet Explorer: -ga naar volgende pagina: Alt-Pijl rechts -ga naar vorige pagina: Alt-Pijl links -selecteer volgende link: Tab -selecteer vorige koppeling: Shift-Tab -activeer geselecteerde koppeling: Enter -ga naar volgend kader (frame): Ctrl-Tab -ga naar vorig kader (frame): Ctrl-Shift-Tab ---------- Webpagina-functies bij Microsoft Internet Explorer: -toon pagina als HTML-tekst: geen sneltoets voor deze functie -toon pagina-adres: functie bestaat niet -sluiten van pagina: functie bestaat niet ---------- Zoeken in een webpagina bij Microsoft Internet Explorer: Ctrl-f ---------- Snelmenu oproepen bij Microsoft Internet Explorer: -van de geselecteerde koppeling: rechter muisknop -van de actieve pagina: Shift-F10 of speciale toets op Microsoft toetsenbord ---------- Leeswijzers (bookmarks / favorites) bij Microsoft Internet Explorer: -oproepen: Alt-f -toevoegen: Alt-F, daarna de letter t ---------- Diverse functies bij Microsoft Internet Explorer: -overzicht van reeds bezochte sites: geen sneltoets, kan enkel via het menu Beeld -wisselen van venster: Alt-G, daarna de gewenste menu-optie kiezen -beveiliging: geen sneltoets, kan enkel via het menu Beeld ======== 3. Toegankelijkheid van het bladerprogramma De toegankelijkheid van internet is een ingewikkeld en soms beladen onderwerp. Wij willen niet beweren de volledige materie in dit artikel te doorgronden. We kunnen wel aangeven waar we in combinatie met vergroting op problemen stuiten en wat mogelijk de oorzaak kan zijn. In het voorafgaande hebben we twee problemen aangekaart: de niet steeds optimale opmaak van webpaginas en het slecht volgen van de vergroting binnen het bladerprogramma. Dit laatste probleem is lastig te doorgronden. Ligt het aan de browser, aan het besturingssysteem Windows of aan het hulpmiddel ? Microsoft Active Accessibility (MSAA) is een programma dat binnen deze driehoek een regulerende factor zou zijn. Microsoft bracht dit programma op de markt onder druk van de Amerikaanse Disability-wetgeving. Microsoft bleef echter zelf in gebreke wat betreft de ondersteuning van MSAA bij het op de markt brengen van eigen producten zoals Office 97 en Internet Explorer 4.0. Een andere menustructuur zorgde bijvoorbeeld voor problemen omdat deze niet werd ondersteund door MSAA en dus niet toegankelijk was voor hulpmiddelen. Nieuwe versies van MSAA en Internet Explorer verschenen maar losten het probleem niet volledig op. Inmiddels zoeken de ontwikkelaars van hulpmiddelen veelal ook zelf naar uitwegen om de grafische grillen van Microsoft in goede banen te leiden zodat het hulpmiddel niet (volledig) afhankelijk is van MSAA. In recente artikelen van Microsoft lezen we dat zij de toegankelijkheid zeer serieus nemen. De praktijk moet dit echter nog uitwijzen. 4. Kosten besparen Bij het werken op het Internet moet je voortdurend in de gaten houden hoelang de telefoonlijn openligt en dit kan erg stresserend zijn. De tijd vliegt als je aan het surfen bent ! Bovendien kan het gebruik van een hulpmiddel extra vertragend werken. Het is dus de kunst om de gewenste informatie in een zo kort mogelijke tijd te vinden. Er zijn verschillende manieren om de belminuten te beperken. Nadat de gewenste pagina geladen is, kan je bijvoorbeeld de verbinding verbreken zonder de browser te verlaten. Hiervoor dubbelklik je op het icoon dat de verbinding weergeeft, rechts onderaan het scherm. In het daarop volgende dialoogvenster verbonden met druk je op de knop verbinding verbreken. De pagina die je gevonden had blijft zichtbaar op het scherm en die kan je dus rustig doornemen zonder dat de lijn openligt. Als je op de pagina een link vindt die je wil volgen, klik je erop en het inbelvenster verschijnt automatisch. Een andere manier om de inbeltijd te beperken bestaat erin om iedere interessante pagina te bewaren op de harde schijf, om ze later off-line met de browser te kunnen lezen. Een risico is dat je op die manier nogal wat rommel bewaart en dus af en toe de discipline moet hebben om grote schoonmaak te houden. Tot slot kan je ook ieder interessante pagina in een geschikt lettertype uitprinten zodat ze later gelezen kan worden. Het meest gegeven maar minst opgevolgd advies is: Bedenk vooraf welke informatie je wil zoeken, bel dan pas in en neem geen zijwegen. Maar... hoe doe je dat als je onderweg zoveel schijnbaar interessante dingen ziet ? Je kan bijvoorbeeld vooraf een lijstje opstellen van adressen die je wil bezoeken en je daar ook strikt aan houden. 5. Tot slot Een goede werkwijze om het internet te raadplegen is erg persoonsgebonden. Na verloop van tijd ontwikkel je een eigen manier van werken. Kennis van het gebruikte hulpmiddel, inzicht in de mogelijkheden van het bladerprogramma en steeds vooraf weten wat je wil vinden zijn belangrijke eigenschappen voor iedere gehandicapte internet-gebruiker.