@@AG @@44 Agenda 12 tot 16 juli 1999 Vision 1999 Driejaarlijkse internationale conferentie over slechtziendheid (low-vision). Dit evenement richt zich hoofdzakelijk tot professionelen. Plaats: Waldorf-Astoria Hotel, New York City, USA Info: Vision 1999 The Lighthouse Inc. 111 East 59th Street USA-New York, NY 10022-1202 Telefoon: +1 (0)212 821 9482 Fax: +1 (0)212 821 9705 Email: vision99@lighthouse.org Website: http://www.lighthouse.org 20 tot 22 juli 1999 Sight Village 99 Jaarlijkse beurs waar hoofdzakelijk Engelse producenten en leveranciers van hulpmiddelen voor visueel gehandicapten een stand hebben. De beurs gaat door in een blindenschool. De toegang is gratis. Plaats: Queen Alexandra College, Birmingham, Groot-Brittanni Info: Stewart Morehead Mark Nickless Queen Alexandra College 49 Court Oak Road Harborne GB-Birmingham B17 9TG Telefoon: +44 (0)121 428 5050 Fax: +44 (0)121 428 5047 20 tot 25 juli 1999 XII World Conference of Deafblind International Twaalfde internationale conferentie over doofblindheid. Het centrale thema is: "Ontwikkeling door relaties". Dit evenement richt zich hoofdzakelijk tot professionelen. Plaats: Estoril, Portugal Info: Casa Pia de Lisboa CAACF XII World Deafblind Conference Av. do Restelo 1 P-1400 Lisboa Telefoon: +351 (0)1 362 71 35 Fax: +351 (0)1 363 34 48 Email: cpl.educa@mail.telepac.pt Website: http://www.arrakis.es/~apascide/axxiidb1.htm (*) 3 tot 6 november 199 REHA 1999 Tiende internationale beurs over hulpmiddelen voor gehandicapten, ouderen en chronisch zieken. Deze beurs loopt gedeeltelijk parallel met de AAATE conferentie (zie hoger). Plaats: Dsseldorf, Duitsland Info: NOWEA Postfach 10 10 06 D-40001 Dsseldorf Telefoon: +49 (0)211 45 60 01 Fax: +49 (0)211 45 60 668 Website: http://www.tradefair.de/reha.html (*)1 tot 4 november 1999 AAATE Conference 1999 Vijfde Europese conferentie over de vooruitgang van de technologie voor ouderen en gehandicapten. De conferentie loopt gedeeltelijk parallel met de tiende internationale hulpmiddelenbeurs REHA. Deze conferentie richt zich hoofdzakelijk tot professionelen. Plaats: Dsseldorf, Duitsland Info: AAATE Conference 1999 Forschungsinstitut Technologie-Behindertenhilfe Grundschtteler Strasse 40 D-58300 Wetter (Ruhr) Telefoon: +49 (0)2335 96 81 11 Fax: +49 (0)2335 96 81 19 Email: aaate99@ftb-volmarstein.de Website: http://www.fernuni-hagen.de/ftb/aaate99 16 tot 18 maart 2000 International Conference on the Special Needs of Blind and Low Vision Seniors Internationale conferentie die specifiek aandacht gaat besteden aan de noden van visueel gehandicapte senioren. Deze conferentie richt zich hoofdzakelijk tot professionelen. Plaats: Heidelberg, Duitsland Info: Dipl.-Psych. Vera Heyl The German Centre for Research on Aging at the University of Heidelberg Bergheimer Str. 20 D-69115 Heidelberg Telefoon: +49 (0)6221 584 117/11 Fax: +49 (0)6221 548 112 Email: heyl@dzfa.uni-heidelberg.de (*): Activiteiten waar Vlicht-Cel Infovisie en/of Visio aan deelnemen @@AL @@43 Adressen leveranciers Access Systems International Froissartstraat 45 B-1040 Brussel Telefoon: +32 (0)2 230 69 17 Fax: +32 (0)2 230 47 22 Email: 72262.3642@compuserve.com Advanced Technics Tweehuizenweg 81, bus 9 B-1200 Brussel Telefoon: +32 (0)2 763 09 08 Fax: +32 (0)2 763 09 08 Email: 105372.114@compuserve.com Alva Leemansweg 51 NL-6827 BX Arnhem Telefoon: +31 (0)26 38 41 384 Fax: +31 (0)26 38 41 300 Email: info@alva-bv.nl Alva Access Group 1400 Shattuck Avenue Suite 7, Box 9 USA-Berkeley, California 94709 Telefoon: +1 (0)510 883 6280 Fax: +1 (0)510 883 6270 Data Braille Service Sporthalplein 3 B-2610 Wilrijk Telefoon: +32 (0)3 828 80 15 Fax: +32 (0)3 828 80 16 Email: dbs@club.innet.be Editec 5, rue des Berceaux B-7061 Casteau Telefoon: +32 65 72 32 45 Fax: +32 65 72 38 16 Ergra Engelen Kerkstraat 23 B-2845 Niel Telefoon: +32 (0)3 888 11 40 Fax: +32 (0)3 888 14 36 Email: jos.engelen@ergra-engelen.be Erocos International Onze Lieve Vrouwstraat 90 B-3550 Zolder Telefoon: +32 (0)11 53 34 54 Fax: +32 (0)11 53 34 55 Email: erocos@innet.be Harting-Bank Schnberglaan 12/14 NL-3533 JD Utrecht Telefoon: +31 (0)302 950 555 Fax: +31 (0)302 948 299 Integra Karekietenlaan 19 B-3010 Kessel-Lo Telefoon: +32 (0)16 35 31 30 Fax: +32 (0)16 35 53 00 Email: ivo.integra@skynet.be Koba Vision De Oude Hoeven 6 B-3971 Leopoldsburg Telefoon: +32 (0)11 34 45 13 Fax: +32 (0)11 34 85 25 Kompagne Winthontlaan 200 NL-3526 KV Utrecht Telefoon: +31 (0)30 287 05 64 Fax: +31 (0)30 289 85 60 Email: info@kompagne.nl Louwman J.G. Bing Crosbystraat 5 NL-3069 XY Rotterdam Telefoon: +31 (0)10 420 73 43 LVI Belgium Meylstraat 4 B-2540 Hove Telefoon: +32 (0)3 455 92 64 Fax: +32 (0)3 455 92 88 LVBC J.F. Kennedylaan 101 Postbus 128 NL-3980 CC Bunnik Telefoon: +31 (0)30 65 70 088 Fax: +31 (0)30 65 70 677 Email: lvbc@wxs.nl N. Jonker Duifhuis 5 NL-3862 JD Nijkerk Telefoon: +31 (0)33 245 37 05 Fax: +31 (0)33 245 00 04 Reinecker Reha Technik NL Oudenhof 2D NL-4191 NW Geldermalsen Telefoon: +31 (0)345 585 160 Fax: +31 (0)345 585 169 Email: reinecker.nl@worldonline.nl Sensotec Gistelsteenweg 112 B-8490 Varsenare Telefoon: +32 (0)50 39 49 49 Fax: +32 (0)50 39 49 46 Email: info@sensotec.be Spin Software Stadhouderslaan 96 NL-2517 JC Den Haag Telefoon: +31 (0)70 355 55 87 Fax: +31 (0)70 355 89 78 Email: info@spinsoftware.nl Tagarno Belgi Langbaanvelden 36 B-2100 Deurne Telefoon: +32 (0)3 321 75 94 Fax: +32 (0)3 322 83 57 Email: kristoffer.boeckx@skynet.be Tieman Moolhoek 11 NL-3235 XK Rockanje Telefoon: +31 (0)181 40 94 44 Fax: +31 (0)181 40 11 90 Email: info@tieman.nl Van Den Bos Optical Low Vision De Moucheronstraat 55 NL-2593 PX Den Haag Telefoon: +31 (0)70 383 62 69 Fax: +31 (0)70 381 46 13 Van Hopplynus Vision Care Koningsstraat 101 B-1000 Brussel Telefoon: +32 (0)2 214 09 50 Fax: +32 (0)2 214 09 57 Van Lent Systems Lithoyensedijk 25a NL-5396 NC Lithoyen Telefoon: +31 (0)412 64 06 90 Fax: +31 (0)412 62 60 25 @@AR @@08 Bladerprogramma's, een (aangename?) kennismaking Sylvia Pont Gerrit Van den Breede 1. Inleiding Bladerprogramma's (navigatieprogramma's of "browsers") zijn programma's waarmee je internet-pagina's kan bekijken en eventueel elektronische post (email) verwerken. Het leek ons de hoogste tijd om wat meer aandacht te besteden aan deze productgroep. We hadden graag een uitgebreide vergelijkende test uitgevoerd van deze programma's, maar hebben hiervoor te weinig kennis van de manier waarop u omgaat met het wereldwijde web (www) en elektronische post, in combinatie met uw hulpmiddel en binnen uw besturingssysteem. We hebben er daarom voor gekozen om in dit artikel een overzicht te geven van de ons bekende bladeraars met een uitgebreidere beschrijving van Internet Explorer, Netscape Navigator, Opera en Lynx. We ronden tenslotte af met een sneltoetsenoverzicht. Ter aanvulling verwijzen we ook naar het volgende artikel waarin de meningen van ervaringsdeskundigen aan bod komen. 2. De producten ========== Tabel 1: Overzicht bladerprogramma's ---------- Internet Explorer -Besturingssysteem: Windows -Prijs: Gratis bij Windows geleverd -Internetadres: http://www.microsoft.com/windows/ie ---------- Netscape Navigator -Besturingssysteem: Windows -Prijs: Gratis -Internetadres: http://home.netscape.com ---------- Opera -Besturingssysteem: Windows -Prijs: 80 NLG/35 USD (50% korting voor onderwijsinstellingen en studenten) -Internetadres: http://www.opera.solcon.nl ---------- Simply Web 98 -Besturingssysteem: Windows -Prijs: Gratis bij Simply Talker 98 (GUI-toegangssoftware: 50 USD); inclusief Engels spraaksyntheseprogramma -Internetadres: http://www.econointl.com ---------- pwWebSpeak -Besturingssysteem: Windows -Prijs: 150 USD; inclusief Engels spraaksyntheseprogramma -Internetadres: http://www.prodworks.com ---------- Home Page Reader -Besturingssysteem: Windows -Prijs: 149 USD; inclusief Engels spraaksyntheseprogramma -Internetadres: http://www.austin.ibm.com/sns/hprtrial.htm ---------- Net-Tamer -Besturingssysteem: DOS -Prijs: Gratis -Internetadres: http://www.nettamer.net ---------- Lynx -Besturingssysteem: DOS, Unix, Windows -Prijs: Gratis -Internetadres: http://www.lynx.browser.org ---------- BrookesTalk -Besturingssysteem: Windows -Prijs: Gratis op CD-ROM verkrijgbaar -Internetadres: http:// www.brookes.ac.uk/speech/btalk.htm ========== In tabel 1 vind je een overzicht van de bladerprogramma's die momenteel verkrijgbaar zijn, met daarbij het internetadres waar je informatie over het betreffende product vindt en (als het een gratis programma betreft) het kan ophalen. Hou hierbij wel rekening met de grootte van het bestand. Internet Explorer is bijvoorbeeld zo omvangrijk dat het niet aanbevolen is om het via de telefoonlijn binnen te halen. Je kan beter op zoek naar een shareware-CD-ROM (bij sommige computerbladen als extraatje toegevoegd) die dit programma bevat. Voor de te betalen producten zijn steeds gratis demo-versies beschikbaar. 2.1. Internet Explorer Dit bladerprogramma wordt standaard bij het Windows besturingssysteem geleverd (en zoals u misschien weet, heeft het Microsoft heel wat juridisch getouwtrek gekost om dit voor mekaar te krijgen!). Er is dus veel kans dat dit programma al standaard op uw computer te vinden is. Is dit niet zo, dan raden we u (omwille van de zeer lange ophaaltijd) beslist af om dit programma vanaf de Microsoft website binnen te halen. Deze browser biedt mogelijkheden om de kleuren en lettertypes aan te passen, stijlbladen te installeren, auditief te laten aangeven wanneer het laden van een pagina begint en eindigt, plaatjes uit te zetten en te laten vervangen door alternatieve tekst (mits daarin voorzien is),... Het programma ondersteunt ondermeer HTML, XML, Java en MSAA. Dat laatste kan van grote invloed zijn op de werking in combinatie met hulpmiddelen. Daarnaast kan je bij dit product het programma PowerToys gebruiken, die vele extra handige opties toevoegt, zoals de "Link List", een overzichtelijke lijst van alle aanwezige koppelingen op een webpagina. In de hulpfunctie is een beknopt sneltoetsenoverzicht te vinden (paragraaf "sneltoetsen in de Internet Explorer webbrowser") en een paragraaf over toegankelijkheidsfuncties. Indien je een uitgebreide Engelstalige handleiding met aandacht voor toegankelijkheidsopties en sneltoetsen wenst, kan je deze vinden onder de kop Internet op deze website (waar overigens nog meer gratis Engelstalige handleidingen te vinden zijn): http://microsoft.com/enable/products/keyboard.htm Op het moment van dit schrijven (maart 1999) was de Engelstalige versie 5 net gelanceerd, maar vanwege de nauwe integratie met het besturingssysteem wordt het afgeraden deze Engelstalige versie op een Nederlandstalig Windows 98- systeem te installeren. Voor de nieuwe functionaliteit van versie 5 (waaronder uitgebreidere ondersteuning voor ondermeer HTML 4, stijlbladen en XML, sterk verbeterde snelheid en stabiliteit en snelle toegang tot radiostations op het internet met behulp van een radiowerkbalk) is het dus nog wachten op de Nederlandstalige versie. 2.2. Netscape Navigator Netscape Navigator is tot nog toe de grootste concurrent van Internet Explorer. De Navigator maakt deel uit van Netscape Communicator, dat daarnaast ook mogelijkheden voor elektronische post en nieuwsgroepen biedt. We raden u, omwille van de omvang van de bestanden, ook voor dit programma af het van het internet op te halen. Het biedt, naast vele bladerfuncties, ondermeer de mogelijkheid tot "Smart Browsing". Deze optie wordt via de "What's related?"- knop geactiveerd en resulteert in een lijstje met nuttige koppelingen die verband houden met de inhoud van de actieve webpagina. Een mooie optie is het vergroten of verkleinen van de lettertypes via de sneltoetsen Ctrl-[ en Ctrl-]. Net als Internet Explorer ondersteunt dit bladerprogramma vrijwel alle nieuwe technologien (Java, HTML 4,...). Anderzijds hebben we geprobeerd informatie over sneltoetsen te vinden in de hulpfunctie en op de website, maar dat leverde helaas niet veel op. De nieuwe versie 5 van Netscape wordt pas eind dit jaar verwacht. 2.3. Opera Opera wordt als een navigatieprogramma voor slechtzienden bestempeld in de wereldwijde webgangen. Dit Engelstalige programma is helaas niet gratis maar de demo-versie kan je in vrij korte tijd binnenhalen van de website van Opera en gratis evalueren. Het is zeer klein en biedt ook mogelijkheden voor het afhandelen van elektronische post. Opera is volledig met behulp van sneltoetsen te bedienen. Je kan het goed aanpassen aan je eigen wensen: plaatjes wel of niet laden; lettertypes, kleuren en presentatie van links veranderen; tekst vergroten. Als je meerdere websites tegelijk op het scherm wil zien, heb je twee knoppen ter beschikking om de verschillende vensters automatisch te laten schikken. Opera ondersteunt HTML 3.2 (niet HTML 4) en stijlbladen. Diverse technologien (zoals Java) worden echter niet standaard ondersteund. Hiervoor moet vaak n en ander worden genstalleerd en dit is niet altijd eenvoudig. Laatstgenoemde gebreken aan ondersteuning kunnen betekenen dat je bepaalde weblocaties niet (of niet volledig) kan bekijken (blinde gebruikers hebben wel meestal geen nut bij het gebruik van Java). Opera wordt in de vakpers bestempeld als het kleinste en snelste bladerprogramma dat zowel tekst als afbeeldingen kan laten zien. Een vlot gebruik van dit programma vergt echter wel de nodige oefening. Een uitgebreid sneltoetsenoverzicht van Opera is binnen het programma op te roepen met de sneltoets Ctrl-b. Je kan het ook op de deze webstek bekijken: http://www.opera.software.com/keyboard.html 2.4. Lynx Dit Engelstalige bladerprogramma is volledig tekstgeorinteerd, wat handig kan zijn als je met braille en/of spraak werkt. Het biedt slechts beperkte ondersteuning voor plaatjes en helaas ook voor allerlei nieuwe technologien, zoals de nieuwste versie van HTML. Lynx is ondermeer beschikbaar in versies voor DOS, Unix, Windows 95/98 en Windows NT (niet voor Windows 3.x), maar let op: de versies voor Windows draaien enkel in een DOS-venster! Het programma kan afgehaald worden op de in tabel 1 genoemde website. Daarna moet het binnengehaalde bestand met behulp van het decompressieprogramma WinZip klaargestoomd worden voor installatie. Dit is nog makkelijk uit te voeren, maar daarna komen de echte problemen pas. De installatie van deze bladeraar vergt een zeer gedegen kennis van uw computerconfiguratie (bijvoorbeeld van uw modem en de aansluiting ervan), het nodige gepuzzel en veel tijd. De aanpassing aan de eigen eisen vergt eveneens een zeer grondige kennis van de eigen configuratie en van DOS. Sneltoetsenoverzichten kunt u in de hulpfunctie van Lynx vinden alsook op de volgende twee webpagina's: http://www.slcc.edu/lynx/release2-8/lynx2- 8/lynx_help/lynx_help_main.html http://www.slcc.edu/lynx/release2-8/lynx2- 8/lynx_help/keystrokes/keystroke_help.html In het sneltoetsenoverzicht in tabel 2 hebben we Lynx buiten beschouwing gelaten, omdat dit programma op een zodanig andere manier werkt dan de overige drie dat de overzichten niet goed op elkaar waren af te stemmen. Met behulp van de eerder genoemde webpagina's kunnen onze lezers deze informatie echter wel vinden. ========== Tabel 2: Overzicht sneltoetsen ========== Navigatie-functies: ---------- Ga naar volgende webpagina: -Netscape Navigator: Alt-k -Internet Explorer: Alt-k -Opera: Alt-k, Ctrl-k of x ---------- Ga naar vorige webpagina: -Netscape Navigator: Alt-o -Internet Explorer: Alt-o -Opera: Alt-o, Ctrl-o of z ---------- Selecteer volgende koppeling: -Netscape Navigator: Tab -Internet Explorer: Tab -Opera: Tab, Ctrl-m of a ---------- Selecteer vorige koppeling: -Netscape Navigator: Shift-Tab -Internet Explorer: Shift-Tab -Opera: Shift-Tab, Ctrl-i of q ---------- Activeer de geselecteerde koppeling: -Netscape Navigator: Enter -Internet Explorer: Enter -Opera: Enter ---------- Ga naar volgend kader: -Netscape Navigator: functie bestaat niet -Internet Explorer: Ctrl-Tab -Opera: functie bestaat niet ---------- Ga naar vorig kader: -Netscape Navigator: functie bestaat niet -Internet Explorer: Ctrl-Shift-Tab -Opera: functie bestaat niet ---------- Ga n regel terug: -Netscape Navigator: i -Internet Explorer: i -Opera: i ---------- Ga n regel verder: -Netscape Navigator: m -Internet Explorer: m -Opera: m ---------- Ga n scherm terug: -Netscape Navigator: Page up -Internet Explorer: Page up of Shift-Spatie -Opera: Page up ---------- Ga n scherm verder: -Netscape Navigator: Page down of Shift-Spatie -Internet Explorer: Page down of Spatie -Opera: Page up ---------- Ga naar begin van webpagina: -Netscape Navigator: Home -Internet Explorer: Home -Opera: Home ---------- Ga naar einde van webpagina: -Netscape Navigator: End -Internet Explorer: End -Opera: End ========== Webpagina-functies: ---------- Toon de pagina als HTML-tekst: -Netscape Navigator: Ctrl-i -Internet Explorer: geen sneltoets voor deze functie -Opera: Ctrl-F3 ---------- Toon webadres van de webpagina: -Netscape Navigator: Ctrl-u -Internet Explorer: functie bestaat niet -Opera: F8 ---------- Sluit de webpagina: -Netscape Navigator: Ctrl-w -Internet Explorer: functie bestaat niet -Opera: Ctrl-w ---------- Zoek in de webpagina: -Netscape Navigator: Ctrl-f -Internet Explorer: Ctrl-f -Opera: Ctrl-f ========== Snelmenu-functies: ---------- Snelmenu van de geselecteerde koppeling oproepen: -Netscape Navigator: Rechter muisknop -Internet Explorer: Rechter muisknop -Opera: Rechter muisknop ---------- Snelmenu van de webpagina oproepen: -Netscape Navigator: Shift-F10 of speciale toets op MS toetsenbord -Internet Explorer: Shift-F10 of speciale toets op MS toetsenbord -Opera: Shift-F10 of speciale toets op MS toetsenbord ========== Leeswijzer-functies: ---------- Leeswijzer oproepen: -Netscape Navigator: Ctrl-b -Internet Explorer: Alt-f -Opera: Ctrl-F2 ---------- Leeswijzer toevoegen: -Netscape Navigator: Ctrl-d -Internet Explorer: Alt-f, daarna t -Opera: Ctrl-t ========== Diverse functies ---------- Overzicht van reeds bezochte weblocaties: -Netscape Navigator: Ctrl-h -Internet Explorer: geen sneltoets voor deze functie -Opera: h ---------- Wisselen van venster: -Netscape Navigator: Ctrl-1...Ctrl-8 -Internet Explorer: Alt-g en daarna gewenste menu-optie kiezen -Opera: Ctrl-Tab ---------- Opnieuw inladen van webpagina: -Netscape Navigator: Ctrl-r -Internet Explorer: F5 -Opera: F5 ---------- Stop binnenhalen webpagina, stop animatie: -Netscape Navigator: Esc -Internet Explorer: Esc -Opera: Esc ---------- Ga naar nieuwe weblocatie: -Netscape Navigator: Ctrl-o -Internet Explorer: Ctrl-o -Opera: Ctrl-o ---------- Open nieuw venster: -Netscape Navigator: Ctrl-n -Internet Explorer: Ctrl-n -Opera: Ctrl-n ---------- Print webpagina of kader: -Netscape Navigator: Ctrl-p -Internet Explorer: Ctrl-p -Opera: Ctrl-p ---------- Sla de webpagina op: -Netscape Navigator: Ctrl-s -Internet Explorer: Ctrl-s -Opera: Ctrl-s ========== TERMINOLOGIE -internet: een wereldomvattend netwerk van computers (web servers) dat verschillende toepassingen biedt, waaronder www, elektronische post, nieuwsgroepen, ftp,... -internet-leverancier, internet-aanbieder (provider): een doorgaans commercile organisatie die via de telefoonlijn of kabeldistributie (meestal tegen een maandelijkse abonnementsprijs) toegang verschaft tot het internet. -elektronische post (email): een systeem waarmee berichten via een computernetwerk (meestal via internet) verstuurd worden naar n of meerdere bestemmelingen die over een email-adres beschikken. -wereldwijd web, www (worldwide web): een wereldwijd netwerk van weblocaties waarop informatie onder de vorm van tekst, grafisch materiaal, geluid en video te vinden is; het www vormt zowat het populairste onderdeel van het internet. -ftp: staat voor "File Transfer Protocol" en is een set van afspraken die omschrijven hoe computerbestanden via Internet verstuurd worden; als je een ftp-adres kent kan je er bestanden ophalen of naartoe sturen. -nieuwsgroep (usenetgroup, newsgroup): communicatiekanaal voor een groep van internet-gebruikers door middel van elektronische post. Via een centraal adres worden berichten van afzonderlijke deelnemers naar de hele groep gestuurd. Iedereen kan eraan deelnemen. -rondzendlijst (mailing list): Analoog aan nieuwsgroep, maar hier verlopen de communicaties niet vrij; ze worden door een moderator in goede banen geleid. -elektronisch tijdschrift (e-zine): tijdschrift in de vorm van een computerbestand, dat via elektronische post naar de abonnees verstuurd wordt. -weblocatie, webstek (website): locatie waar een centrale computer (web server) een verzameling webpagina's beschikbaar stelt voor het grote publiek; zo'n weblocatie kan je benaderen door in de bladeraar het adres (URL) van die stek in te typen. -webpagina (web page): document (opgemaakt in de HTML-taal) dat via het www toegankelijk is voor het grote publiek; we onderscheiden de thuispagina (home page) die fungeert als toegangspagina tot de webstek en de subpagina's (sub pages) die vanuit de thuispagina kunnen worden opgeroepen. -bladerprogramma, bladeraar, navigatie-programma, grasduiner (browser, web-browser): toepassingsprogramma waarmee je de informatiepagina's van de webstekken op het internet kan lezen en dat tevens de mogelijkheid biedt om via koppelingen van de ene webstek of pagina naar de andere te springen. -koppeling, link (hyperlink): stukje onderstreepte tekst of pictogram in een webpagina die, als je erop klikt met de muis (of de overeenkomstige sneltoets gebruikt) toegang geven tot nieuwe informatie, zoals: een andere plaats op dezelfde pagina, een andere pagina of zelfs een andere webstek. -aanklikbaar grafisch element (image map): koppeling in de vorm van een grafisch element (tekening, foto, grafiek,...). -kader (frame): soms wordt een webpagina horizontaal en/of verticaal opgesplitst in kaders met elk een specifieke functie: kader met menu, kader met de eigenlijke informatie, kader met reclameboodschap,...). -leeswijzers: de gebruiker van een bladerprogramma kan zijn favoriete weblocaties vastleggen in leeswijzers, die achteraf gemakkelijk toegang tot deze sites bieden zonder dat je het adres moet intypen; de bladerprogramma's Netscape Navigator en Internet Explorer noemen deze leeswijzers respectievelijk "bookmarks" en "favorites". -web-adres (URL, Uniform Resource Locator): een referentie die je kan intypen om een bepaalde website te bereiken. -email-adres: een referentie die je moet intypen om iemand een elektronisch bericht te versturen. -stijlbladen (style sheets): een verzameling van opmaak- kenmerken (zoals regelafstand, lettertype, letterkleur, tabulaties,..); door een stijlblad aan een tekstparagraaf toe te kennen, neemt deze tekst al de hierin gedefinieerde formatteringen aan. -surfen: binnen het www van webstek naar webstek springen door op de koppelingen te klikken; op deze manier kan je diverse websites over de hele wereld afschuimen. Een websurfer wordt ook wel eens internaut genoemd. -keuvelen (chatten): deelnemen aan een groepsgesprek via internet; "spreken" doe je door een boodschap in te typen op je toetsenbord, de gesprekspartners zien onmiddellijk wat je typt en kunnen via hun toetsenbord antwoorden. -webserver: computer die een website beschikbaar stelt voor de internetgebruikers. -kabelmodem: modem die een internet-aansluiting via de kabel van de TV/radio-distributie mogelijk maakt. -HTML: staat voor HyperText Markup Language en is de opmaaktaal waarin webpagina's worden gecreerd. -Java: programmeertaal waarmee platform-onafhankelijke programma's kunnen worden gemaakt, die hierdoor nuttig zijn voor gebruik via internet. -MSAA: door Microsoft ontwikkelde stan-daard die ontwerpers ertoe aanspoort hun toepassingsprogramma's zodanig te ontwikkelen dat ze gemakkelijker bruikbaar zijn in combinatie met computeraanpassingen voor gehandicapten. -PowerToys: programma dat extra functionaliteit toevoegt aan het bladerprogramma Internet Explorer. -RealAudio: een standaard om geluid in een bestand te bewaren en het te verspreiden via internet. -Zoekmachine, zoekmotor (search engine): krachtig zoekprogramma dat vanaf een voor iedereen toegankelijke website kan gebruikt worden; van daaruit kunnen Internet gebruikers op het www zoeken naar informatie over een welbepaald onderwerp. Tot slot geven we nog enige referenties waar je nog meer informatie over bladerprogramma's en internet-leveranciers vindt. Informatie over browsers: -Een nieuw geluid van het browserfront, de webbrowser Opera 3.0, Link, nummer 44 november 1997. -Een tweede kans voor DOS, surfen met je "oldtimer", Link, nummer 39 mei 1997. -Internet: net wat u zegt, Infovisie Magazine, jaargang 10 nummer 3 september 1996. -Opera 3.5: zal deze browser blijven bestaan?, Computer!Totaal, jaargang 8 nummer 3 maart 1999. -Toegang tot internet: instellen van Windows en de bladerprogramma's, Infovisie Magazine, jaargang 12 nummer 2 juni 1998. -Toegang tot internet: gebruik van een vergrotingsprogramma, Infovisie Magazine, jaargang 12 nummer 3 september 1998. Informatie over internet-leveranciers in Nederland en Belgi: -Providers getest, De Internet Gids, jaargang 3 nummer 1 februari 1999. -Internet open u, 24 providers onder de loep, Computer!Totaal, jaargang 8 nummer 1 januari 1999. -Internetproviders via telefoon- en TV-kabel, Test-Aankoop Magazine, nummer 417 januari 1999. -Providermonitor: hoe snel zijn onze providers deze week?, Clickx, iedere week een nieuw overzicht. -Clubnet, snelle internetverbindingen: kabel, ADSL en satelliet, Computer Magazine, nummer 86 november 1998. @@AR @@14 Gebruikerservaringen met internet: het wereldwijde web en elektronische post Sylvia Pont Gerrit Van den Breede 1. Inleiding Tijdens de voorbereiding van dit nummer beseften we zelf te weinig ervaring te hebben met het gebruik van internet en elektronische post (email) in combinatie met hulpmiddelen. Daarom hebben we via een enqute de mening van ervaringsdeskundigen gevraagd. Deze enqute peilde naar het gebruikte computersysteem, hulpmiddel, bladeraar (browser) en emailprogramma, naar de werkwijze, en naar positieve en negatieve ervaringen. Om heel snel zo veel mogelijk mensen te bereiken, hebben we via twee rondzendlijsten (mailing lists) een tiental vraagjes over internetgebruik verspreid. Op deze manier kwamen onze vragen rechtstreeks terecht bij visueel gehandicapten die reeds op een actieve manier gebruik maken van de informatiesnelweg. Dit leverde 12 bruikbare reacties op, waarvan we in dit artikel een resum geven. Sommigen geven ook tips bij het werken met internet of bij het kiezen van een bladerprogramma. We besluiten dit artikel met ons kadertje "Voor een doeltreffende keuze" van een bladerprogramma en/of programmatuur voor het verwerken van elektronische post. 2. De ervaringsdeskundigen aan het woord 2.1. T. uit Belgi T. is blind en werkt uitsluitend onder DOS. Zij maakt gebruik van een 40-cellige Alva brailleleesregel en een Apollo 2 spraaksynthesizer met vier talen. Ze gebruikt Pegasus Mail om haar elektronische post af te handelen. Email dient als een middel om efficint te corresponderen en om informatie in te winnen uit andere landen. Het www betreedt ze via Lynx. Pegasus Mail en Lynx vindt ze fijne programma's om mee te werken. Vroeger werkte ze met Net- Tamer (elektronische post en wereldwijd web) maar vanwege de beperkte mogelijkheden heeft ze die nu vervangen. 2.2. K. uit Nederland K. is slechtziend en gebruikt DOS via Vocal-Eyes en ZoomText en Windows via een demoversie van Win-Eyes. Al deze programma's zijn ingesteld volgens zijn persoonlijke voorkeuren. Voor het afhandelen van elektronische post gebruikt hij Elnet met WordPerfect als teksteditor. K. vindt elektronische post steeds belangrijker worden in zijn contacten met familie en vrienden. Voor het raadplegen van webpagina's gebruikt K. Internet Explorer in de standaardconfiguratie, omdat zijn internet-leverancier dit programma gratis meelevert. K. surft af en toe op het www, gewoon om wat rond te kijken. Sterke kanten van zijn bladerprogramma kan hij niet bedenken, maar een zwak punt wel: het programma is moeilijk in te stellen. 2.3. R. uit Belgi R. is blind en werkt met DOS 6.22 en Windows 95. Onder DOS gebruikt hij enkel zijn 40-cellige Alva brailleleesregel, maar onder Windows komen daar de Nederlandse Eurovocs spraaksynthesizer en het GUI-toegangsprogramma Slimware Window Bridge bij. Voor het verwerken van elektronische post gebruikt hij onder DOS de programma's Net-Tamer en Pegasus Mail en onder Windows PMMail 98. Voor het raadplegen van het web gebruikt hij tegenwoordig liever Lynx dan Net-Tamer, vanwege de uitgebreidere mogelijkheden. Beide programma's werken onder DOS. Om geluidsbestanden in RealAudio-formaat te beluisteren werkt R. met Internet Explorer onder Windows, omdat dit onder DOS niet mogelijk is. De DOS-versie van Lynx beschouwt hij als de Rolls Royce onder de bladerprogramma's voor blinden. Al bij al werkt R. bij voorkeur onder DOS met de programma's Pegasus Mail en Lynx. Email gebruikt R. voor het modereren van zijn rondzendlijst, het ontvangen van een korte samenvatting van de krant Het Belang van Limburg, het bijstaan van andere blinden op de elektronische snelweg en het corresponderen met mensen over de hele wereld. Het www gebruikt hij onder andere om te kijken welke TV-programma's er zijn en om interessante software binnen te halen. Tips: Bij het werken onder Windows hangt een goede toegankelijkheid volledig af van het gebruikte GUI- toegangsprogramma. Voor de rest werken alle programma's onder Windows gelijkaardig. Een DOS-programma moet makkelijk instelbaar en handig in het gebruik zijn. Door met de instellingen van dat programma te experimenteren is het vaak mogelijk om toegankelijkheid via spraak n braille te realiseren. 2.4. M. uit Nederland M. is slechtziend en werkt voornamelijk onder Windows 95 en 98 met aangepaste kleurinstellingen. Ze gebruikt ZoomText Xtra Level 2 met een vergroting van 8 maal, een aangepaste cursor en de Engelse spraaksynthese die gratis meegeleverd wordt. M. verwerkt haar elektronische post met Outlook. Om webpagina's te raadplegen, gebruikt ze Internet Explorer. Beide programma's worden standaard gebruikt in haar werksituatie en bieden enkele belangrijke mogelijkheden: de kleuren kunnen naar eigen voorkeur ingesteld worden, de startpagina van Internet Explorer is er n met koppelingen naar belangrijke zoekmachines en Outlook waarschuwt met geluidssignalen als er nieuwe berichten zijn. M. gebruikt de spraak vaak om informatie te lezen. Belangrijke informatie en berichten die meer dan een pagina beslaan, drukt ze echter af en leest ze met behulp van een TV-loep, omdat ze die informatie dan beter kan opnemen en om te voorkomen dat ze iets over het hoofd ziet. Ze gebruikt het www en elektronische post het meest voor haar werk en voor het binnenhalen van spelletjes, andere interessante gratis software en shareware en informatie over ondermeer koning Ludwig II van Beieren. Ze is geabonneerd op een aantal rondzendlijsten waaronder het WNI-Bulletin. Tips: M. heeft slechts ervaring met n bladerprogramma en kan daarom niet vergelijken met andere browsers. Zij heeft wel een klacht die bedoeld is voor makers van webpagina's: de tekens, die in vele kleuren voorkomen en hierdoor niet afgerond worden (redactie: ZoomText Xtra kan immers slechts n kleurcombinatie tegelijk afronden), zijn zeer slecht te lezen. 2.5. H. uit Nederland H. is slechtziend en gebruikt thuis een Delphi 480 brailleleesregel met ingebouwde spraak onder Windows 95 en op de werkplek een ABT 280 leesregel en een Apollo 2 spraaksynthesizer onder Windows 3.1. Beide configuraties werken onder Jaws en overal worden de standaardinstellingen gehanteerd. Hij verwerkt zijn elektronische post met MS-Mail op het werk en met MS-Exchange in de thuissituatie, omdat dit programma zowel email en fax als telefoonfaciliteiten biedt. De bediening gebeurt enkel via sneltoetsen. Elektronische post gebruikt hij om berichten door te sturen van het werk naar huis, voor het ontvangen van elektronische tijdschriften (e-zines), zoals de WNI-Bulletin en het WorldOnline nieuws en voor het ontvangen van bestanden, handleidingen, adviezen en briefjes. Als bladeraar gebruikt hij Internet Explorer, zodanig ingesteld dat het het volledige scherm beslaat, enkel de statusbalk toont en koppelingen onderstreept weergeeft. Hij gebruikt dit programma omdat het door zijn internet-leverancier ondersteund wordt, ook op het werk gebruikt wordt en omdat de sneltoetsen nagenoeg gelijk zijn aan die van de andere Microsoft-programma's. De bediening gebeurt, afhankelijk van de webpagina, door middel van de tab-toets of de muistoetsen. Internet gebruikt H. voor het binnenhalen van de recentste virusscanners, voor het opzoeken van informatie over ondermeer oogafwijkingen, computers, vakantie. Hij surft soms wel eens voor de grap, maar meestal doet hij dit alleen als hij echt iets nodig heeft. Hij gebruikt vaker elektronische post dan het www. Als sterke punten van Internet Explorer noemt hij de bediening (die gelijkaardig is aan andere Microsoft-producten), de redelijk goede ondersteuning door Jaws en de grote gebruikersgroep, die ervoor zorgt dat je altijd wel iemand vindt om hulp te vragen. Als zwak punt noemt H. het gebrek aan ingebouwde faciliteiten om tekst in meerdere kolommen te converteren naar tekst in n kolom. Andere problemen (zoals de slechte leesbaarheid van koppelingen, het moeizaam navigeren, de onduidelijkheid welke prompt bij een invoerveld hoort,...) zijn volgens hem niet aan het bladerprogramma maar aan sommige webpagina's te wijten. Tips: H. geeft een aantal concrete eisen waaraan bladerprogramma's volgens hem moeten voldoen. Om de telefoonkosten te drukken, moet het bladerprogramma snel (en liefst volledig met de toetsen) te bedienen zijn. Het programma moet verder veel instelmogelijkheden voor de weergave (bijvoorbeeld weergave van kolommen) bieden. 2.6. H. uit Nederland Als slechtziende werkt H. onder Windows 95 met het extra grote lettertype en een grote rode muisaanwijzer. Soms gebruikt ze een bureaucomputer met 48 cm (19 inch) monitor en soms een draagbare computer. Ze werkt met ZoomText Xtra Level 1 op de bureau-PC en Level 2 (met de hierbij geleverde spraak) op de draagbare PC. De spraak gebruikt ze bij het lezen van Engelse teksten of het invoeren van cijfers in een elektronisch rekenblad (spreadsheet). Een Nederlandstalige spraaksynthesizer staat nog op haar verlanglijstje. Voor het afhandelen van haar elektronische post gebruikt ze Pegasus Mail en Eudora (met Arial letters van 14 punten) en verder ook Elnet (met aangepaste kleuren). Eudora gebruikt ze omdat dit in haar studiesituatie het standaard email-programma is, maar Pegasus Mail is naar haar mening overzichtelijker en biedt meer mogelijkheden. Elnet kan volgens haar hier en daar nog verbeterd worden. Om webpagina's te raadplegen gebruikt ze meestal Netscape Navigator omdat ze met dit programma de meeste ervaring heeft, maar soms ook Internet Explorer. Bij het werken met deze navigatieprogramma's gebruikt H. een vergroting van 2 tot 3 maal. Bij het schrijven van elektronische post gebruikt ze volledige schermvergroting en bij het lezen van elektronische post de DocReader van ZoomText Xtra. Voor het raadplegen van het www gebruikt ze ofwel geen vergroting, ofwel de lensvergroting of de DocReader (vooral bij vervelende schermkleuren). Ze geeft aan dat haar 48 cm monitor belangrijk is voor het werken met internet. Op het kleine scherm van haar draagbare PC raakt zij bij het werken met een grotere vergroting het broodnodige overzicht kwijt. Elektronische post gebruikt ze voor het onderhouden van sociale contacten, om informatie zoals het WNI-Bulletin (wekelijks internet-tijdschrift voor mensen met een lees en/of visuele handicap, zie ook IM 11,1 van maart 1997) te ontvangen en voor communicatie met de mede-bestuursleden van de Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie. Het www is voor haar een informatiebron die ze vooral aanwendt bij haar werk voor de Jeugdbond en bij haar studie. Tips: H. is van mening dat zowel Netscape Navigator als Internet Explorer geschikte navigatieprogramma's zijn als er met ZoomText Xtra gewerkt wordt. Als je echter andere hulpmiddelen gebruikt, moet er wel bekeken worden of de combinatie met het bladerprogramma geen problemen oplevert. H. signaleert verder dat het www toegankelijker zou worden mits gebruik van geschiktere lettertypes en schermkleuren. 2.7. M. uit Nederland M. is slechtziend en werkt onder DOS en Windows 95. Tot voor kort gebruikte hij ook Windows 3.11. Als hulpmiddel beschikt hij over een 53 cm (21 inch) beeldscherm waarbij grote tekens ingesteld staan voor het bureaublad en diverse toepassingsprogramma's. In de tekstverwerker Word gebruikt hij macro's om de tekens goed zichtbaar te maken voor het typwerk en opnieuw op normale grootte te zetten voor het afdrukken. Voor het afhandelen van zijn elektronische post gebruikt hij Outlook Express en Elnet. Voor het raadplegen van webpagina's verkoos M. Opera omdat dit een compact en snel programma is, dat bovendien handige voorzieningen heeft voor slechtzienden. Zo is er een knop waarmee de storende achtergronden van sommige webpagina's kunnen uitgeschakeld worden. De installatie van Opera gebeurt "proper". Dat wil zeggen dat er niet geraakt wordt aan allerlei bestanden van Windows 95. Opera is daarentegen niet gratis en biedt geen mogelijkheid om elektronische post te lezen zonder dat de telefoonlijn openligt. De logica van het programma is niet altijd helder en de lijst met leeswijzers is niet naar andere bladerprogramma's te exporteren. Tips: Bij het kiezen van een goed bladerprogramma is het van belang dat je de weergave-instellingen (zoals de achtergrond en het lettertype) snel kan wijzigen. De mogelijkheid om webpagina's en post te kunnen lezen zonder dat de telefoonlijn hoeft open te liggen, vind ik noodzakelijk omdat je als slechtziende relatief traag leest en anders de communicatiekosten te hoog zouden oplopen. 2.8. G. uit Belgi G. is blind en werkt zowel onder DOS 7 als onder Windows 95. De DOS-versie is aangevuld met N-DOS van Norton, dat een heleboel extra's toevoegt die ontbreken in het standaard DOS. Windows 95 is aangevuld met PowerToys (zie Update-Info in IM 11,1 van maart 1997). G. gebruikt uitsluitend de Juno spraaksynthesizer, zowel voor DOS als voor Windows. Onder DOS wordt het tekst-naar-spraak programma Hal toegepast en onder Windows wordt grote broer Hal 95 gebruikt. Als email- programma voor DOS gebruikt hij Net-Tamer met de standaard instellingen. Om vanuit Windows het www te betreden, gebruikt hij Internet Explorer, dat ingesteld staat zonder beelden, met enkele van de "Advanced Options" en met de PowerToys aan. Webpagina's raadplegen doet hij ook met behulp van Lynx in een DOS-venster onder Windows. G. maakt een internetverbinding via een gewone modem voor email en via een supersnelle kabelmodem voor gebruik van het www. Tips: Lynx is goed bruikbaar voor een blinde omdat het toegankelijk is met de meeste DOS-schermuitleesprogramma's, die nog altijd vlotter werken dan GUI-toegangsprogramma's. Maar, sommige webpagina's met kaders zijn niet of zeer moeilijk toegankelijk met Lynx en multimedia-elementen zoals RealAudio zijn helemaal onbereikbaar. Volgens G. is een Windows-bladerprogramma een noodzakelijke aanvulling. Internet Explorer is trouwens een gedwongen keuze omdat geen enkel GUI-toegangsprogramma op dit moment goed samenwerkt met de andere bladerprogramma's, bijvoorbeeld Netscape Navigator. Hou rekening met de raad van de producent van het schermuitleesprogramma met betrekking tot internet-gebruik en met zijn advies bij het instellen van het navigatieprogramma. 2.9. M. uit Nederland M. is blind en gebruikt de computer op geavanceerde wijze. We geven een verkorte en vereenvoudigde versie van zijn reactie omdat de oorspronkelijke antwoorden te ver zouden voeren voor de gemiddelde lezer van dit blad. Hij gebruikt sinds kort Windows 98 met Internet Explorer en, als GUI- toegangsprogramma, voornamelijk Window-Eyes. Daarnaast gebruikt hij nog Vocal-Eyes voor DOS. Elektronische post afhandelen doet hij met PMMail, waarin hij enige instellingen (zoals kolomvolgorde en sorteercriterium) heeft veranderd om makkelijk te kunnen lezen en een goed overzicht te hebben. Hij heeft ook de instellingen voor Window-Eyes aangepast om de berichten gemakkelijk te kunnen lezen. M. maakt gebruik van de filters in PMMail omdat hij veel rondzendlijsten volgt. PMMail vond hij het mooist en handigst in vergelijking met Eudora, Calypso, Outlook, Pegasus Mail en Net-Tamer. Voor toegang tot het www gebruikt M. het programma Lynx in een DOS-venster in combinatie met Vocal-Eyes (dat automatisch wordt opgestart na het activeren van de Lynx snelkoppeling) en soms Internet Explorer. Hij geeft aan dat gebruik van spraak heel makkelijk is bij het werken met Lynx, maar dat hij Lynx wel een beetje uit de tijd vindt. Window-Eyes heeft een MSAA-mode in Internet Explorer, waardoor het raadplegen van webpagina's bijna net zo makkelijk is als met Lynx. Het is hierdoor mogelijk om de tekst op webpagina's te lezen, van koppeling naar koppeling te springen, een koppeling te activeren, van kader (frame) naar kader te springen,... Het gebruik van Internet Explorer vindt hij niet alleen moderner maar is bovendien nodig wanneer ingewikkelde webpagina's, met veel plaatjes bijvoorbeeld, bekeken moeten worden; Lynx voldoet dan niet. Zowel bij het verwerken van elektronische post als bij het raadplegen van webpagina's gebruikt hij de sneltoetsen op het toetsenbord. M. gebruikt elektronische post om te corresponderen en voor rondzendlijsten. Het www gebruikt hij vooral om informatie op te zoeken. Als sterke punten van Lynx haalt hij aan dat het tekstgeorinteerd is en in een DOS-venster werkt, waardoor hij het oude vertrouwde Vocal- Eyes kan gebruiken. Een zwak punt is dat sommige http- adressen niet bereikbaar blijken. Lynx schijnt bovendien langzamer te zijn dan Internet Explorer bij het binnenhalen van bestanden. Tips: M. geeft meestal de voorkeur aan Lynx, tenzij er een hulpmiddel gebruikt wordt dat goed samenwerkt met Internet Explorer (zoals Window-Eyes). Slimware Window Bridge en Jaws 3.2 hebben bijvoorbeeld ook speciale ondersteuning voor Internet Explorer, maar M. vraagt zich af of dit goed werkt. 2.10. S. uit Nederland S. is blind en werkt onder DOS en Windows 95 (de Engelse versie), met de standaard instellingen maar in een lage beeldresolutie. Ze gebruikt een draagbare computer en een PortaBraille 45 brailleleesregel die standaard ingesteld is. Om elektronische post te verwerken maakt ze gebruik van Net- Tamer (DOS) en soms van Eudora (Windows) met de standaard instellingen. Net-Tamer werkt voor haar het makkelijkst en snelst omdat zij dit pakket goed kent, maar toch wil ze gaan overstappen op een standaard Windows-pakket. Om webpagina's te consulteren gebruikt zij Lynx (in een DOS-venster in Windows), dat ze zodanig ingesteld heeft dat de cursor van link naar link kan springen. Volgens S. is Lynx het meest "blindvriendelijke" bladerprogramma. Soms gebruikt ze Netscape Navigator of Internet Explorer, omdat het niet anders kan. Elektronische post gebruikt ze zowel zakelijk als priv voor communicatie, voor het opvragen van informatie (vanuit webpagina's) en voor rondzendlijsten en nieuwsgroepen. Het www dient om de toegankelijkheid van webservers te beoordelen. Ze bekijkt dan vaak alleen de tekst van koppelingen. Bij de start van een surftocht vertrekt ze meestal met een bekend adres of maakt ze gebruik van een zoekmachine. Elektronische post en het www gebruikt S. het meest om informatie te verzamelen voor het WNI- Bulletin (het elektronisch tijdschrift waarbij ze deel uitmaakt van de redactie) en voor het onderhouden van haar (internationale) contacten. Als sterke punten van Lynx noemt zij de mogelijkheid om de cursor te volgen en de webpagina's zo getrouw mogelijk weer te geven alsook de snelheid, die (door het niet tonen van plaatjes) vaak hoger is dan bij de standaard Windows pakketten. Zwakke punten van Lynx zijn volgens haar dat het pakket slechts tot op zekere hoogte kaders ondersteunt, dat het geen ondersteuning biedt voor Java (zie volgend artikel) en dat er geen installatieprogramma is, waardoor je zelf je configuratie moet aanpassen (dit kan voor problemen zorgen als je niet veel computerkennis hebt). Tips: S. signaleert dat het van belang is om te testen of het bladerprogramma kaders aankan, of het goed te bedienen is zonder de muis en of het toegankelijkheidsopties heeft zoals het uitzetten van plaatjes, kader-ondersteuning en instellingen voor lettertype, kleur, enzovoort. 2.11. A. uit Nederland A. is blind en gebruikt Windows, Slimware Window Bridge met MSAA en een Tieman CombiBraille leesregel. Hij bedient de computer met behulp van braille- en spraakuitvoer. Hij gebruikt Internet Explorer omdat dit bladerprogramma goed samenwerkt met zijn GUI-toegangsprogramma Slimware Window Bridge. Daarnaast heeft hij gekozen voor het email- programma PMMail omdat hij dit beter vindt dan een pakket zoals Eudora. Internet Explorer gebruikt hij het meest om naar RealAudio-geluidsbestanden te luisteren en te keuvelen (chatten). Als sterke punten van Internet Explorer noemt hij het treffelijk voorlezen van pagina's en het duidelijk aangeven van koppelingen. De menu's vindt hij echter niet prettig werken: bij gebruik van pijltjestoetsen raakt hij snel de weg kwijt in de verschillende menu-opties. Tips: Als je onder Windows wil werken ga je best eerst na welke braille- en/of spraakaanpassing je wil hebben en kies je vervolgens voor een bladeraar die hier goed mee samenwerkt. Als je DOS gebruikt, kan je best Lynx als bladerprogramma kiezen. 2.12. A. uit Belgi A. is een 65-jarige slechtziende radio-amateur die werkt onder DOS en Windows 98. Daarnaast experimenteert hij met het weinig gebruikte besturingssysteem Linux. Onder DOS gebruikt hij een 20-cellige Alva brailleleesregel en de Eurovocs spraaksynthesizer in combinatie met het tekst-naar- spraak programma Hal. Onder Windows gebruikt hij de "Hoog Contrast"-instelling met een aangepast lettertype en het interne vergrotingsprogrammaatje MSAA Magnifier. Hij gebruikt ook nog het gratis programma Madison van Lernout & Hauspie, dat een blok geselecteerde tekst kan uitspreken in de overeenkomstige taal (Nederlands, Frans, Engels, Duits, Spaans of Italiaans) via de geluidskaart van de computer. A. gebruikt Netscape Navigator 4.5 om het wereldwijde web op te gaan en Netscape Messenger om elektronisch te corresponderen. Dit laatste heeft hij gekozen omdat de tekst met een de toetsencombinatie Ctrl-] naar believen kan vergroot worden. Netscape Communicator, dat Navigator en Messenger bevat, vindt hij een goed programma omdat het snel werkt, tekst kan vergroten en je maar n programma nodig hebt voor elektronische post, het www en het binnenhalen van software. 3. Conclusie We moeten verheugd vaststellen dat er reeds heel wat blinden en slechtzienden actief met internet bezig zijn. Het valt op dat verschillende gebruikers het WNI-Bulletin als informatiebron aanhaalden. Wat de meeste personen met een leesbeperking vooral zoeken op het internet is een vlotte communicatiemethode, die niet direct gebonden is aan n of andere leesvorm en vlot over de geografische grenzen heen werkt. Anderzijds vormt internet voor deze doelgroep een gedroomd medium om volledige en gelijk-waardige toegang te krijgen tot dezelfde informatie als hun ziende collega's. Om dit doel te bereiken moeten de makers van internet-pagina's wel nog aange-moedigd worden rekening te houden met de problematiek van de visueel gehandicapte internaut (hieraan besteden we trouwens een specifiek artikel in dit nummer). Van extra internet- mogelijkheden zoals ftp en keuvelen (chatten) lig-gen blijkbaar niet veel blinde en slechtziende mensen wakker, maar bij zienden is dit niet anders. Tot slot valt het op dat, afhankelijk van het gebruikte besturingssysteem, twee bladeraars duidelijk naar voren komen: Lynx bij de DOS-gebruikers en Inter-net Explorer bij de Windows-gebruikers. Dit terwijl er voor het beheren van elektronische post geen duidelijke voorkeurprogramma's uit de bus komen. Wel stellen we vast dat in Nederland het Elnet-systeem veel gebruikt wordt voor het sturen en ontvangen van elektronische post. Voor een doeltreffende keuze: 1.Vraag de leverancier van uw hulpmiddel(en) welk bladerprogramma goed samenwerkt met uw configuratie. Vergeet daarbij niet te vragen naar de versie van dat programma en typische instellingen. 2.Indien u slechts beperkte vergroting nodig heeft, kan de gewenste vergrotingsfactor mogelijk met instellingen van Windows of het bladerprogramma gerealiseerd worden. 3.Werkt u met braille en/of spraak? Heeft u een hulpmiddel dat met programma's in een DOS-venster overweg kan? En heeft u gedegen kennis van uw computersysteem? Dan kan u overwegen Lynx uit te proberen. Enig voorbehoud is hier op zijn plaats: het schakelen tussen DOS en Windows blijkt in de praktijk veel omslachtiger te zijn dan algemeen wordt voorgesteld. Men heeft immers twee sets hulpmiddelen die dikwijls vereisen dat de PC herstart wordt. Anders lijkt het aan te raden Internet Explorer (met MSAA en eventueel PowerToys) te proberen. 4.Wilt u met nieuwe technologien werken, bijvoorbeeld met kaders of RealAudio geluidsbestanden, let er dan op dat de bladeraar deze ondersteunt. Langs deze weg willen we iedereen bedanken die zijn medewerking verleende aan deze enqute. Op vraag van een aantal mensen hebben we de diverse bijdragen anoniem afgedrukt. Wie graag in contact treedt met visueel gehandicapte internet-gebruikers, kan hiervoor onze redactie benaderen. @@AR @@22 Nog een kopje koffie? Java toegelicht Jeroen Baldewijns Wie zich enigszins voor internet interesseert, heeft de naam "Java" al wel eens gehoord. De meesten onder ons denken hierbij spontaan aan een lekker bakje koffie. We moeten je teleurstellen. Java heeft niets met dit bruine vocht te maken, behalve dat de naam bedacht zou zijn in een Californische koffieshop. Wat is Java? Java is een programmeertaal die in 1991 door informaticagigant Sun Microsystems werd ontwikkeld, maar pas in 1995 echt doorbrak nadat zowat alle belangrijke softwareproducenten een licentie kochten om Java- toepassingen voor het op dat moment populair wordende internet te ontwikkelen. Intussen is Java d standaard geworden voor internet-toepassingsprogrammaatjes. Deze programmeertaal heeft als voordeel dat er platform- onafhankelijke toepassingsprogramma's mee gemaakt kunnen worden. Dit zijn programma's die op zowat ieder computertype kunnen werken en dus ideaal zijn voor het internet. Door zo'n programma op een internet-server (computer die via internet toegankelijk is) te plaatsen, is het voor iedere internet-gebruiker beschikbaar, op voorwaarde dat Java ondersteund wordt door je bladerprogramma. Het idee van de "Netwerk Computer" Een paar jaar geleden trachtte Sun Java te promoten als d programmeertaal bij uitstek voor het ontwikkelen van een nieuwe generatie toepassingsprogramma's, die de huidige tekstverwerkers, rekenbladen, tekenprogramma's,... moesten vervangen. Deze programma's zouden gratis via het internet beschikbaar worden gesteld en gebruikt worden op een Netwerk Computer (NC) en dus niet op de huidige Personal Computer (PC). Een NC is een sterk afgeslankte variant van de PC, zonder eigen opslagapparaten (harde schijf, diskettelezer, CD-ROM- speler) maar wel met interne modem en netwerkfaciliteiten. Het prijskaartje van een NC zou ongeveer de helft van dat van een klassieke PC moeten bedragen. Een dergelijke computer slaat dus zelf geen programma's op, maar plukt Java-toepassingsprogramma's van het internet en biedt die vervolgens aan aan zijn gebruiker. Het doel van deze strategie was ondubbelzinnig: een halt toeroepen aan de spiraal van steeds stijgende hardwarevereisten en aan de noodzaak tot het kopen van erg logge en dure toepassingsprogramma's (gevolgd door een hele resem updates). Het gros van de informatica-industrie deelde deze mening echter niet en de NC is dus nooit echt doorgebroken. Applets Dit betekende echter niet het einde voor Java. Het idee van toepassingsprogramma's die op diverse computertypes bruikbaar zijn, bleef met name voor de ontwikkelaars van websites zeer interessant. Door het maken van kleine Java- programmaatjes (de zogenaamde Applets) voegen zij zowel functionaliteit als extra opsmuk toe aan webpagina's. Indien de bladeraar Java ondersteunt, worden deze Applets samen met de webpagina ingeladen en uitgevoerd. Java en toegankelijkheid Zoals zo vaak in het verleden, hield Java echter geen rekening met toegankelijkheid voor gehandicapten. Maar daar komt stilaan verandering in. Gesteund door gehandicapte computergebruikers ontwikkelde Sun versie 2 van Java, dat extra voorzieningen (vergelijkbaar met MSAA van Microsoft) heeft om toegankelijkheid te waarborgen. Programmeurs kunnen dankzij deze voorzieningen extra tekstuele informatie in hun programma's inbakken over visuele elementen die zienden op hun scherm te zien krijgen. Deze informatie kan in alternatieve vormen (spraak, braille,...) weergegeven voor gehandicapte PC-gebruikers. Ook IBM, dat zich reeds lang bekommert om de bruikbaarheid van computers voor gehandicapten, droeg zijn steentje bij tot de toegankelijkheid van Java door een Java Screen Reader te ontwikkelen. Deze Screen Reader gebruikt een spraaksynthesizer om tekst, pictogrammen en bedieningselementen die een Java-programma genereert, te laten uitspreken. De derde hoofdrolspeler in dit verhaal is Microsoft, die zijn ervaring met MSAA (dat Windows en de Office- toepassingen toegankelijker moet maken), nu ook toepast op het domein van Java. Active Accessibility for Java is een product dat in grote lijnen vergelijkbaar is met de toegankelijkheidstechnologie van Sun. Toepassingen Op de CSUN-conferentie in maart 99 werd een tweetal concrete toepassingen getoond van Java-toegankelijkheid: -Peter Korn, die nu voor Sun werkt maar voorheen actief was als drijvende kracht achter Berkeley Systems (de firma die al GUI-toegangsprogramma's voor de Mac maakte, toen er van Windows nog lang geen sprake was), toonde een versie van het ICEmail programma, dat met behulp van Java 2 zodanig werd aangepast dat het perfect met een spraaksynthesizer samenwerkte. Deze aanpassing had nauwelijks twee uur programmeertijd gekost. Dit terwijl de makers van het origineel helemaal geen rekening hadden gehouden met toegankelijkheid van hun toepassing. -Het National Center on Accessible Multimedia (NCAM) toonde enkele educatieve CD-ROM's. De programma's op de CD's werden toegankelijk gemaakt door ze met behulp van Java 2 te herschrijven. Voor meer info over Java verwijzen we u naar de website van Sun Microsystems: http://www.sun.com/ @@AR @@24 Toegankelijke webpagina's creren... Een kwestie van regeltjes volgen Jeroen Baldewijns Jan Engelen Het wereldwijde web is de laatste jaren uitgegroeid tot n van de krachtigste media voor informatieverspreiding. Voor duizenden visueel gehandicapten vormt dit web nog steeds de beste hoop om volledige en gelijkwaardige toegang te krijgen tot dezelfde informatie als hun ziende medemensen. Het probleem is echter dat nog steeds al te veel websites slecht (of soms helemaal niet) toegankelijk zijn voor hulpmiddelengebruikers. De belangrijkste oorzaak hiervan is voor n keer niet te zoeken in n of andere incompatibiliteit die hulpmiddelen ervan weerhouden om toegang te hebben tot het web, maar in het feit dat veel ontwerpers van webpagina's geen rekening houden met de noden van gehandicapten. Maar hoe kan je er als ontwerper van een website voor zorgen dat je pagina's bruikbaar zijn door visueel gehandicapten? In IM 12,4 van december 1998 verwezen we naar een aantal websites die het maken van toegankelijke webpagina's aanmoedigen en hier concrete tips bij geven. Omdat (nog) niet al onze lezers over internet beschikken en omdat er in de aangehaalde webpagina's veel Engels vakjargon zit, geven we op algemene aanvraag een beknopt overzicht van de belangrijkste richtlijnen voor het maken van toegankelijke webpagina's: 1.Aanklikbare grafische elementen (image maps) zoals logo's, knoppen,... moeten voorzien worden van een tekstequivalent dat zinvol is (niet: "Klik hier") en dat dus het doel of de functie van dat element weerspiegelt. 2.Informatieve grafische elementen zoals grafieken, foto's, animaties, videofilmpjes,... moeten voorzien zijn van een beschrijvende tekst die ervoor zorgt dat de gebruiker geen informatie misloopt als hij de figuur niet kan zien. 3.Bij geluidsfragmenten en video-informatie moet steeds een transcriptie (getypte tekstversie) van de gesproken tekst geboden worden. 4.Zorg ervoor dat het niet noodzakelijk is om kleuren waar te nemen om de inhoud van de pagina te kunnen begrijpen. 5.Streef steeds een correct gebruik na van de HTML- structuurelementen. Maak hierbij gebruik van stijlbladen (stylesheets), maar verifieer of het document leesbaar blijft als het bladerprogramma (browser) deze stijlbladen niet ondersteunt. 6.Vermijd het gebruik van meerdere talen op n pagina en gebruik ook zo weinig mogelijk afkortingen, want beide zijn storend voor gebruikers van spraaksynthesizers. 7.Tabellen worden liefst eenvoudig gehouden en voorzien van titels bij de rijen en de kolommen. Bij complexe tabellen wordt best een alternatieve tekstvoorstelling uitgewerkt. Tabellen mogen niet gebruikt worden voor de opmaak van gewone tekst, hiervoor dienen de stijlbladen! 8.Opsommingen van koppelingen die door komma's gescheiden zijn, moeten gemeden worden, want zo'n opsomming wordt soms als n link genterpreteerd. Tussen twee koppelingen kan best een niet-link-tekstblokje (voorafgegaan en gevolgd door een spatie) gevoegd worden. 9.Pagina's met kaders worden bij voorkeur opgesplitst in twee of meer pagina's zonder kaders. 10.Formulieren moeten volledig ingevuld kunnen worden met behulp van het toetsenbord, zonder gebruik van de muis. Bij complexe formulieren kan eventueel een faxnummer of email- adres opgegeven worden, als alternatief om de benodigde informatie op te sturen. 11.Maak zoveel mogelijk gebruik van de nieuwe mogelijkheden van HTML4, waarmee extra beschrijvende informatie meegegeven kan worden. 12.Er zijn ook heel wat aandachtspunten die een webpagina niet enkel voor gehandicapten maar evenzeer voor de doorsnee internet-surfer een stuk gebruikersvriendelijker maken. Een logische structuur doorheen de diverse pagina's en gemakkelijk bruikbare navigatiemogelijkheden (zoals logische, eenduidige koppelingen) zijn hier slechts een paar voorbeelden van. 13.Als er echt veel visuele effecten en auditieve toeters en bellen op de webstek gewenst zijn, kan er overwogen worden om een tweede versie van de volledige website (automatisch genereerbaar) beschikbaar te stellen, die ontdaan is van elementen die moeilijk toegankelijk zijn voor gehandicapten. U bereikt hiermee bovendien de doelgroep van internetters die vanwege de werksnelheid bepaalde visuele functies uitschakelen of die nog een oudere versie van een bladerprogramma gebruiken. 14.Maak gebruik van de diensten van Bobby (http://www.cast.org/bobby), die uw webpagina's op toegankelijkheid controleert en u zonodig tekortkomingen meldt. Na dit overzicht mag duidelijk geworden zijn dat het creren van toegankelijke webpagina's helemaal geen supertechnische en zeker geen kostbare onderneming is. Het is gewoon een kwestie van bewustmaking van site-ontwerpers en het volgen van een handvol eenvoudige spelregels. Het creren van een toegankelijke website zal nauwelijks geld of werk kosten indien je als ontwerper van bij het prille begin rekening houdt met deze spelregels. We hopen hiertoe met dit artikel te kunnen bijdragen. Dit artikel is grotendeels gebaseerd op de Accessibility Guidelines van het WAI (Web Accessibility Initiative), die ontwikkeld werden binnen het World Wide Web consortium (W3C). Elektronische abonnees vinden deze complete set richtlijnen op hun diskette. Andere genteresseerden kunnen ze van het web halen (http://www.w3.org/tr/wd-wai-pageauth) of op aanvraag bij onze redactie verkrijgen. @@AR @@26 Het schaakprogramma Nimzo, de mening van een verwoed schaker Ton Verhulst Op verzoek van de redactie van Infovisie Magazine "speelde" ik een tijdje met de tekstversie van het grafische schaakprogramma Nimzo 3.6. Dit is in 1997 speciaal voor DOS en voor gebruik met een brailleleesregel en/of spraaksynthesizer ontworpen door Erich Schmid. Hier volgen mijn bevindingen. Sterk en allround Nimzo is een geduchte tegenstander want als het programma op een snelle PC draait, dan bereikt het een speelsterkte van 2500 elo (de internationale sterktebepaling). Ter vergelijking: de ziende Nederlandse topspelers J. van der Wiel en J. Piket scoren respectievelijk 2519 en 2641 op deze schaal. Uit de ratinglijst gepubliceerd in de Schaakbaak (ledenorgaan in braille en op diskette van de Nederlandse Schaakvereniging van Visueel Gehandicapten *) van december 1998, blijkt dat de beste speler 1880 elo haalt, terwijl het gemiddelde lid op een niveau van circa 1550 speelt. Het meest zal Nimzo benut worden als tegenstander om een genoeglijk partijtje schaak te spelen. Hierbij kan je kiezen met welke kleur je speelt en kan je de speelsterkte van Nimzo aanpassen aan jouw niveau. Verder kan je ondermeer: -De speelduur instellen (bijvoorbeeld 30 zetten in 90 minuten). -En of meerdere zetten teruggaan tijdens het spel. -Per situatie opvragen welke de vijf meest gespeelde antwoorden zijn. -Nimzo n of meer zetten voor jou laten bedenken en uitvoeren. -Van kleur wisselen, waardoor jij de partij van Nimzo voortzet en vice versa. -Een lopend spel tijdelijk afbreken om het later voort te zetten. -Een beindigd spel opbergen om het later nog eens te bestuderen. -Een bepaalde stelling opzetten en opvragen in hoeveel zetten schaakmat mogelijk is. Dit kan handig zijn bij het oplossen van een probleem. -Een stelling opzetten, ze laten analyseren en vanuit die stelling verder spelen. -Je speelpeil opvoeren met Nimzo als leraar, door onder zijn leiding begin-, midden- of eindspelstudies te maken. Spelen tegen Nimzo en de schermindeling Om tegen Nimzo te spelen, gebruik je een voor blinden aangepast schaakbord. Hierop plaats je de 32 stukken in de beginstelling. Dan start je het programma. Je doet een zet op het bord en meldt hem aan Nimzo (door bijvoorbeeld "e2 e4" in te typen). Na een druk op de enter-toets geeft Nimzo zijn tegenzet, die je op het bordje naspeelt. Vervolgens zet en typ jij je volgende zet, enzovoort. Op regel 2 staat een menu waaruit je een Nimzo-functie kan kiezen door de Alt-toets samen met een letter in te typen. Vervolgens spring je naar een vervolgscherm waarna je met de Alt-toets en een letter verdere keuzes kan maken. (Slecht)zienden kunnen ook met de muis op de knoppen klikken. Vanaf regel 3 is het scherm verticaal ingedeeld in vier vensters. In het linkervenster komen de antwoorden van Nimzo. In een volgend venster komen suggesties van Nimzo voor uw volgende zet. Daarnaast bevindt zich het boekvenster, waarin je kan zien welk handboek Nimzo op dat moment raadpleegt. In het rechtervenster staan de klokken van wit en zwart, waarvan er steeds n loopt. Regel 15 dient voor het invoeren van de zetten. Op regel 17 staat de stelling van wit (bij aanvang staat er dus Ke1 Dd1 Ta1 h1, enzovoort) en op regel 18 zie je de stelling van zwart. Na elke zet past Nimzo deze regels aan. Op regel 19 staan de varianten die Nimzo doorrekent. Regel 25 tenslotte is de statusregel. Via Alt-toetscombinaties kan je steeds naar het gewenste venster springen, bijvoorbeeld naar stelling van zwart, de klok, de menuregel,... Instructiecassette en installatie Op de meegeleverde cassette wordt in het Duits stap voor stap verteld hoe Nimzo te installeren, hoe de diverse schermen eruitzien en welke toetsencombinaties (Alt + letter) er per scherm van belang zijn. Het gaat moeizaam om de hele tekst van ruim 75 minuten door te werken en alle toetsencombinaties te noteren. Het is mijns inziens veel leuker om het openingsscherm samen met een ziende schaakvriend te bestuderen, vervolgens te gaan spelen en pas later de vervolgschermen te bekijken. Nimzo's gebruikersinterface is tweetalig Duits en Engels. De toetsencombinaties zijn per taal verschillend. Op de cassette (die enkel in het Duits geleverd wordt) worden enkel de Duitse gegeven. Het pakket bestaat uit een beveiligde CD-ROM met versie 3 van het programma, een extra diskette met een update naar versie 3.6 en twee diskettes voor de omzetting van grafische naar tekstmode. De installatie is zeer eenvoudig. Praktische gegevens Een Pentium 200 en 60 Mbyte vrije harde schijfruimte (gesteld dat je alle handboeken wil installeren) zijn vereist om Nimzo op volle sterkte te laten spelen. De prijs bedraagt 229 NLG/104 EURO (inclusief verzendkosten). Je kan Nimzo bestellen bij de heer J.G. Louwman (zie Adressenlijst). Meer info vind je op deze website: http://www.gambitsoft.com Conclusie Nimzo is een zeer geavanceerd programma met vele mogelijkheden. De tekstversie is volledig door een blinde speler te bedienen, maar het is heel lastig en tijdrovend om je alle functies eigen te maken als je uitsluitend aangewezen bent op de gesproken handleiding. Een sterke schaker zal aan het programma veel plezier beleven. Een gemiddelde speler kan beter starten met het simpeler te bedienen Sargon 3, dat gratis verkrijgbaar is. Je kan het ondermeer via Elnet binnenhalen. Ook via internet kan er geschaakt worden: http://pine.cs.yale.edu:4201/cgi-bin/chessplayer * secretariaat van de Nederlandse Schaakvereniging van Visueel Gehandicapten: J. Boer, Boerheem 7, NL-9421 MB Bovensmilde. @@AR @@28 Hallo, ik had graag wat informatie over... Jeroen Baldewijns Binnenkort wordt de VIBS officieel gelanceerd. VIBS staat voor Vlaamse Infolijn voor Blinden en Slechtzienden en is een gezamenlijk initiatief van de vzw's De Braillekrant en de Computer Braille Service Club. VIBS is een telefonische informatielijn die tot doel heeft zoveel mogelijk informatie op een gestructureerde manier ter beschikking te stellen van niet- en slechtzienden. Qua concept is dit informatiesysteem vergelijkbaar met de Nederlandse CGL-Infolijn. Bij het inbellen krijg je een hoofdmenu met volgende keuze- onderwerpen: 1. Eerste kennismaking Via deze menu-optie kan je een korte uitleg over VIBS beluisteren of een handleiding (verkrijgbaar in grootdruk, braille, gesproken vorm of op diskette) van het systeem bestellen. 2. Lectuurvoorziening Naast nuttige gegevens over de bibliotheken en de producenten van aangepaste lectuur kan je hier ook een overzicht krijgen van de beschikbare tijdschriften en kranten die in aangepaste leesvormen verkrijgbaar zijn. 3. Organisaties en verenigingen van en voor blinden en slechtzienden Hier vind je informatie over ondermeer dienstverlenende organisaties, verenigingen van blinden en slechtzienden, sportverenigingen,... Verder leidt deze menu-optie naar een activiteitenoverzicht, een rubriek met advertenties en zoekertjes en naar diverse mededelingen. 4. Algemene en sociale informatie, teletekstpagina's Onder deze menu-optie tref je sociale informatie (over tegemoetkomingen, het Vlaams Fonds, vrijstellingen, verminderingen en sociaal tarief) aan. Verder kan je vier VRT-teletekstpagina's raadplegen: pagina 525 met de agenda voor gehandicapten, pagina 526 met nieuws voor gehandicapten, pagina 487 met sportinformatie voor visueel gehandicapten en pagina 701 met de lotto-uitslagen. Tot slot kan je in deze menu-optie terecht voor internationale informatie (congressen en beurzen en info over de EBU en de WBU). 5. Mobiliteit Hier vind je informatie over de diverse maatschappijen voor openbaar vervoer (NMBS, De Lijn, MIVB), de Minder mobielencentrale, begeleiding en wegwerkzaamheden. 6. Onderwijs en opleiding Deze menu-optie biedt informatie over scholen voor blinden en slechtzienden, gentegreerd onderwijs, heropleidingscentra, diensten voor studie-advies in het hoger onderwijs, werkgroepen gehandicapte studenten en aanbieders van cursusmateriaal in aangepaste leesvorm. 7. Jobs en vrijwilligerswerk Hier kan je een vacaturebank raadplegen, je werkaanbod laten opnemen en snuffelen in vraag en aanbod van vrijwilligerswerk. Verder vind je hier een overzicht van beschutte werkplaatsen. 8. Hulpmiddelen Naast een lijst van hulpmiddelenleveranciers tref je hier ook een overzicht van de bestaande technische hulpmiddelen en informatie over de Vlibank (onze eigen gellustreerde hulpmiddelendatabank) aan. Daarenboven kan je hier terecht voor een lijstje van de low-vision centra. Verder zijn er nog drie functietoetsen voorzien. Met behulp van de negen-toets kan je het laatst uitgesprokene laten herhalen. De nul-toets gebruik je om een niveau terug te keren in de boomstructuur van de VIBS. De toets met het sterretje gebruik je om een boodschap op de VIBS-lijn achter te laten. Het mooie van dit systeem is dat je als gebruiker geen speciale apparatuur nodig hebt (wat van sommige andere informatiesystemen niet gezegd kan worden); een gewoon telefoontoestel volstaat. Bovendien kost het de gebruiker geen Frank (of moeten we Euro zeggen?), daar de VIBS vanuit Belgi bereikbaar is via het groene (gratis) nummer: 0800/93.369. @@IN @@02 Inhoud p01 Woord vooraf p02 Inhoud p03 Update-Info p08 Bladerprogramma's: een (aangename?) kennismaking p14 Gebruikerservaringen met internet, het wereldwijde web en elektronische post p22 Nog een kopje koffie? Java toegelicht p24 Toegankelijke webpagina's creren, een kwestie van regeltjes volgen p26 Het schaakprogramma Nimzo: de mening van een verwoed schaker p28 Hallo, ik had graag wat informatie over... Websitebesprekingen p30 The Magnifiers HomePage p30 European Blind Union Technische fiches Brailleleesregels p31 Aliz 40 p32 Aliz 64 GUI-toegangsprogramma's p33 Hal NT p34 Jaws NT p35 Outspoken for Macintosh p36 Windif Spraaksynthesizers p37 Orpheus TV-Loepen p38 Mdiavision p39 Tl-Loupe M102 p40 Videomatic Ec-MPR II AF Vergrotingssystemen p41 Lunar p42 Magic NT p43 Adressen leveranciers p44 Agenda @@TF @@31 Technische fiche Brailleleesregels Aliz 40 ISO 9999 21.09.12 Basiskenmerken: Aantal braillecellen: 40 Type braillecellen: achtpunts pizo Aansturing: softwarematig Cursor-routing GUI-compatibel Aanvullende informatie: *De Aliz 40 is een 40-cellige brailleleesregel met een gentegreerd azerty-toetsenbord. Het toestel kan ook als braillenotitietoestel gebruikt worden. *Het toestel wordt bediend via 7 functietoetsen die ondermeer toegang geven tot het menu met de instellingen. *Mits aanschaf van het GUI-toegangsprogramma Windif 3 (van dezelfde producent) kan deze leesregel onder Windows 3.11, Windows 95, Windows 98 of Windows NT gebruikt worden. De Aliz is ook compatibel met Jaws, WinDots en VisioBraille. *Op het azerty-klavier kan een brailletoetsenbord gesimuleerd worden. *De brailletabel kan door de gebruiker aangepast worden. *De gebruiker krijgt via twee ingebouwde luidsprekers ondersteunende gesproken boodschappen. *Dankzij een LCD-scherm kan een ziende de tekst van de braillelijn volgen. *De leesregel kan aangesloten worden op een aantal telefooncentrales (Matra, Lucent Technologies, Ericsson,...). *Voor gebruik als notitietoestel biedt de Aliz 4 Mb werkgeheugen en een ingebouwde diskette-eenheid en zijn de volgende toepassingen voorzien: tekstverwerker, wetenschappelijke programmeerbare rekenmachine, elektronische agenda, databank en uurwerk. De taal van de gebruikersinterface van deze toepassingen is Frans. *De Aliz bevat een interne modem voor gebruik als internet- of minitel-terminal. *Standaard meegeleverd: netadapter/batterijlader, Franstalige handleiding in braille en op diskette. *Aansluitingen: twee serile poorten, n parallelle poort en een telefoonaansluiting. *Voeding: herlaadbare batterij (autonomie: 5 tot 9 uur), lichtnet. *Afmetingen: 54 x 33 x 9 cm; gewicht: 4,7 kg. Producent: Technibraille 4, rue Lon Blum Z.A.E. Les Glaises 91120 Palaiseau Frankrijk Telefoon: +33 (0)1 69 19 47 57 Fax: +33 (0)1 69 32 11 05 Email: tbraille@club-internet.fr Website: http://www.technibraille.fr/ Leverancier en prijs: *Belgi: Editec: Prijs op aanvraag @@TF @@32 Technische fiche Brailleleesregels Aliz 64 ISO 9999 21.09.12 Basiskenmerken: Aantal braillecellen: 64 Type braillecellen: achtpunts pizo Aansturing: softwarematig Cursor-routing GUI-compatibel Aanvullende informatie: *De Aliz 64 is een 64-cellige brailleleesregel met een gentegreerd azerty-toetsenbord. Het toestel kan ook als braillenotitietoestel gebruikt worden. *Het toestel wordt bediend via 7 functietoetsen die ondermeer toegang geven tot het menu met de instellingen. *Mits aanschaf van het GUI-toegangsprogramma Windif 3 (van dezelfde producent) kan deze leesregel onder Windows 3.11, Windows 95, Windows 98 of Windows NT gebruikt worden. De Aliz is ook compatibel met Jaws, WinDots en VisioBraille. *Op het azerty-klavier kan een brailletoetsenbord gesimuleerd worden. *De brailletabel kan door de gebruiker aangepast worden. *De gebruiker krijgt via twee ingebouwde luidsprekers ondersteunende gesproken boodschappen. *Dankzij een LCD-scherm kan een ziende de tekst van de braillelijn volgen. *De leesregel kan aangesloten worden op een aantal telefooncentrales (Matra, Lucent Technologies, Ericsson,...). *Voor gebruik als notitietoestel biedt de Aliz 4 Mb werkgeheugen en een ingebouwde diskette-eenheid en zijn de volgende toepassingen voorzien: tekstverwerker, wetenschappelijke programmeerbare rekenmachine, elektronische agenda, databank en uurwerk. De taal van de gebruikersinterface van deze toepassingen is Frans. *De Aliz bevat een interne modem voor gebruik als internet- of minitel-terminal. *Standaard meegeleverd: netadapter/batterijlader, Franstalige handleiding in braille en op diskette. *Aansluitingen: twee serile poorten, n parallelle poort en een telefoonaansluiting. *Voeding: herlaadbare batterij (autonomie: 5 tot 9 uur), lichtnet. *Afmetingen: 54 x 33 x 9 cm; gewicht: 4,7 kg. Producent: Technibraille 4, rue Lon Blum Z.A.E. Les Glaises 91120 Palaiseau Frankrijk Telefoon: +33 (0)1 69 19 47 57 Fax: +33 (0)1 69 32 11 05 Email: tbraille@club-internet.fr Website: http://www.technibraille.fr/ Leverancier en prijs: *Belgi: Editec: Prijs op aanvraag @@TF @@33 Technische fiche GUI-toegangsprogramma's Hal NT ISO 9999 21.09.27 Basiskenmerken: Versie: 3.02 Ontworpen voor: Windows NT Spraakondersteuning Braille-ondersteuning Aanvullende informatie: *Hal NT maakt Windows NT en zijn toepassingen toegankelijk via spraak en/of braille. Hal NT heeft een Engelse gebruikersinterface en werkt onafhankelijk van MSAA. *Voor het uitspreken van zelf aangemaakte documenten (zoals een Nederlandse brief) en het uitspreken van de tekst die eigen is aan Windows NT of de toepassingsprogramma's (dikwijls in het Engels) kunnen twee verschillende talen ingesteld worden. *Door meer stemmen te gebruiken, kan er een merkbaar onderscheid gemaakt worden tussen bijvoorbeeld de weergave van foutmeldingen en van de tekst in een document. *Om de informatie op het scherm te laten voorlezen en voor de navigatie worden het numeriek toetsenblok en de pijltjestoetsen gebruikt. Bovendien wordt ook beroep gedaan op de Windows sneltoetsen en een aantal specifieke sneltoetsen van Hal NT. *In een DOS-venster wordt enkel de ingetypte tekst achter de prompt uitgesproken. *De installatie dient vanuit Windows NT te gebeuren. *Alle SSIL- en SAM-compatibele spraaksynthesizers en spraaksyntheseprogramma's worden ondersteund. De belangrijkste daarvan zijn uiteraard de modellen van Dolphin, het Eurovocs-gamma en de apparaten van Pulse Data. *Volgende brailleleesregels worden ondersteund: Braudi- reeks, KTS Brailloterm, Alva Braille Terminal serie 3, Tieman CombiBraille (met extra braillefunctionaliteit) en de Telesensory PowerBraille. *De minimum systeemeisen zijn een PC met Pentium-processor, 16 Mbyte werkgeheugen, 6 Mbyte harde schijfruimte en een Windows NT compatibele videokaart. *Standaard meegeleverd: Engelse handleiding in zwartdruk en op diskette (bedoeld als leerprogramma en als naslagwerk). Producent: Dolphin Computer Access PO Box 83 Worcester, WR3 8TU Groot-Brittanni Telefoon: +44 (0)1905 75 45 77 Fax: +44 (0)1905 75 45 59 Email: sales@dolphin.co.uk Website: http://www.dolphinuk.co.uk/products/ps-hal.htm Leveranciers en prijzen: *Belgi: Data Braille Service (Nl. versie): 37.100 BEF/920 EURO (apr. 1999, incl. BTW) Erocos: 31.482 BEF/780 EURO (april 1999, incl. BTW) *Nederland: LVBC: 1.595 NLG/724 EURO (april 1999, excl. BTW) Tieman: 1.695 NLG/769 EURO (april 1999, excl. BTW) @@TF @@34 Technische fiche GUI-toegangsprogramma's Jaws NT ISO 9999 21.09.27 Basiskenmerken: Versie: 3.3 Ontworpen voor: Windows NT Spraakondersteuning Braille-ondersteuning Aanvullende informatie: *Jaws maakt Windows NT en zijn toepassingen toegankelijk via spraak en/of braille. *Jaws wordt bediend door de sneltoetsen van Windows NT. Daarnaast kent Jaws zelf nog ongeveer 10 toetsencombinaties die via het numeriek toetsenbord uitgevoerd kunnen worden. *De gebruiker kan kiezen uit een Nederlandse, Engelse, Duitse, Italiaanse, Franse of Spaanse gebruikersinterface. *Het uitlezen van de inhoud van DOS-vensters is mogelijk. *Deze versie ondersteunt MSAA en biedt verbeterde ondersteuning voor Office 97 en 2000, WordPerfect 8 en 9, Internet Explorer 4.01 en 5.0, Outlook 98, Outlook Express, Eudora 4.0 en 4.1, RealPlayer Plus G2 en RealPlayer G2. *Met de macrotaal kunnen profielen gemaakt worden om Jaws beter te laten samenwerken met een bepaalde toepassing. Het programmeren hiervan vereist een grondige Windows-kennis. Voor een aantal populaire toepassingen van Microsoft (Word, Excel, Access, Internet Explorer) en voor Netscape Navigator zijn profielen meegeleverd. *Eloquence, een meertalige spraaksyntheseprogramma met vijf talen (Engels, Spaans, Frans, Duits en Italiaans), wordt meegeleverd. *De installatie dient vanuit Windows te gebeuren. *De ondersteuning van de volgende brailleleesregels is standaard voorzien: Alva ABT en Delphi, Telesensory PowerBraille en Navigator, het HandyTech-gamma en de Tieman CombiBraille. *Jaws ondersteunt SAPI- en SSIL-compatibele synthesizers (Dolphin en Eurovocs). *De minimum systeemeisen zijn een PC met Pentuim processor, 30 Mbyte harde schijfruimte, Windows NT 4.0 en een ondersteunde spraaksynthesizer (vereist voor Nederlands) of geluidskaart. *Standaard meegeleverd: Nederlandse en Engelse zwartdrukhandleiding, Engelse cassette-handleiding , Engelse braille-referentiegids en Nederlands toetsenoverzicht. Producent: Henter-Joyce 2100 62nd Avenue North St. Petersburg, FL 33702 Verenigde Staten Telefoon: +1 (0)727 803 8000 Fax: +1 (0)727 803 8001 Email: info@hj.com Website: http://www.hj.com/jfw/jfw33.htm Leveranciers en prijzen: *Belgi: Sensotec: 140.000 BEF/3.471 EURO (april 1999, incl. BTW) *Nederland: Alva: 5.250 NLG/2.382 EURO (april 1999, excl. BTW) @@TF @@35 Technische fiche GUI-toegangsprogramma's Outspoken for Macintosh ISO 9999 21.09.27 Basiskenmerken: Versie: 8.0 Ontworpen voor: Mac OS Spraakondersteuning Aanvullende informatie: *Outspoken maakt het Mac OS (besturingssysteem voor de Macintosh computers van Apple) en zijn toepassingsprogramma's toegankelijk via spraak. *Outspoken is een Engels*of Spaanssprekend GUI- toegangsprogramma, dat het standaard spraaksyntheseprogramma (PlainTalk) van het Mac OS gebruikt. Er is dus geen spraaksynthesizer nodig. *Het installeren gebeurt met spraakondersteuning zodat dit zonder hulp van een ziende kan gebeuren. *De spraak kan door de gebruiker naar wens ingesteld worden. Zo is er onder andere keuze uit verschillende stemmen en kan een woordenlijst met moeilijk uit te spreken woorden gemaakt worden. De spreeksnelheid en de toonhoogte zijn eveneens regelbaar. *Outspoken herkent knoppen, aankruisvakjes en andere grafische elementen. *Outspoken herkent kleur als een tekstattribuut en is compatibel met alle gangbare toepassingsprogramma's. *Outspoken wordt bediend via het numerieke toetsenblok. *Outspoken werkt samen met het vergrotingsprogramma "Inlarge" van dezelfde producent. *De minimale systeemvereisten zijn een 68020 processor (68040 of hoger aanbevolen), 5 Mbyte werkgeheugen (8 Mbyte aanbevolen), Systeem 7.0 (7.5.3 of hoger aanbevolen) met de PlainTalk-uitbreiding. *Standaard meegeleverd: tactiele diagrammen, Engelstalige handleiding in zwartdruk, op cassette, in braille en in elektronisch formaat. Producent: Alva Access Group 5801 Christie Avenue Suite 475 Emeryville CA 94608 Verenigde Staten Telefoon: +1 (0)510 923 6280 Fax: +1 (0)510 923 6270 Email: info@aagi.com Website: http://www.aagi.com/osm/ Leveranciers en prijzen: *Verenigde Staten: Alva Access Group: 695 USD/593 EURO (april 1999, excl. BTW) *Nederland: Alva: op aanvraag leverbaar, maar zonder verdere ondersteuning @@TF @@36 Technische fiche GUI-toegangsprogramma's Windif ISO 9999 21.09.27 Basiskenmerken: Versie: 3.0 Ontworpen voor: Windows 3.11/95/98/NT Spraakondersteuning Braille-ondersteuning Aanvullende informatie: *Windif maakt Windows en zijn toepassingen toegankelijk via spraak en/of braille en bestaat voor Windows 3.11, Windows 95, Windows 98 en Windows NT. *Het programma ondersteunt de sneltoetsen van Windows en voorziet daarnaast in tal van eigen toetsencombinaties. *De gebruiker beschikt over de mogelijkheid om een schermbewakingsgebied (om bijvoorbeeld de statuslijn van de tekstverwerker in het oog te houden) te definiren. *Grafische elementen op het scherm worden automatisch gedetecteerd en er wordt de mogelijkheid geboden om pictogrammen en knoppen te definiren, waarna ze direct toegankelijk zijn. *De navigatiefunctie helpt de gebruiker zich te orinteren binnen de vensters en boomstructuren van Windows. *Met de memofunctie kan ieder venster van een eigen commentaar voorzien worden. *De positie en vorm van de muiscursor kunnen steeds opgevraagd worden. *Een opeenvolging van spaties in een tekstlijn kunnen gecomprimeerd worden, zodat de cellen van de brailleleesregel optimaal benut worden. *Er werd speciale aandacht besteed aan specifieke eigenschappen van bepaalde toepassingsprogramma's, zoals hyperlinks in een internet-bladeraar of cellen in een rekenbladprogramma. *Windif biedt ondermeer de volgende instellingsmogelijkheden voor de spraaksynthese: aan/uitzetten van de spraakweergave, keuze van de stem, regeling van geluidsvolume en spreeksnelheid, keuze van de taal,... *Windif maakt het mogelijk om een brailleklavier te simuleren op het PC-toetsenbord. *Het programma heeft een Franstalige gebruikersinterface. *Windif is ontwikkeld voor gebruik met de brailleleesregels van TechniBraille, maar is ook compatibel met leesregels van diverse andere merken. Producent: Technibraille 4, rue Lon Blum Z.A.E. Les Glaises 91120 Palaiseau Frankrijk Telefoon: +33 (0)1 69 19 47 57 Fax: +33 (0)1 69 32 11 05 Email: tbraille@club-internet.fr Website: http://www.technibraille.fr/ Leverancier en prijs: *Belgi: Editec: Prijs op aanvraag @@TF @@37 Technische fiche Spraaksyntheseprogramma's Orpheus ISO 9999 21.09.15 Basiskenmerken: Versie: 1.03 Talen: Nederlands, Frans, Engels, Duits,... Maximaal aantal talen: 40 Toonhoogte regelbaar Spreeksnelheid regelbaar Meerdere stemmen Aanvullende informatie: *Orpheus is een meertalige softwarematige spraaksynthesizer die ontworpen werd voor Windows 95/98 en Windows NT. *Hij is in staat om ongeveer 40 talen (die waarvoor een Apollo spraaksynthesizer bestaat) te spreken waaronder Nederlands, Frans, Engels, Duits, Spaans en Zweeds. *Orpheus werd ontworpen om optimaal samen te werken met producten die SAM-compatibel zijn, zoals het GUI- toegangsprogramma Hal en het tekstherkenningspakket Cicero (beide van dezelfde producent). Een MSAPI-aanstuurprogramma staat op de planning. *De gebruiker heeft volledige controle op spraakparameters zoals de spreeksnelheid en de toonhoogte. *De aanbevolen systeemvereisten zijn als volgt: Pentium-PC met 32 Mbyte werkgeheugen, 20 Mbyte harde schijfruimte en een Sound Blaster compatibele 16-bits stereo-geluidskaart. *Standaard meegeleverd: Engelse handleiding. *Opties: Bijkomende talen. Producent: Dolphin Computer Access PO Box 83 Worcester, WR3 8TU Groot-Brittanni Telefoon: +44 (0)1905 75 45 77 Fax: +44 (0)1905 75 45 59 Email: sales@dolphin.co.uk Website: http://www.dolphinuk.co.uk/products/prod08.htm Leveranciers en prijzen: *Belgi: Data Braille Service: 9.000 BEF/224 EURO Extra taal: 4.500 BEF/112 EURO (april 1999, excl. BTW) Erocos: 6.600 BEF/164 EURO Extra taal: 3.300 BEF/82 EURO (april 1999, excl. BTW) Integra: Prijs op aanvraag *Nederland: LVBC: 395 NLG/179 EURO Extra taal: 250 NLG/113 EURO (april 1999, excl. BTW) @@TF @@38 Technische fiche TV-loepen Mdiavision ISO 9999 21.06.03 Basiskenmerken: Uitvoering: bureaumodel Weergave: kleur Schermdiagonaal: 51, 63 of 70 cm Vergroting: afhankelijk van schermdiagonaal Elektronische leeslijnen Elektronische beeldafdekking Keuze tekst- en achtergrondkleur Autofocus en elektrische zoom Aanvullende informatie: *De Mdiavision is een kleuren TV-loep die qua opbouw wat afwijkt van het klassieke concept. Onderaan bevindt zich het leesplateau met daarboven een TV-toestel dat als beeldscherm fungeert. De camera-eenheid met bedieningspaneel is verticaal tegen de rechterkant van het beeldscherm gemonteerd. *Het bedieningspaneel biedt toetsen om de vergrotingsfactor in te stellen, het autofocussysteem uit te schakelen, de scherpstelling manueel te regelen, de elektronische leeslijnen en beeldafdekking te definiren, de beeldmodus te kiezen (weergave met artificile of in rele kleuren), het contrast te regelen, de tekst- en achtergrondkleur in te stellen en het beeld te inverteren. *De vergrotingsfactor, die afhankelijk is van de beeldschermdiagonaal, is bij een 51 cm TV-toestel bijvoorbeeld instelbaar tussen 2,8 en 33 maal. *De te lezen tekst mag zich maximaal op 4 cm boven het leesplateau bevinden, anders werkt het autofocussysteem niet. Om ook voorwerpen, dikker dan 4 cm, te kunnen bekijken, is de camera in hoogte verstelbaar. *Het leesplateau is voldoende groot (42 x 34 cm) om er een A4-boek op open te slaan. Desgewenst kan het leesplateau horizontaal, verticaal of in beide richtingen afgeremd worden. De mogelijkheid om de kantlijnen in te stellen wordt niet geboden. *De vrije ruimte tussen camera en leesplateau is voldoende voor schrijf- of knutselwerk. *Het toestel is zowel voor NTSC- als voor PAL-televisies verkrijgbaar. *Voeding: lichtnet. Producent: Technibraille 4, rue Lon Blum Z.A.E. Les Glaises 91120 Palaiseau Frankrijk Telefoon: +33 (0)1 69 19 47 57 Fax: +33 (0)1 69 32 11 05 Email: tbraille@club-internet.fr Website: http://www.technibraille.fr/ Leverancier en prijzen: *Belgi: Editec: zonder TV-toestel: 181.900 BEF/4.509 EURO met 51 cm-scherm: 196.400 BEF/4.868 EURO met 63 cm-scherm: 201.400 BEF/4.992 EURO met 70 cm-scherm: 204.900 BEF/5.079 EURO (januari 1999, excl. BTW) @@TF @@39 Technische fiche TV-loepen Tl-Loupe M102 ISO 9999 21.06.03 Basiskenmerken: Uitvoering: handcamera en TV-interface Weergave: monochroom Schermdiagonaal: afhankelijk van TV Vergroting: afhankelijk van schermdiagonaal Keuze tekst- en achtergrondkleur Aanvullende informatie: *De Tl-Loupe C102 is een compacte en dus zeer makkelijk transporteerbare TV-loep die bestaat uit een handcamera en een bedieningskastje. *Het bedieningskastje heeft slechts drie knoppen: een draaiknop om de beeldmodus (fotomodus, witte tekst op zwarte achtergrond, gele tekst op zwarte achtergrond of groene tekst op zwarte achtergrond) te kiezen, een schakelaar voor invers beeld en een draaiknop om het contrast te regelen. Deze twee laatste knoppen zijn niet bruikbaar in de fotomodus. De bediening is dus zeer eenvoudig. *De Tl-Loupe C102 kan op ieder standaard televisietoestel aangesloten worden. *De vergrotingsfactor is afhankelijk van de schermdiagonaal van het gebruikte TV-toestel. Bij een beeldschermdiagonaal van 39 cm is een vergrotingsfactor van 11,6 tot 23,2 maal instelbaar. Bij een diagonaal van 70 cm is een vergroting van 22,5 tot 45 maal mogelijk. *De monochrome handcamera heeft een wat aparte vorm: hij wordt vastgehouden zoals een bedieningspook. Deze camera heeft een schuifknopje waarmee zowel de vergrotingsfactor als de scherpstelling geregeld worden. *Twee ingebouwde wieltjes aan de onderzijde zorgen ervoor dat de camera vlot over de te lezen tekst kan worden bewogen. *Om het te lezen document te verlichten zit er een lampje in de camera ingebouwd. *Standaard meegeleverd: benodigde aansluitkabels. *Aansluiting: scart-aansluiting. *Voeding: lichtnet. *Gewicht: 300 gr. Producent: Technibraille 4, rue Lon Blum Z.A.E. Les Glaises 91120 Palaiseau Frankrijk Telefoon: +33 (0)1 69 19 47 57 Fax: +33 (0)1 69 32 11 05 Email: tbraille@club-internet.fr Website: http://www.technibraille.fr/ Leverancier en prijs: *Belgi: Editec: 61.900 BEF/1.534 EURO (april 1999, excl. BTW) @@TF @@40 Technische fiche TV-loepen Videomatic Ec-MPR II AF ISO 9999 21.06.03 Basiskenmerken: Uitvoering: bureaumodel Weergave: kleur Schermdiagonaal: 45 cm Vergroting: 5 tot 30 maal Elektronische beeldafdekking Keuze tekst- en achtergrondkleur Autofocus en elektrische zoom Aanvullende informatie: *De Videomatic Ec-MPR II AF is een kleuren TV-loep die uit n stuk bestaat: onderaan bevindt zich het leesplateau en daarboven de camera-eenheid en de kleurenmonitor. *Het bedieningspaneel aan de voorzijde onder het beeldscherm biedt draaiknoppen voor het regelen van het contrast (fungeert ook als schakelaar voor invers beeld), het instellen van de kleurverzadiging (werkt enkel bij weergave in rele kleuren), de keuze van de weergavemodus (rele kleuren, zwart/wit, zwart/groen, zwart/geel of blauw/ geel) en het instellen van de horizontale beeldafdekking. Verder zijn er druktoetsen om de autofocus aan of uit te zetten, om de vergrotingsfactor in te stellen en om desgewenst manueel scherp te stellen. De aan/uit-schakelaar zit aan de zijkant. *Het beeldscherm is voorzien van een antistatische en antireflex-laag. *Bij het uitzetten van het toestel wordt de vergrotingsfactor in een geheugen bewaard. *De vrije ruimte tussen camera en leesplateau (dat door twee halogeenlampjes verlicht wordt) bedraagt 14 cm, wat ruimschoots voldoende is voor schrijf- of knutselwerk. *Het leesplateau kan verticaal of in beide richtingen geblokkeerd worden. *Het leesplateau heeft twee tactiele merktekens waarnaar de gebruiker zich kan orinteren bij het positioneren van een document. *Standaard: Nederlandstalige handleiding. *Opties: elektrisch aangedreven leesplateau, vergrotingsfactor van 2 tot 48 maal. *Voeding: lichtnet. *Afmetingen: 60 x 60 x 43 cm (leesplateau: 41 x 25,5 cm). Producent: Reinecker Reha-Technik Sandwiesenstrae 19 64665 Alsbach-Hhnlein Duitsland Telefoon: +49 62 57 48 97 Fax: +49 62 57 25 61 Leveranciers en prijzen: *Belgi: Erocos: 173.355 BEF/4.297 EURO (oktober 1997, excl. BTW) Editec: 192.000 BEF/4.759 EURO (januari 1999, incl. BTW) Van Hopplynus: Prijs op aanvraag *Nederland: Reinecker Nederland: 7.953 NLG/3.608 EURO (april 1999, excl. BTW) @@TF @@41 Technische fiche Vergrotingsprogramma's Lunar ISO 9999 21.09.27 Basiskenmerken: Versie: 3.02 Ontworpen voor: Windows 95, Windows NT Vergroting Windows 95: 2 to 32 maal Vergroting Windows NT: 2 to 32 maal Gladde randen (smooth fonts) Kleuren instelbaar Beeld inverteerbaar Hogere resoluties ondersteund Aanvullende informatie: *Lunar biedt uitgebreide vergrotingsmogelijkheden voor Windows 95 of Windows NT. *Lunar beschikt over vijf verschillende vergrotingsmethodes: -Volledig scherm: De vergroting gebeurt over het hele schermoppervlak. -Opgesplitst scherm: Het schermoppervlak wordt vertikaal of horizontaal opgesplitst in twee delen, waarbij n schermdeel vergroot beeld toont, terwijl op het andere een deel van het onvergrote beeld zichtbaar blijft. -Venster: De gebruiker kan een venster definiren waarin het vergrote beeld getoond wordt. De rest van het scherm toont onvergroot beeld. -Lens: Een beweegbaar venster waarbinnen een vergroting plaatsvindt kan over het hele beeldoppervlak bewogen worden. Het resultaat is te vergelijken met een vergrootglas waarmee men het scherm afleest. -Automatische lens: Een lens die de focus volgt en daarbij ook zijn formaat aanpast aan de grootte van die focus. *De mogelijkheid om tekst te laten voorbijschuiven (lichtkrant) ontbreekt. *Lunar beschikt over zeer uitgebreide mogelijheden om kleuren in te stellen. *De bediening gebeurt via een dialoogvenster met zeer veel tabbladen. *Het programma is beschikbaar met een gebruikersinterface in het Engels of het Zweeds. Een Nederlandse, Spaanse en Duitse versie zijn in de maak. Producent: Dolphin Computer Access PO Box 83 Worcester, WR3 8TU Groot-Brittanni Telefoon: +44 (0)1905 75 45 77 Fax: +44 (0)1905 75 45 59 Email: sales@dolphin.co.uk Website: http://www.dolphinuk.co.uk/products/ps-lunar.htm Leveranciers en prijzen: *Belgi: Data Braille Service: Windows 95-versie: 26.500 BEF/657 EURO, Windows NT-versie: 38.160 BEF/946 EURO (april 1999, incl. BTW) Erocos: Windows 95-versie: 18.444 BEF/457 EURO, Windows NT-versie: 31.482 BEF/780 EURO (april 1999, incl. BTW) Integra: prijzen op aanvraag *Nederland: LVBC, Tieman: Windows NT-versie: van 1.691 tot 1.797 NLG/ van 767 tot 815 EURO (april 1999, incl. BTW) @@TF @@42 Technische fiche Vergrotingsprogramma's Magic ISO 9999 21.09.27 Basiskenmerken: Versie: 6.0 Ontworpen voor: Windows NT Vergroting Windows NT: 2 tot 20 maal Gladde randen (smooth fonts) Kleuren instelbaar Beeld inverteerbaar Hogere resoluties ondersteund Aanvullende informatie: *Magic wordt ingesteld via een dialoogvenster met grote knoppen die toegang geven tot de zeven belangrijkste instellingen. *Het programma niedt de volgende vergrotingsmethodes: -Volledige vegroting: De vergroting gebeurt over het hele schermoppervlak. -Opgesplitst scherm: Het schermoppervlak wordt vertikaal of horizontaal opgesplitst in twee delen, waarbij n schermdeel vergroot beeld toont, terwijl op het andere een deel van het onvergrote beeld zichtbaar blijft. -Vergroting in venster (overlay-mode): De gebruiker kan een venster definiren waarin het vergrote beeld getoond wordt. De rest van het scherm toont onvergroot beeld. -Lens: De vergroting vindt plaats binnen een venster dat automatisch de muisaanwijzer volgt. -Tracking lens: De vergroting vindt plaats binnen een venster dat automatisch de focus volgt. *Er is een lichtkrantfunctie om langere stukken tekst comfortabel te kunnen lezen. *Vorm en kleur van de cursor kunnen aangepast worden. *Alle schermresoluties worden door Magic ondersteund. *Je kan Magic zodanig ingestellen dat ongewenste kleuren niet weergegeven worden. *Het programma beschikt verder nog over diverse mogelijkheden om het volgen van de cursor mogelijk te maken. *De minimum PC-vereisten zijn: een 486-PC, 16 Mbyte werkgeheugen, 256 kleuren aanstuurprogramma en 650 Kbyte harde schijfruimte. *Standaard: Engelstalige handleiding. Producent: Henter-Joyce 2100 62nd Avenue North St. Petersburg, FL 33702 Verenigde Staten Telefoon: +1 (0)727 803 8000 Fax: +1 (0)727 803 8001 Email: info@hj.com Website: http://www.hj.com/magic/magic6.html Leveranciers en prijzen: *Verenigde Staten: 995 USD/849 EURO 995 (april 1999, excl. BTW) *Nederland: Alva: Prijs op aanvraag. @@UI @@03 Update-Info ---------- OPROEP: Een volgend nummer van Infovisie Magazine zal "ONDERWIJS" als centraal thema hebben. Het hoofdaccent zal hierbij gelegd worden op programmatuur die gebruikt wordt voor visueel gehandicapten. Om dit onderwerp zo breed mogelijk te kunnen aanpakken, richten we een oproep tot iedereen die praktische ervaring heeft met educatieve programma's voor visueel gehandicapte kinderen. We vragen u concreet om ons uw bevindingen met deze programma's door te spelen, zodat wij deze praktijkervaringen kunnen bundelen en publiceren. We kijken uit naar jullie reacties die welkom zijn op de gekende redactie-adressen. ---------- *Alva, de producent van het GUI-toegangsprogramma Outspoken, wil naar aanleiding van een bericht in IM 13,1 van maart 1999 nogmaals nadrukkelijk laten weten dat de firma Sensotec de enige officieel erkende Outspoken-distributeur voor Belgi is. Alva kan geen enkele garantie geven op de service, de aangeboden prijzen en de Outspoken producten die door niet erkende handelspartners aangeboden worden. Alva biedt geen ondersteuning aan leveranciers die niet officieel erkend zijn en adviseert de klanten dan ook ten zeerste de firma Sensotec te benaderen voor productinformatie, demonstraties en prijzen van Outspoken. *In de bovenstaande melding en in de Update-Info in ons vorige nummer kon u uiteenlopende berichten (enerzijds van de producent Alva en anderzijds van hulpmiddelenleverancier Advanced Technics) lezen over wie het product Outspoken in Belgi mag leveren. Wij hebben als redactie zeker niet de intentie om ons in deze discussie te mengen, noch om partij te kiezen. Wel is het onze taak de lezers zo objectief mogelijk te informeren en dat trachten we dan ook zo goed en volledig mogelijk te doen. De enige basis die we hiertoe hebben zijn de gegevens die leveranciers ons bezorgen. De redactie van Infovisie Magazine wenst hiermee de meldingen over dit onderwerp af te sluiten. *Sinds kort is er een verbeterde versie van de Parrot Plus memorecorder beschikbaar, die volledige spraakondersteuning biedt. Zo worden bijvoorbeeld de toetsaanslagen van de rekenmachine nu wel uitgesproken. De nieuwe Parrot Plus is verkrijgbaar in een Engelse of een Franse versie. Het toestel wordt in Belgi met een Franse of Engelse cassettehandleiding geleverd door Erocos en kost 7.500 BEF/186 EURO. Op aanvraag is een Nederlandse braillehandleiding verkrijgbaar. Eigenaars van de eerste Parrot Plus kunnen hun toestel voor 1.800 BEF/45 EURO laten ombouwen naar de nieuwe versie. Een PC-aansluiting kost 2.190 BEF/54 EURO en een lederen etui 995 BEF/25 EURO. De leveranciers voor Nederland zijn Spin Software en Jonker. De prijzen bedragen: 450 NLG/204 EURO voor de Parrot Plus, 105 NLG/48 EURO voor de PC-aansluiting en 50 NLG/23 EURO voor het lederen etui. Een Nederlandstalige zwartschrifthandleiding wordt steeds meegeleverd. Alle prijzen zijn inclusief BTW. *Van hulpmiddelenleverancier Sensotec vernamen we dat de Liberty, een compacte TV-loep met een handcamera en een draagbaar TFT-beeldscherm, zo'n kleine 20.000 BEF in prijs daalde. Dit toestel kost nu 88.800 BEF/2.200 EURO. Een technische fiche van de Liberty vindt u in IM 13,1 van maart 1999. Voor meer informatie kan u contact opnemen met Sensotec. *Telesensory, de Amerikaanse producent van leeshulpmiddelen, ontwikkelde een nieuw autonoom OCR-systeem: de Aladdin Ambassador. Dit toestel integreert een glasplaatscanner, een tekstherkenningssysteem en een spraaksynthesizer tot n geheel. De Ambassador wordt bediend met het toetsenbordje dat we reeds kennen van de ReadingEdge, maar dat nu leverbaar is in twee versies: een eenvoudige versie die enkel de basisfuncties biedt en een uitgebreide versie met meer geavanceerde functionaliteit. Zoals het met dit soort toestellen steeds het geval is, wordt het afwachten of er ook een Nederlandssprekende versie komt. Verder werd ook het Aladdin TV-loepen-gamma stevig uitgebreid. De nieuwkomers zijn de ultra compacte Aladdin Companion, de Aladdin XL met een 48 cm (19 inch) scherm, de Aladdin Pro 75 met een 75 Hz scherm, de Aladdin Genie Pro met PC-aansluiting. Technische fiches van de nieuwe Aladdins kan u in een volgend nummer verwachten. Deze toestellen zijn op aanvraag verkrijgbaar bij Tagarno Belgium, waar u ook terecht kan voor meer inlichtingen. *Onlangs stelde Alva zijn nieuwe brailleleesregel voor: de 544 Satellite. Het vernieuwende aan dit draagbare toestel is dat het geoptimaliseerd is voor gebruik binnen een grafische computeromgeving. We zetten de belangrijkste nieuwigheden op een rijtje: -Nieuwe bedieningstoetsen: naast de bekende duimtoetsen voor de braillefuncties, beschikt dit toestel over twee zogeheten "satellite keypads". En daarvan wordt gebruikt voor navigatie binnen Windows en het andere voor het aansturen van diverse spraakfuncties. De werking ervan is afhankelijk van het gebruikte GUI-toegangsprogramma. Momenteel werkt de Satellite met Jaws for Windows en Outspoken; andere GUI- toegangsprogramma's volgen later. De Satellite beschikt tevens over de dubbele rij aanraaktoetsen boven de braillecellen (voor ondermeer cursor-routing) die we al van de Delphi kenden. -Van de 44 braillecellen kunnen er drie (links of rechts) als statuscellen gedefinieerd worden of ze kunnen ook alle 44 als leescellen geconfigureerd worden. -Naast een serile is er nu ook een USB-aansluiting (Universal Serial Bus). -De netadapter en batterijen zitten in de leesregel ingebouwd. De Alva 544 Satellite is leverbaar vanaf juli 1999. Een maand later volgt de 570 Satellite Pro met 70 braillecellen. Een technische fiche van de nieuwe Satellite kan u in een volgend nummer verwachten. In afwachting kan u voor meer informatie contact opnemen met Alva. *Wie dagelijks de hoofdpunten van het nieuws in zijn elektronische postbus wil ontvangen, kan zich inschrijven op "Nieuwsflash", een initiatief van de Regionale Uitgevers Groep (RUG). Het nieuwsoverzicht ontvang je via een email boodschap, die zeker niet te lang is (gemiddeld zo'n 850 woorden) en het weerbericht, binnen- en buitenlands nieuws, sport en varia bevat. U kan gratis inschrijven op Nieuwsflash via: http://www.rug.be/nieuwsflash/mlist_krea.asp Ook de krant De Standaard biedt een gelijkaardige dienst via: http://www.standaard.be/asp/public/bezoekers/pub_registratie form.asp *Hulpmiddelenleverancier Tagarno Belgium kondigde forse prijsdalingen aan voor twee TV-loepen: de CCD kost voortaan 98.000 BEF/2.429 EURO (voorheen 123.000 BEF/3.049 EURO) en de Mini CCD 109.000 BEF/2.702 EURO (voorheen 135.000 BEF/3.346 EURO). Verder lanceerde Tagarno onlangs een nieuwe versie van zijn Gemini TV-loep: de Gemini School. Dit toestel is vergelijkbaar met de gewone Gemini en biedt dus een elektronische zoom, een autofocus-systeem en een VGA-poort voor aansluiting op een computer. Een extra toevoeging is een afstandscamera die elektrisch gericht kan worden. Deze TV-loep kost bij Tagarno Belgium 256.000 BEF/6.346 EURO zonder beeldscherm (exclusief BTW). In Nederland is ze bij Harting Bank verkrijgbaar (prijs op aanvraag). In een volgend nummer mag u een technische fiche over deze Gemini verwachten. In afwachting kan u voor meer informatie contact opnemen met bovengenoemde leveranciers. *Het TV-loepen-aanbod van de Vlaamse producent Koba Vision werd herschikt en uitgebreid met een paar nieuwe modellen. Het gamma biedt voortaan enkel autofocus-toestellen: -LC Wit-Zwart (60 Hz scherm, 55 cm diagonaal): 67.200 BEF/1.550 EURO. -LC Kleur (60 Hz scherm, 55 cm diagonaal): 96.364 BEF/2.223 EURO. -Astra Classic (60 Hz scherm, 55 cm diagonaal): 133.069 BEF/3.070 EURO. -Astra Breedbeeld (60 Hz breedbeeldscherm, 60 cm diagonaal): 143.250 BEF/3.305 EURO. -Astra Breedbeeld 120 (120 Hz breedbeeldscherm, 60 cm diagonaal): 155.850 BEF/3.596 EURO. Vernieuwend is vooral dat de laatste twee modellen een breedbeeld TV-toestel als monitor bieden. In een volgend nummer mag u technische fiches van deze toestellen verwachten. In afwachting kan u voor meer informatie contact opnemen met Koba Vision. De vermelde prijzen zijn inclusief BTW. *Sinds kort biedt de TV-loepen-leverancier Ergra Engelen een nieuwigheid aan. Het betreft een videobril voor de Axos TV- loepen: de Sony LDI-100. Als je deze bril op je hoofd zet, krijg je het camerabeeld van de TV-loep vlak voor je ogen op een LCD-scherm geprojecteerd. We zagen dergelijke brillen voordien reeds op de hulpmiddelenmarkt in Groot-Brittanni en de Verenigde Staten, maar voor Vlaanderen is dit een primeur. De prijs van deze bril bedraagt 113.500 BEF/2.813 EURO. Hierbij moet je nog de prijs van een ZoomAx (83.225 BEF/2.063 EURO) of ZoomAxos (109.505 BEF/2.714 EURO) TV-loep optellen. Je bespaart je wel de prijs van een TV-toestel, want je hebt geen beeldbuismonitor meer nodig. Voor meer informatie kan u zich tot Ergra Engelen wenden. *In IM 12,3 van september 1998 kondigden we aan dat de Zweedse hulpmiddelenfabrikant Telia Promotion haar Infovox spraaksyntheseprogramma's en synthesizers ook van een Nederlandse taalmodule voorzien had. Voor Belgi was ons toen nog geen leverancier bekend. Intussen kunnen we melden dat deze producten binnenkort via Advanced Technics verkrijgbaar zullen zijn. *Belgi is alweer een hulpmiddelenleverancier rijker. In maart opende de Franse producent EuroBraille namelijk een filiaal te Brussel: EuroBraille Belgique. Het productgamma van EuroBraille omvat ondermeer: -Het DOS-compatibele Junio-NoteBraille notitietoestel met 20 braillecellen en de Windows-compatibele Clio-NoteBraille notitietoestellen met 20 of 40 cellen. -De Clio-EuroBraille brailleleesregels met gentegreerd brailletoetsenbord en 20 of 80 braillecellen en de 40- cellige Clio-AzerBraille leesregel zonder eigen toetsenbord. -De Clio-PupiBraille en Clio-BoxBraille leesregels die speciale voorzieningen bieden voor aansluiting op de console van een telefooncentrale. -DraculaVox, DraculaWin, DraculaWin&Vox: GUI- toegangsprogramma's voor spraaksynthesizers en brailleleesregels die onder Windows 98 draaien. -DraculaKey, het speciaal toetsenbordje voor de bediening van DraculaVox. -Het Franssprekend Speak & Win spraaksyntheseprogramma. -Diverse programma's: ReadMath (een programma dat wiskunde- braille omzet naar wiskundige notaties in zwartschrift op het beeldscherm), ReadFast (een programma dat tekstbestanden omzet naar Franse vol- of kortschrift braille en omgekeerd) en een wetenschappelijke rekenmachine. Dit productgamma is voornamelijk op de Franstalige markt toegespitst, maar er wordt overwogen om Nederlandstalige versies van de producten te ontwikkelen. U kan EuroBraille bereiken op dit adres: EuroBraille Belgique Daillylaan 90-92 1030 Brussel Telefoon: +32 (0)2 241 65 68 Fax: +32 (0)2 215 88 21 *Onlangs werd het volledig vernieuwde Tieman TV-loepen-gamma gelanceerd. Deze autofocus toestellen werden ontwikkeld rond een bedieningsconcept dat radicaal breekt met de klassieke bedieningsknoppen op de camera-eenheid. De toetsen en knoppen zitten namelijk ingebouwd aan de voorzijde van het leesplateau, dat overigens ook voorzien is van twee polssteunen en n of twee pennenbakjes. Aangezien de handen van een TV-loep-gebruiker zich quasi constant in de buurt van het leesplateau bevinden, zijn dus ook de bedieningselementen steeds binnen handbereik. Andere nieuwigheden zijn: -Een module voor het instellen van elektronische leeslijnen/beeldafdekking en van artificile kleuren voor letters en achtergrond en is als optie verkrijgbaar. -Een ingebouwde lichtstraal die op het leesplateau zichtbaar maakt welk deel van het document door de loep vergroot wordt. -De mogelijkheid om op elk model een tweede camera aan te sluiten. Het nieuwe gamma bestaat uit: -Twinkle Star: monochrome TV-loep met 43 cm monitor. -Twinkle Spectrum: kleuren TV-loep met 43 cm monitor. -Twinkle Bright: kleuren TV-loep met PC-aansluiting en mogelijkheid tot weergave van twee deelbeelden. In een volgend nummer mag u technische fiches over deze TV- loepen verwachten. In afwachting kan u voor meer informatie terecht bij Tieman of Sensotec. *De Colibri is de nieuwe tafelmodel kleuren TV-loep van LVI. Dit toestel heeft een VGA-aansluiting, zodat een computermonitor als beeldscherm moet gebruikt worden. Deze TV-loep bestaat in drie uitvoeringen: -De Colibri Reader toont enkel het camerabeeld. -De Colibri Switch kan aan een PC gekoppeld worden en toont ofwel het camerabeeld ofwel een PC-beeld. -De Colibri Split kan aan een PC gekoppeld worden en biedt bovendien de mogelijkheid twee deelbeelden op het scherm te tonen. Op een monitor met een schermdiagonaal van 38 cm, bieden de Reader en de Switch een vergrotingsfactor tussen 4 en 20 maal, terwijl de Split dankzij een digitaal zoomsysteem tot 40 maal kan gaan. De prijzen (zonder monitor) bij LVI Belgium zijn: 104.940 BEF/2.601 EURO voor de Reader, 121.900 BEF/3.022 EURO voor de Switch en 145.220 BEF/3.600 EURO voor de Split. Bij LVBC in Nederland kost de Colibri (met monitor) 7.415 NLG/3.365 EURO voor de Reader-versie en 7.945 NLG/3.605 EURO voor de Switch-versie. De Split is pas tegen het eind van het jaar leverbaar. Voor meer inlichtingen kan u bij de respectievelijke leveranciers terecht. Alle prijzen zijn inclusief BTW. *Supernova 3.03 is nu beschikbaar in een volledig Nederlandse versie. Dit programma (zie testverslag en technische fiche in IM 13,1 van maart 1999) is de combinatie van het GUI-toegangsprogramma Hal en de vergrotingssoftware Lunar. Het resultaat is een hulpmiddel dat via vergroting, spraak en braille toegang geeft tot Windows 95, 98 of NT. Belangrijkste verschilpunten met versie 2.01 zijn: -Verder doorgedreven braille-ondersteuning. -Betere ondersteuning voor courante toepassingen zoals Word, Excel, Internet Explorer en Access. -Automatische benoeming van grafische elementen (zoals pictogrammen en knoppen). -Bewaren van instellingen per toepassingsprogramma. Voor Belgi zijn Data Braille Service, Erocos en Integra de leveranciers. Voor Nederland zijn dit LVBC, Spin Software, Tieman (die een bijkomende ondersteuningsmodule voor de CombiBraille brailleleesregel levert) en Kompagne. De prijzen lopen erg uiteen naargelang de leverancier. Er is een aantrekkelijke prijs voorzien voor wie Supernova in combinatie met het spraaksyntheseprogramma Orpheus koopt. *Rechtzetting: In ons vorige nummer zijn er in de technische fiche van Supernova twee foutjes geslopen. -Ten gevolge van een tikfout werd er gemeld dat het over versie 1.02 ging terwijl dit 2.01 moet zijn. -De firma Erocos werd over het hoofd gezien als leverancier van Supernova. De Windows 95-versie kost er 27.900 BEF/692 EURO en voor de Windows NT-versie betaal je 47.700 BEF/1.182 EURO. Tegen een meerprijs van 3.300 BEF/81 EURO wordt het spraaksyntheseprogramma Orpheus meegeleverd. Deze prijzen zijn exclusief BTW. Onze excuses voor deze onvolkomenheden. @@WB @@30 Bespreking website: The Magnifiers Homepage Toegankelijkheid: -Adres: http://www.magnifiers.demon.nl/ -Opmaak: hoofdzakelijk grote tekst met hoog contrast -Keuze tussen tekst- en grafische versie: nee (niet noodzakelijk) -Hyperlinks naar andere sites: ja -Invulscherm(en): ja -Ophaalmogelijkheid: ja -Kaders: ja Inhoud: "The Magnifiers Homepage" is de website van Peter Verhoeven en biedt een schat aan Engelstalige informatie over vergrotingsprogramma's voor slechtzienden: -"Reviews" is zowat de belangrijkste pagina van de website. Ze bevat productbeschrijvingen en testbevindingen van zes commercieel verkrijgbare vergrotingsprogramma's. -Via de "Download"-pagina kan je, gratis of bijna gratis, demo's van deze vergrotingsprogramma's en van GUI- toegangsprogramma's alsook vergrotingsprogrammaatjes en diverse muisaanwijzers binnenhalen. -De "Speech"-pagina biedt informatie over een paar spraaksystemen die als ondersteuning kunnen dienen bij een vergrotingsprogramma. -Een zoekprogramma waarmee, binnen een selectie van websites van en voor visueel gehandicapten, naar informatie rond een bepaald onderwerp kan worden gezocht. Verder biedt deze locatie een rubriek met de laatste nieuwtjes over vergrotingsprogramma's, een heleboel koppelingen naar andere stekken, een rondzendlijst,... Bespreking website: European Blind Union Toegankelijkheid: -Adres: http://ourworld.compuserve.com/homepages/ebu_uea -Opmaak: erg sober met uitsluitend tekst-informatie -Keuze tussen tekst- en grafische versie: nee (niet noodzakelijk) -Hyperlinks naar andere sites: nee -Invulscherm(en): nee -Ophaalmogelijkheid: nee -Kaders: nee Inhoud: Deze hoofdzakelijk Engelstalige website biedt de volgende informatie over de EBU: -Een introductie die de doelstellingen en de bevoegdheden toelicht (dit is de enige pagina die ook in het Frans beschikbaar is). -Een lijst van de 44 landen die deel uitmaken van de European Blind Union. -Een lijst van de bestuursleden en de leden van de 14 commissies. -De statuten van de European Blind Union. -De EBU Nieuwsbrief. @@WV @@01 Woord vooraf In dit themanummer gaat al onze aandacht naar internet en verwante onderwerpen. In een overzichtsartikel zetten we verschillende bladerprogramma's (browsers) op een rijtje en geven sneltoetsenoverzichten voor drie van deze programma's. In een volgend artikel beschrijven we hoe elektronische post en internet in de praktijk worden gebruikt aan de hand van reacties van ervaringsdeskundigen op een enqute. Bij deze gelegenheid ontvingen we ook vele klachten over ontoegankelijke webpagina's. Misschien kan het artikel met richtlijnen voor het creren van toegankelijke websites bijdragen tot het oplossen van dit probleem. Voor liefhebbers van technisch vernuft is er, geheel in de lijn van het internet-thema, een artikel over Java. De websitebesprekingen, die het slotstuk in dit themanummer vormen, behandelen dit keer de stekken van Peter Verhoeven en van de European Blind Union. Na dit internet-hoofdstuk vindt u een artikel van Ton Verhulst over het schaakprogramma Nimzo. Verder zijn er natuurlijk de Update-Info met het recentste hulpmiddelennieuws, de lijst van hulpmiddelenleveranciers, de agenda-rubriek en een nieuwe reeks technische fiches. De redactie wenst u veel leesplezier.