@@AR @@15 Vergelijkende test: Vergrotingsprogramma's met spraakondersteuning Helene van Harten 1. Inleiding Vorig jaar is er een nieuw vergrotingsprogramma met spraak op de markt gekomen: Lunar Plus van Dolphin. Dit pakket bevat dezelfde vergrotingsfuncties als Supernova (zie vergelijkende test in IM 13,1 van maart 1999) en Lunar (zie vergelijkende test in IM 10,4 van december 1996). Ook de spraakmogelijkheden van Lunar Plus komen voor een groot deel overeen met die van Supernova, hoewel de navigatiemode ontbreekt. Deze maakt het mogelijk om met de pijltjestoetsen door het document te zoeken, ondersteund door vergroting en spraak. De tekstcursor blijft hierbij ongemoeid. Door uit de navigatiemode te gaan kom je terug bij deze cursor. Het grootste verschil is dat Supernova ook braille ondersteunt en Lunar Plus niet. Dit pakket is hierdoor goedkoper en bestemd voor een andere doelgroep, namelijk slechtzienden die via vergroting tekst kunnen lezen en hiervoor geen brailleondersteuning nodig hebben. In deze test hebben we Lunar Plus enkel vergeleken met ZoomText Xtra Level 2 (op de Nederlands/Vlaamse markt bevat concurrent LP-Winspeech immers nog te veel fouten). 2. Geteste programma's en testmethode De tabel geeft een beknopt overzicht van de geteste producten, met een verwijzing naar de fiches in dit nummer. ========== Tabel productoverzicht ========== -Product: Lunar Plus -Versie: 4.01 -Producent: Dolphin Computer Access -Besturingssysteem: Windows 95/98/NT/2000 -Technische fiche: p. ---------- -Product: ZoomText Xtra Level 2 -Versie: 7.03 -Producent: AI Squared -Besturingssysteem: Windows 95/98/NT -Technische fiche: p. ========== De test werd uitgevoerd op een computer met een Pentium II processor en 64 Mb werkgeheugen. Er werd gewerkt met een beeld van 800 bij 600 punten en 256 kleuren. De PC draaide onder Windows 98 met de Microsoft Office toepassingen Word, Excel, Internet Explorer en Outlook. Bij Lunar Plus werd het Orpheus spraaksyntheseprogramma gebruikt en bij ZoomText de Infovox 330 tegenhanger. De tests zijn uitgevoerd met vergroting van vier maal in een horizontaal opgedeeld scherm (helft vergroting en helft normaal beeld) en met de spraak aan. Eerst werden de sneltoetsencombinaties van de vergrotingspakketten getest. Vervolgens werden met behulp van de vergroting een aantal taken onder Windows uitgevoerd. Tenslotte zijn de toepassingen Word, Excel en Internet Explorer uitgeprobeerd. 3. Beoordeling 3.1. Lunar Plus Opvallende eigenschappen -Uitgebreide instelmogelijkheden spraakuitvoer -Autolens -Spraakondersteuning van celpositie in Excel -Lichtkrantfunctie zonder spraak -Gladde-randoptie enkel bij zwart/wit mogelijk -Vergroting loopt soms voor op spraak -Beperkte spraakondersteuning bij dialoogvensters -Spraakondersteuning bij Internet Explorer Lunar Plus heeft uitgebreide mogelijkheden om verschillende stemmen te koppelen aan verschillende activiteiten in Windows (bijvoorbeeld een stem voor de keuzemenu's van de Startknop, een stem voor tekst die je als gebruiker intypt en een stem om documenten te lezen). Ook zijn er uitgebreide mogelijkheden om de vergrotingsmodus in te stellen: vergroting op volledig scherm, vergroting op half scherm, lens en autolens. Bij autolens wordt de grootte van het vergrotingsvenster automatisch aangepast aan de grootte van het element dat de focus heeft. Verder kunnen er vergrotingsvensters op vaste punten van het scherm gezet worden, bijvoorbeeld op de plaats van de klok. De vergroting kan in elk van deze vensters verschillend ingesteld worden. De gladde-randoptie kan alleen ingesteld worden bij zwart/witweergave. Als slechts een gedeelte van de tekst in inverse mode (witte letters op een zwarte achtergrond) is weergegeven, wordt deze tekst niet afgerond. Als echter het totale beeld ge‹nverteerd is omdat je de voorkeur geeft aan witte letters op een zwarte achtergrond, dan worden de letters wel goed afgerond. Als je vervolgens bijvoorbeeld een gedeelte van de tekst inverteert door hem te selecteren, dan wordt deze tekst weer niet goed afgerond. Je kan een document in "line view" lezen als een soort lichtkrant, maar daarbij wordt geen spraakondersteuning geboden. Ook begint deze functie altijd bij de tekst aan het begin van het venster dat de focus heeft, onafhankelijk van de positie van de cursor. Als je deze functie be‰indigt, keer je terug naar de oorspronkelijke positie van de cursor en blijf je niet bij het laatst gelezen woord. In een andere vergrotingsmodus (bijvoorbeeld vergroting over het gehele scherm) kan het laten voorlezen van een document wel gestart worden vanaf de cursorpositie en na het het lezen komt de cursor dan bij het laatst gelezen woord te staan. Tijdens dit voorlezen is het niet mogelijk om de tekst in het vergrotingsvenster te volgen, omdat het vergrotingsvenster ver voorloopt op de spraak en niet alle vergrote tekst in dit venster past.Je kan dus of een document lezen met vergroting zonder spraak of een document laten voorlezen zonder de tekst met vergroting te kunnen volgen. Een handige optie bij het lezen van tabellen is dat je kan instellen of er rij per rij of kolom per kolom voorgelezen moet worden. Volgens de sneltoetsenlijst van Lunar Plus moet de "waar ben ik"-sneltoets werken, maar bij onze test deed hij dat niet. Deze sneltoets zou de titelbalk moeten voorlezen van het venster dat de focus heeft. De sneltoets om een woord te laten spellen is niet opgenomen in Lunar Plus, door echter de cursor letter per letter door een woord te bewegen, worden wel de afzonderlijke letters voorgelezen. Lunar Plus kan met een sneltoets gestart worden. De standaard sneltoets is . In Word is dit echter de voor het aanpassen van de lettergrootte. Je kan deze sneltoets van Lunar Plus echter wijzigen of uitschakelen. *Werken onder Windows Met werken onder Windows bedoelen we bijvoorbeeld het starten van een programma via het Startmenu of het wijzigen van instellingen via het configuratiepaneel. Bij dit soort taken is de vergroting noodzakelijk, want detailinformatie wordt niet goed door de spraak ondersteund. Zo wordt het verschijnen van een submenu of het al dan niet geselecteerd zijn van een menu-optie niet door de spraak gemeld. Als door een bepaalde actie een dialoogvenster wordt geopend, wordt alleen het element dat de focus heeft, voorgelezen. Door de sneltoets voor het lezen van de inhoud van een venster te gebruiken, wordt de meeste tekst alsnog voorgelezen. Als een parameter via bijvoorbeeld een keuzevakje geactiveerd kan worden, meldt de spraak niet of hij al dan niet geselecteerd is. Afwijkende schermresoluties en kleuren kunnen gebruikt worden zonder dat Lunar Plus in de problemen komt. Alleen de gladde- randfunctionaliteit verdwijnt wanneer andere kleuren worden ingesteld. *Werken met toepassingsprogramma's Ook bij het werken met applicaties geldt dat dialoogvensters maar beperkt met spraak ondersteund worden. Bij het knippen en plakken is er geen spraakondersteuning, maar bij het selecteren van te knippen of te kopi‰ren tekst is er wel spraakondersteuning. In Excel wordt de positie van de cel die de focus heeft met spraak ondersteund. Bij Internet Explorer wordt de tekst uit de frames voorgelezen als het frame wordt aangeklikt. Ook de document voorleesfunktie blijft werken. Dit gaat beter als de toegankelijkheidsopties in de internetopties aangezet worden en als de statusbalk en de koppelingen in de werkbalk uitgezet worden. 3.2. ZoomText Xtra Level 2 Opvallende eigenschappen -Goede documentlezer, die ook bij Internet explorer werkt -Gladde-randoptie bij diverse kleuren instelbaar -Programma loopt soms vast -Spraakondersteuning bij dialoogvensters -Geen spraakondersteuning van celpositie in Excel In ZoomText kan je ‚‚n stem koppelen aan het lezen van een document en een andere aan het lezen van andere informatie op het scherm. Net zoals Lunar Plus heeft ook ZoomText uitgebreide mogelijkheden voor het instellen van vergrotingsmodus: vergroting over het volledige scherm of op een half scherm en een lens- functie. Het is mogelijk om meerdere vergrotingsvensters op vaste plaatsen op het scherm te zetten voor specifieke functies. De gladde-randoptie is bij zoomText voor meerdere kleuren in te stellen. Ook hier geldt dat ge‹nverteerde tekst niet afgerond wordt. Met behulp van de documentlezer kan je tekst laten voorbijrollen, net zoals bij een lichtkrant. Hierbij wordt ook spraakondersteuning geboden. De focus in het vergrotingsvenster loopt niet altijd synchroon, maar volgt de spraak toch redelijk. De documentlezer begint te lezen vanaf de cursor en als het lezen gestopt wordt, staat de cursor bij het laatst gelezen woord. ZoomText is tijdens het testen wel twee keer vastgelopen. *Werken onder Windows Bij werkzaamheden vanaf het Windows bureaublad is ook de spraakondersteuning van ZoomText beperkt. Wel worden teksten of vragen van een dialoogvenster (bijvoorbeeld het venster dat geopend wordt bij het afsluiten van een programma zonder dat het document opgeslagen werd) wel voorgelezen (als de uitgebreidheid van de schermlezer op veel gezet is). Elementen zoals aanduidingen van submenu's en het al dan niet geselecteerd zijn van keuzevakjes worden niet met spraak ondersteund. ZoomText moet opnieuw opgestart worden na het installeren van een andere resolutie dan 600 x 800 punten. Als je in het configuratiescherm minder kleuren instelt, verdwijnt de gladde- randfunctionaliteit. *Werken met toepassingsprogramma's Bij het knippen en plakken ontbreekt de spraakondersteuning en ook het selecteren van tekst wordt niet goed met spraak ondersteund. Bij Excel is geen spraakondersteuning voor indicatie van de celpositie. Bij Internet Explorer is de documentlezer bruikbaar om een internetpagina voor te lezen. Al de tekst wordt na elkaar voorgelezen zonder rekening te houden met de structuur. Ook aangeklikte links worden voorgelezen. Vragen voor een doeltreffende keuze van een vergrotingsprogramma -Wil ik grote stukken tekst alleen met vergroting lezen of alleen met spraak of wil ik de tekst in vergroting meelezen als die voorgelezen wordt ? -Welke toepassingsprogramma's gebruik ik en wil ik in de toekomst gaan gebruiken ? -Wil ik andere kleuren dan zwart-wit voor tekst in het vergrotingsvenster ?