@@AR
@@07


Testverslag: Virtual Reality Mouse

Sylvia Pont
Jeroen Baldewijns

In dit testverslag schetsen we een beeld van een nieuw fenomeen
op het gebied van computerapparatuur, namelijk dat van de
haptische muizen. Haptisch betekent eigenlijk gewoon dat de
tastzin wordt gebruikt zoals je die in het dagelijks leven
(meestal onbewust) gebruikt, waarbij altijd twee
informatiebronnen een rol spelen: de huid en de spieren.
Bijvoorbeeld: bij het lezen van braille geven de drukverschillen
op de huid informatie over welke letters er staan en geven de
spieren informatie over de bewegingen die je maakt en deze
informatie heb je nodig om de volgorde van de letters, woorden en
zinnen te herkennen.
Haptische hulpmiddelen voor de computer gebruiken de tastzin om
informatie over het schermbeeld te geven door de inhoud van dat
schermbeeld voelbaar te maken. Een bekend haptisch hulpmiddel is
de brailleleesregel.
Daar computers en computerprogrammas steeds complexer worden,
beginnen PC-producenten steeds meer zintuigen gelijktijdig aan te
spreken om de gebruiker zijn weg te doen vinden in de
informatiebrij. Op regulier verkrijgbare computers worden vooral
het zicht en het gehoor benut. Het gebruik van combinaties van
nog meer zintuigen behoort reeds tot de standaardprocedure als je
met hulpmiddelen (bijvoorbeeld vergroting gecombineerd met spraak
of braille met spraak) binnen het complexe Windows werkt.
De nieuwste haptische hulpmiddelen worden voorgesteld als een
mogelijkheid voor blinden en slechtzienden om de computer met de
muis te bedienen (net zoals zienden), maar tevens als hulpmiddel
om het werken met de PC voor zienden makkelijker te maken. Wij
hebben de Virtual Reality Mouse bekeken (of beter gezegd betast)
en tevens laten beoordelen door Ton Verhulst, een blinde
computergebruiker die weinig ervaring met Windows heeft en geen
met een muis. In dit verslag beschrijven we zijn en onze
bevindingen met de Virtual Reality Mouse en geven een oordeel
over de mogelijkheden van dit apparaat.

1. Basiskenmerken
De Virtual Reality Mouse is een standaard muis met drie knoppen
die vastzit aan een stang. De stang verbindt de muis met een
kastje, waarin aandrijfmotortjes zitten. De aansturing wordt, via
een meegeleverde kabel, geregeld door een speciale kaart die in
de computer wordt gemonteerd (hiervoor is een vrije
uitbreidingssleuf in de computer nodig). De muispoort van de PC
wordt niet gebruikt.
Wanneer de bijgeleverde software is ge‹nstalleerd, kan het feest
van start gaan. De muis kan manueel in werking worden gezet via
een snelkoppeling of het startmenu; of automatisch bij het
opstarten. Het programmavenstertje bevat een menu waarin enige
speciale functies (zoals het opnieuw ijken) en de handleiding
voor deze muis te bereiken zijn. De instellingen voor de Virtual
Reality Mouse zijn te vinden in vier extra tabbladen bij de
muisinstellingen van het configuratiescherm. Hier kan je
ondermeer aangeven of je Jaws (versie 3.00-83 of hoger) of een
ander GUI-toegangsprogramma gebruikt. Tevens kan je kiezen of je
wel of niet volgens de MSAA-norm wenst te werken. Wij hebben de
muis getest in combinatie met Jaws v3.00-92 en met gebruik van de
MSAA-norm, omdat met deze configuratie de beste resultaten
verwacht kunnen worden.
De test is uitgevoerd op een PC met een Pentium Pro-processor,
64 Mb werkgeheugen en Windows 95. De minimale systeemvereisten
zijn Windows 3.1x, een 486-processor, 8 Mb werkgeheugen en een
vrije ISA-uitbreidingssleuf.

2. Werking
De werking van de muis verloopt via het mechanische systeem in
het kastje. Dit mechaniek zorgt er ten eerste voor dat de muis
alleen bewogen kan worden in een rechthoek van 8,9 bij 6,7
centimeter, die het schermbeeld voorstelt. De muis kan dus niet
buiten deze grenzen bewogen worden, wat natuurlijk een vereiste
is voor een goede werking.
Het mechaniek zorgt er verder voor dat de muis een tegendruk
opwekt wanneer de muisaanwijzer over bepaalde Windows-elementen
(zoals een pictogram of de startknop) op het schermbeeld bewogen
wordt. Door die tegendruk krijg je dan bijvoorbeeld de indruk dat
je de muis door een kuiltje of over een drempeltje beweegt. Omdat
de tegendruk op verschillende manieren kan worden opgebouwd, kan
je ook de indruk krijgen dat je tegen een muur botst, door stroop
heen beweegt, aan een elastiek trekt of simpelweg dat de muis
stroef beweegt. Door verschillende soorten van tegendruk te geven
kan de tastmuis dus verschillende soorten indrukken geven.
Doordat bepaalde soorten indrukken steeds bij welbepaalde
elementen van Windows horen, kan je de structuren van het
Windows-schermbeeld waarnemen door ze als het ware af te tasten
met de muis. Door te kiezen uit verschillende schemas kan de
tegendruk zowel globaal (van heel licht tot zeer zwaar) als per
Windows-element worden ingesteld.
Verder is er nog de Auto Move mogelijkheid, waarmee de
muisaanwijzer bij het openen van menus, vensters,... automatisch
naar een logische locatie binnen die structuren bewogen wordt
(waarbij de muis ook automatisch naar de corresponderende plek op
de tafel beweegt).
Doordat de muis samenwerkt met Jaws, krijg je gesproken
informatie over ieder Windows-element waar de muisaanwijzer op
komt. Een paar voorbeelden zullen duidelijk maken wat je zoal kan
ervaren. Als je de muisaanwijzer op het bureaublad over het
pictogram deze computer schuift, krijg je de indruk dat de muis
in een kuiltje terechtkomt en hoor je deze computer, list item.
Als je de muisaanwijzer vervolgens naar beneden brengt, krijg je
de indruk dat deze in een volgend kuiltje terecht komt en hoor je
Internet Explorer, list item. Ga je dan naar rechts, dan voel je
niets meer totdat de muis niet verder kan, terwijl Jaws via de
boodschap desktop meldt dat je je op het bureaublad bevindt.
Vervolg je naar rechtsonder, dan ga je over een drempel heen en
kom je in een kuiltje met de melding drie vijftig a.m.; dit is de
tijd die het klokje in de taakbalk aangeeft. Door dan naar links
te bewegen ontmoet je diverse kuiltjes (shell icon number 1,
etcetera), kom je in een leeg aanvoelende tray en ga je via de
kuil MMMouse tab naar de kuil linksonder waarvan Jaws meedeelt
dat het de Start Button is. Op deze startknop kan je door middel
van een klik met de linker muisknop het startmenu openen.
3. Beoordeling
Wij hadden wel enige tijd nodig om te wennen aan de manier waarop
deze muis bewogen moet worden, om de tegendrukken die de muis
geeft af te stemmen op onze persoonlijke voorkeur en om onze
bewegingen af te stemmen op de tegendrukken die de muis geeft.
Doordat de muis vastzit aan een stang die niet flexibel is, is ze
altijd in dezelfde richting geori‰nteerd. Dit terwijl de
ori‰ntatierichting bij een gewone muis afhankelijk is van de
armpositie en beweging. Bovendien zorgen de mechanische
eigenschappen ervoor dat horizontale en verticale bewegingen
gemakkelijker zijn dan diagonale bewegingen. Deze eigenschap is
echter ook een groot voordeel, want hierdoor kan je in rechte
lijnen heel systematisch het schermbeeld aftasten, wat met een
gewone muis beslist niet mogelijk is.
Qua ergonomie valt het op dat de muis nogal hoog is: onder de
muis is een extra blokje gemonteerd waardoor ze ongeveer 1,3
centimeter hoger is dan een gewone muis. Tijdens het gebruik
schakelden de drie testpersonen binnen een uur spontaan over van
het vasthouden van de bovenkant en zijkanten van de muis (zoals
je een normale muis vasthoudt) op het vasthouden van slechts de
voor- en zijkanten. Dit deden ze om te voorkomen dat de
muisknoppen per ongeluk werden ingedrukt (wat al snel gebeurt als
je veel kracht uitoefent om de muis door een krachtveld te
bewegen) en omdat dit prettiger was vanwege de hoogte van de
muis. Tot zover de ergonomische aspecten.
Bij gebruik van dit systeem als niet-ziende ervaar je dat het
handig zou zijn als je steeds een duidelijke aanduiding zou
hebben van de positie van de muisaanwijzer op het schermbeeld.
Dit bleek eenvoudig te realiseren door een muismat op te offeren.
We knipten hierin een rechthoekig gat van dezelfde grootte als
het veld waarin de muis bewogen kan worden. Doordat je tegelijk
de muis en de randen van het gat kan voelen, ken je ongeveer de
positie van de muisaanwijzer op het schermbeeld. Deze simpele
oplossing (Simpel, maar je moet er maar op komen! Met dank aan
Ton Krijnen van Kompagne en Maria Noyons.)
bleek een goede referentie te geven voor de positie van de
muisaanwijzer op het schermbeeld. Extra tastbare lijnen voor de
middenassen zouden nog meer houvast kunnen bieden.
Als je met vensters werkt die het volledige scherm beslaan en
waarin niet al te veel verschillende elementen zichtbaar zijn
(bijvoorbeeld in Word) kan je het schermbeeld makkelijk bekijken.
Als er echter ook dialoogvensters (zoals het opslaan als dialoog-
venster) op het schermbeeld zichtbaar zijn, wordt het wel lastig
om met de muis te werken. De randen van (dialoog-)vensters zijn
niet duidelijk genoeg voelbaar waardoor je niet goed kan
onderscheiden in welk venster je je bevindt en er verwarring
ontstaat over welke elementen in welk venster horen. Bij hoge
bewegingssnelheden worden de tegendrukken ook minder sterk en
daardoor vervagen de indrukken.
De Auto Move-functie kan hierbij wel hulp bieden, hoewel de
muisaanwijzer nogal eens op een onlogische positie komt (als je
in Word via het bestand-menu het dialoogvenster openen oproept,
komt de muisaanwijzer bijvoorbeeld in de bestandslijst terecht,
terwijl de spraak op het invoerveld bestandsnaam focust, wat veel
logischer is).
Ton Verhulst was binnen een uur in staat om met de muis
programmas te openen, te bedienen en te sluiten en om de diverse
elementen binnen de programmavensters te herkennen. Hij
signaleerde dat hierbij enige kennis van Windows-elementen wel
belangrijk is, omdat de spraakuitvoer je veel informatie geeft
over grafische elementen. Bijvoorbeeld bij het aftasten van een
knoppenbalk zegt de spraakuitvoer welke de functie van een knop
is en ook dat het om een knop gaat. Indien je al deze informatie
belangrijk acht, moet je bij iedere knop onthouden wat de spraak
aangeeft. Indien je voldoende hebt aan de boodschap dat het
allemaal knoppen zijn, dan wordt de voorstelling van het beeld
direct veel eenvoudiger.
Ten slotte signaleren we dat voor taken zoals tekstverwerking het
gebruik van spraak- en/of braille-uitvoer noodzakelijk blijft. De
Virtual Reality Mouse is een navigatiehulpmiddel en biedt enkel
duidelijkheid over de plaats van de muisaanwijzer binnen een
tekstveld.

4. Conclusie
De Virtual Reality Mouse zou ergonomisch meer verantwoord zijn
als de muis draaibaar was en lager tegen het werkblad zou liggen.
De constructie zorgt ervoor dat makkelijk in rechte horizontale
en verticale lijnen bewogen kan worden, wat een hulp is om het
schermbeeld systematisch af te tasten. Een aanduiding van de
positie van de muisaanwijzer op het schermbeeld, zoals door onze
muismat met een gat gerealiseerd werd, zou handig zijn. De
tegendruk die de muis geeft moet nog geperfectioneerd worden op
een aantal punten: aan de randen en hoeken van vensters mag de
tegendruk wat duidelijker zijn. Verder stuurt de Auto Move-
functie de muisaanwijzer nogal eens naar onlogische posities.
De voorlopige conclusie is dat deze tastmuis als
navigatiehulpmiddel bruikbaar is om de computer te bedienen in
combinatie met Jaws. Voor tekstverwerking en andere taken waarbij
gedetailleerde informatie van belang is, blijft spraak of braille
zeker nodig. Voor Windows-training is deze muis goed bruikbaar,
maar om al de schermbeeldinformatie te kunnen vereenvoudigen tot
een helder beeld blijft er wel theoretische ondersteuning bij de
betekenis van Windows-elementen nodig.

5. Verdere ontwikkelingen
Naast deze Virtual Reality Mouse van Control Advancements, die
bij de Nederlandse leverancier Kompagne ongeveer
1.700 NLG/770 euro zal gaan kosten, bestaan er nog twee
gelijkaardige muizen.
De Feelit Mouse van Immersion Corporation zou soortgelijke
effecten moeten geven. Het werkt via elektromechanische krachten
en daarvan verwachten wij dat de tegendruk lager zal uitvallen.
Deze muis zal goedkoper zijn: minder dan 129 USD/110 euro. De
Feelit Mouse moet over een magnetisch muismatje bewogen worden.
Het oppervlak van dit muismatje komt overeen met het schermbeeld.
Hierdoor is het dus steeds duidelijk waar de muisaanwijzer zich
op het scherm bevindt. Je zal echter het voordeel van de
makkelijke horizontale en verticale bewegingen niet hebben.
Een derde tastmuis is de MouseCat van VisuAide, een muis die via
scharnierende armpjes aan een kastje is verbonden van waaruit
weer tegendruk wordt gegenereerd. Deze muis is min of meer
vergelijkbaar met het geteste apparaat.
Omdat de Feelit Mouse en de MouseCat nog in ontwikkeling zijn,
kunnen we hierover echter nog niets met zekerheid melden.

Meer informatie kan u opvragen bij:
Virtual Reality Mouse
Control Advancements
55 King Street W, Suite 800
CND-Kitchener, Ontario N2G 4W1
telefoon: +1 (0)519 745 4477
fax: +1 (0)519 745 8196
email: gen_info@controladv.com
website: www.controladv.com

Feelit Mouse
Immersion Corporation
2158 Paragon Drive
USA-San Jose, CA 95131
telefoon: +1 (0)408 467 1900
fax: +1 (0)408 467 1901
email: feelit@immerse.com
website: www.force-feedback.com

MouseCat
VisuAide
841, boulevard JP Vincent
CND-Longueuil, Qu‚bec F4G 1R3
telefoon: +1 (0)415 463 1717
fax: +1 (0)415 463 0120
email: visuinfo@visuaide.qc.ca
website: www.visuaide.com