Infovisie Magazine, jaargang 15 - nummer 1, maart 2001
Inhoud
Email per telefoon: een vergelijking tussen XOIP en
Message4U
Mening van de lezers: de enquêteresultaten
Typen zonder zorgen: Twee leermeesters
@ Home, mijn eigen pagina op het web: eerste stapjes in HTML
Verslag Ziezo-beurs
Websitebesprekingen
Start in België
Sint-Rafaël Brugge
Technische fiches
Beeldschermloepen
Zoomax Vi
Brailleleesregels
Braille Voyager 44
Braille Voyager 70
Braudi Pro 40
Braudi Pro 80
Diversen
Braildec View
Invoca
Road Runner
Diverse programma’s
GoodFeel
GUI-toegangsprogramma’s
Window-Eyes
Licht/kleurendetectors
BetaColor
Tekstherkenningssystemen
Kurzweil 1000
Leeskonijn
Adressen leveranciers
Agenda
Colofon
Beste lezer,
2001 gaat een turbulent jaar worden ! Een overgangsjaar ook. De
onduidelijke toekomst van Vlicht en de daaruit voortvloeiende onzekerheid maken
het voor het redactieproces, dat tot nu toe in samenwerking tussen Visio en
Vlicht-Infovisie verliep, niet eenvoudig.
Daarom werd sinds kort uitgekeken naar en onderhandeld met andere
redactiepartners om op die manier het draagvlak voor dit tijdschrift te
vergroten. Op het moment van dit schrijven wordt een samenwerkingsakkoord
uitgewerkt waarbij Blindenzorg Licht en Liefde in Vlaanderen en Sonneheerdt in
Nederland als nieuwe redactiepartners zullen bijkomen.
De resultaten van onze lezersenquête kan u verderop in dit nummer
doornemen. Een eerste conclusie, mede ingegeven door de bovenstaande
problematiek, is dat enkele minder gebruikte leesvormen zullen geschrapt
worden.
Hoe u email met een standaard telefoontoestel kan verzenden en ontvangen,
zonder daarbij gebruik te maken van iets anders dan spraak en gehoor, wordt uit
de doeken gedaan in een vergelijkend verslag.
Bij het werken met PC is goed kunnen typen toch niet onbelangrijk. Daarom
bespreken we een leerprogramma hiervoor in een apart artikel.
HTML vormt zowat de basis van het internet. De meerderheid van de webpagina's
zijn ermee samengesteld. We nemen u bij de hand en trachten de
basisprincipes van deze code uit te leggen.
Verder brengen we nog kort verslag uit over de Ziezo-beurs. Tenslotte zijn er
de gebruikelijke rubrieken en artikels.
De redactie wenst u veel leesplezier.
*Het braillenotitietoestel Euroscope heeft onlangs weer enkele nieuwe mogelijkheden erbij gekregen. De infrarode communicatiepoort werd nu toch volledig uitgebouwd. Daardoor kan de Euroscope draadloos communiceren met bijvoorbeeld een computer of een printer, die wel zelf ook moeten uitgerust zijn met dergelijke infrarode communicatiepoort. Door de compatibiliteit met het GUI-toegangsprogramma Jaws kan de Euroscope 20 dienst doen als brailleleesregeltje. Dankzij de infrarode poort kan dit zelfs draadloos gerealiseerd worden. Daarmee is de Euroscope de eerste draadloze brailleleesregel. Alle brailleleesregels van Alva en Papenmeier kunnen aangesloten worden op de Euroscope, waardoor deze toegankelijk wordt met 40 of 80 braillecellen. De ingebouwde tekstverwerker herkent nu ook braillekortschrift graad 1 en wiskundige braille. Dankzij de meegeleverde EuroViewer software komt de ingetikte tekst in zwartschrift op het scherm van een aangesloten PC. Met de EuroInput programmatuur neemt de Euroscope de functies van het PC-toetsenbord over; u kan zo uw PC besturen, programma’s opstarten en tekst intypen op het brailletoetsenbord van de Euroscope. Meer inlichtingen bij de producent/leverancier Sensotec en de leverancier voor Nederland, Alva.
*De Nederlandse producent en leverancier van hulpmiddelen Alva levert nu het notitietoestel Euroscope. Daarnaast kan u bij hem ook terecht voor een vernieuwde versie van een ander notitietoestel, de Memona, en voor het vergrotingsprogramma Lunar (Plus). De prijzen, BTW niet inbegrepen, bedragen 5.643 NLG / 2.561 EUR voor de Euroscope en 9.696 NLG / 4.400 EUR voor de Euroscope 20. De prijzen van Lunar variëren tussen 641 NLG / 291 EUR voor de Lunar Windows 95/98 versie tot 1.812 NLG / 822 EUR voor de Lunar Plus Windows NT versie. De prijs van de Memona is op aanvraag verkrijgbaar bij Alva.
*Het Nederlandse bedrijf Kompagne BV is per 1 januari 2001 overgenomen door RDG (Roessingh Diensten Groep) en heet nu rdgKompagne. Beide zijn gespecialiseerd in het leveren en aanpassen van hulpmiddelen voor mensen met een handicap. Door de overname ontstaat de grootste organisatie in Nederland op het gebied van ondersteunende communicatie, omgevingsbesturing en therapeutische oefenprogramma’s.
*Het GUI-toegangsprogramma Jaws 3.7 is nu volledig vertaald naar het Nederlands, met inbegrip van handleiding, gebruikersinterface en hulpfunctie. Een naadloze integratie met een Nederlandstalige Windows-PC is hierdoor mogelijk. Enkele van de meest in het oog springende nieuwigheden bij versie 3.7 zijn: volledige ondersteuning van Windows Me, verbeterde steminstellingen, beweging van de Jaws-cursor over het hele scherm en nieuwe commando’s voor het navigeren in tabellen. Meer inlichtingen bij de officiële leveranciers Alva en Sensotec. Ook Erocos bevestigde ons deze software te kunnen leveren.
*Het GUI-toegangsprogramma Window-Eyes 4.0 (kortweg ook Wineyes genoemd) heeft nu volledige braille-ondersteuning. Zie ook de technische fiche in dit nummer.
*Het hulpprogramma WebWizard, dat het surfen makkelijker maakt voor Virgo-gebruikers, is nu ook te koop voor iedereen. WebWizard versie 1.23 dient met Internet Explorer 5.x gecombineerd te worden. Naast Virgo kan men nu bijvoorbeeld ook Supernova als GUI-toegangsprogramma gebruiken. Tot 1 maart 2001 was WebWizard te koop tegen een introductieprijs van 110 USD. Wat er na die datum gebeurt, is op het moment van dit schrijven onduidelijk. Men kan in elk geval een gratis demo-versie (30 minuten) ophalen op www.bayareadigital/webwizard/index.htm. Het zelfuitpakkende bestand is zo’n 182 KB groot.
*Het bedrijf Polyamos Belgium maakt bordjes en plakkaten waarop allerlei tactiele opschriften zoals symbolen, letters en tekeningen kunnen geëtst worden. Deze techniek leent zich ook uitstekend voor het produceren van brailleschrift op bijvoorbeeld bordjes in een lift of wegwijzers in openbare gebouwen zoals gemeentehuizen. De bordjes zijn weerbestendig en het gebruik van contrasterende kleuren -voor slechtzienden- is mogelijk. Het gebruikte brailleschrift werd goedgekeurd door de Brailleliga. Als richtprijs geldt 8 BEF per vierkante centimeter. Meer inlichtingen bij de oprichter en zaakvoerder Jos Van Meir:
Polyamos Belgium b.v.b.a.
Korenveld 6
2330 Merksplas
Tel.: +32 (0)14 63 28 97
Fax: +32 (0)14 63 28 98
Email: info@polyamosbel.be
*Philips heeft een webcamera ontwikkeld die ook tekstherkennings-functionaliteit heeft: Vesta Pro PageCam. Deze camera kan 5 tot 30 beelden per seconde opnemen. Naarmate de snelheid hoger ingesteld wordt, neemt de scherpte af. Helaas heeft de camera geen autofocus, zodat het beeld met de hand scherpgesteld moet worden. Als het beeld geheel of gedeeltelijk uit tekst bestaat, kan de bijgeleverde programmatuur de tekst automatisch herkennen, zodat deze bijvoorbeeld in een Word document gekopieerd kan worden. Philips meldt dat de tekstherkenning goed gaat bij opnames van een A5 formaat of kleiner. Als de pootjes van de camera op de maximale lengte ingesteld staan, kan een oppervlak van 15x15cm in beeld gebracht worden. Als de letters niet te klein zijn (Arial 12) is de tekstherkenning nog goed bij een opnamesnelheid van 5 beelden per seconde. Uiteraard is een scanner handiger voor tekstherkenning, maar de Vesta Pro PageCam is klein en licht en zou een oplossing kunnen betekenen voor mensen die veel onderweg zijn. De camera is nog niet bruikbaar als mobiele scanner voor slechtzienden, vooral omdat zij met de hand scherpgesteld moet worden. Verder heeft het systeem als nadeel dat de tekst in het beeld met de muis geselecteerd moet worden, wat lastig is als je met vergroting werkt. Tenslotte is het contrast in het beeld erg laag en zijn de scherpte en beeldfrequentie onvoldoende om de camera te gebruiken als mobiele beeldschermloep.
*De vrijwilligersgroep W.N.I. (Wekelijks Net Informatie) is op 6 december
opgegaan in de nieuwe stichting Digitale Toegankelijkheid: DiTo. Deze stichting
stelt zich ten doel de toegankelijkheid en bruikbaarheid van informatie- en
communicatietechnologieën (ICT) te verbeteren voor mensen met een
lichamelijke of zintuiglijke functiebeperking. Via haar website en een
mailinglist zal DiTo maandelijks een aflevering van haar E-zine uitbrengen met
nieuws uit computerland, sport, muziek, surftips, info’s over zowel
hardwarematige als softwarematige computeraanpassingen en nieuws over de
(on)toegankelijkheid van het internet. Naast haar maandelijkse E-zine zal DiTo
adviseren in verbetering van internetdiensten, zoals websites, en deelnemen aan
discussies, conferenties en andere vormen van overleg om de toegankelijkheid en
bruikbaarheid van ICT te vergroten voor mensen met een lichamelijke of
zintuiglijke functiebeperking.
Website: www.softcon.com/~wni
E-mail: svdbercken@wanadoo.nl
Telefoon: +31 (0)30 251 79 40
*Onder de naam LightFrame ontwikkelde Philips een technologie om de
beeldkwaliteit bij beeldbuismonitoren op te krikken. LightFrame is een
programma dat de helderheid en het contrast een flinke duw in de rug moet geven
om zo de weergavekwaliteit van een LCD-scherm te evenaren. Voorlopig werkt
LightFrame enkel voor de inhoud van één openstaand venster. Een
versie die voor het volledige schermbeeld functioneert, is in ontwikkeling.
LightFrame is vooral ontwikkeld met het oog op een betere kwaliteit bij het
bekijken van foto’s of een DVD-film. Voor sommige slechtziende personen
zal deze technologie ongetwijfeld een verhoogd werkcomfort opleveren.
LightFrame is reeds bruikbaar bij een groot aantal Philips-monitoren (105B,
107S, 107T, 107B, 107P, 109S en 109B), die over een speciale chip beschikken.
In de toekomst zal Philips het LightFrame programma standaard bij alle nieuwe
43 en 48 cm monitoren leveren.
*Site Seeing is de titel van een boek dat de ontwikkeling van toegankelijke
websites en webgebaseerde multimediaproducten wil stimuleren. In dit ruim 140
pagina’s tellende werk leggen de auteurs, Eric Velleman en Henk
Snetselaar, bij wijze van inleiding uit wat zij onder toegankelijkheid verstaan
en wat de term "visuele handicap" precies inhoudt. Vervolgens
schetsen ze de manier waarop personen met een visuele handicap, dankzij een
aantal hulpmiddelen, met een computer kunnen werken. De hoofdbrok is een
hoofdstuk waarin de richtlijnen voor het bouwen van een toegankelijke webpagina
gedetailleerd in kaart gebracht worden. Verder komen onderwerpen als Active
Accessibility, e-commerce en de ergonomische aspecten van het internet aan bod.
Kortom, als je eraan denkt om een website te bouwen die vlot toegankelijk moet
zijn voor hulpmiddelengebruikers, dan is dit boek een aanrader.
Site Seeing is in het Engels geschreven, maar wordt geleverd met een CD-ROM die
ondermeer een Nederlandstalige tekstversie bevat. Het kost 49,50 NLG en is
verkrijgbaar bij: Bartiméus
Utrechtseweg 84
NL - 3702 AD Zeist
Telefoon: +31 (0)30 698 22 11
Email: info@bartimeus.nl
*Op 31 januari 2001 ging het herscholingscentrum Sint-Rafaël te Brugge
van start met zijn Webbra-initiatief. Voortaan kan iedereen, die onder
begeleiding kennis wil maken met het internet, op zaterdagnamiddag van 14 tot
20 uur en woensdagavond van 17 tot 20 uur, terecht bij Sint-Rafaël.
Het gebeuren kan vergeleken worden met een gewoon cybercafé waar je
tegen betaling (25 BEF per kwartier voor de verbindingstijd en voor het gebruik
van de computer) naar hartelust op het internet kan surfen. Er wordt echter ook
voorzien in begeleiding en opleiding, die rekening houden met de specifieke
behoeften van niet- en slechtzienden. Deze ondersteuning wordt verzorgd door
een slechtziende en een ziende medewerker. Uiteraard besteden deze begeleiders
ook aandacht aan de toegankelijkheid van websites. Voor dit internetgebeuren
stelt Sint-Rafaël een lokaal met zes aangepaste PC’s (vergroting,
spraak, braille) ter beschikking. Geïnteresseerden nemen het best contact
op met Benjamin Allard, telefoon: +32 (0)50 34 69 75 (op maandag, dinsdag en
donderdag tussen 17 en 20 uur).
*Als je geabonneerd bent op de Comfortdiensten van Belgacom of de
nummerherkenningsdienst van KPN, dan verschijnen bij een inkomende lijn de naam
en het nummer van de beller op het LCD-schermpje van je telefoontoestel. Mooi,
maar o zo onhandig als je dat schermpje niet kan zien.
Telefoontoestellenproducent Topcom biedt een oplossing voor dit probleem onder
de vorm van twee nieuwe toestellen: de DeskMaster 250 en de CallMaster 250. Dit
laatste is een toestelletje dat je tussen je telefoonaansluiting en je
telefoontoestel plaatst. Zodra er een inkomende lijn is, spreekt het de naam
en/of het telefoonnummer van de beller (die ook op het LCD-scherm verschijnen)
uit. Bovendien worden ook de andere boodschappen die op het schermpje
verschijnen, uitgesproken in het Nederlands. In het interne geheugen kan je van
60 correspondenten de naam en het telefoonnummer inspreken. De DeskMaster is
een volledig telefoontoestel met dezelfde functionaliteit. Voor meer informatie
kan u terecht bij:
Topcom Customer Care
Telefoon: +32 (0)16 39 89 82
Fax: +32 (0)16 39 88 88
*Hulpmiddelenproducent Pulse Data (ondermeer bekend van de SmartView
beeldschermloepen) en Microsoft hebben een akkoord gesloten rond de
toegankelijkheid van elektronische boeken (de zogeheten e-Books). Het
belangrijkste element in dit akkoord is dat Pulse Data het Microsoft
leesprogramma voor elektronische boeken mag inbouwen in zijn BrailleNote
notitietoestel. Een ingreep die niet zo moeilijk zal zijn, omdat dit toestel al
met het Windows CE besturingssysteem van Microsoft werkt. Dankzij de
ingebouwde modem zal je met de BrailleNote een elektronisch boek van het
internet kunnen halen, waarna het direct met het leesprogramma gelezen kan
worden.
En nu nog hopen dat we op de Belgisch-Nederlandse markt niet te lang meer
moeten wachten op dit veelbelovende toestel.
*Op de website van het TOVG van Visio zijn de volgende cursussen gratis op
te halen voor privégebruik:
-Pagina met koppelingen naar demo-versies van softwarematige hulpmiddelen.
-Cursus Word 95 voor slechtzienden.
-Cursus Word 97 voor slechtzienden.
-Cursus Word 2000 en Windows voor braillelezers.
-Cursus Outlook Express voor niet- en slechtzienden.
-Cursus Outlook 2000 voor niet- en slechtzienden.
-Document Windows standaard herstellen.
Daarnaast is er een "Checklist voor thuisgebruik". Dit is een lijst
met vragen over de PC die je thuis hebt staan. Als deze lijst ingevuld is, kan
die gebruikt worden om te zien of de PC geschikt is voor het hulpmiddel dat
aangevraagd wordt. Tenslotte is er een "Lijst commando’s
aanpassingen". In deze nog onvolledige lijst worden de sneltoetsen van de
verschillende GUI-toegangsprogramma’s gerubriceerd.
Visio-website: www.visioweb.nl/download.htm
*Hulpmiddelenleverancier Sensotec breidde zijn gamma uit met een nieuwe beeldschermloep die op een PC kan worden aangesloten: de SmartView 2 van PulseData. Dit toestel biedt automatische scherpstelling, weergave van reële of artificiële kleuren, mogelijkheid om met twee deelbeelden te werken, ondersteuning van schermresoluties tot 1.280 x 1.024 beeldpunten en een geheugen om twee vergrotingsfactoren te bewaren. Deze SmartView, standaard met het ZoomText Lite vergrotingsprogramma geleverd, kost 158.000 BEF / 3.917 EUR (inclusief BTW). Bij de Nederlandse leverancier LVBC kost het toestel 8.264 NLG / 3.750 EUR, exclusief BTW.
*Rechtzettingen en aanvullingen:
Helaas zijn er enkele onnauwkeurigheden in de technische fiches van het
december nummer geconstateerd. Om de kans op fouten in de toekomst te
verkleinen, zullen de technische fiches voortaan vóór publicatie
naar de leverancier gestuurd worden.
De Prisma, een compacte beeldschermloep, is niet autofocus.
De SmartView Ikon (in Nederland SmartView Provario) wordt geleverd met een
videomonitor (36 of 43 cm). Hij wordt niet op de tafelrand geschroefd maar
staat, om ergonomische redenen, op zijn eigen opzetstuk. Het bedieningspaneel
zit op de camera zelf. Er is geen optie voor samenwerking met de SVGA kaart. Er
bestaat wel een Pro Vario SVGA, die met een normale computermonitor werkt.
De SmartView MV wordt standaard geleverd met een PC adapter (of/of systeem).
De SmartView TX biedt geen mogelijkheid om kantlijnen in te stellen.
Email per telefoon: Een vergelijking tussen XOIP en
Message4U
Helene van Harten
Op dit moment zijn er twee aanbieders bij wie je een telefoonnummer krijgt waarop je emailberichten voorgelezen worden en je emailberichten kunt beantwoorden met spraak. In beide gevallen moet je een eigen emailadres hebben bij een internet aanbieder, waarbij gebruik gemaakt wordt van een POP3 server (dit is de meest gebruikte internetstandaard voor email). Message4U en XOIP zijn gratis; je betaalt alleen de telefoontikken als je de emailberichten afluistert of beantwoordt. De service is gericht op mensen die graag onderweg hun emailberichten willen afluisteren en beantwoorden, maar kan natuurlijk ook door mensen met een visuele beperking gebruikt worden als ze het handiger vinden om hun email voorgelezen te krijgen. De dienst zou zelfs gebruikt kunnen worden door mensen die geen computer hebben, maar toch emailberichten willen ontvangen, bijvoorbeeld van kennissen in het buitenland. Iemand met een computer kan een emailadres voor je aanvragen bij een internetaanbieder en een telefoonnummer bij XOIP of Message4U. Wanneer je kiest voor de betaalde dienst Message4UGold krijg je een emailadres van Message4UGold. We hebben de diensten van zowel Message4U als van XOIP getest. Van XOIP is ook de recentste bèta-versie kort onder de loep genomen.
Hoe werkt het?
Je krijgt gratis een eigen telefoonnummer met pincode van Message4U of van
XOIP. Je geeft bij de aanvraag op van welk emailadres je de emails wilt kunnen
afluisteren en beantwoorden. Iedereen die dit telefoonnummer belt, krijgt te
horen dat dit jouw telefoonnummer is en kan een bericht achterlaten, zoals met
voicemail of met een antwoordapparaat. Dit bericht wordt dan als een
geluidsbestand, gekoppeld aan een email, verzonden naar je eigen emailadres.
Als je zelf belt, kun je de vaste boodschap onderbreken en met de pincode krijg
je toegang tot de berichten die ingesproken zijn maar ook tot de emailberichten
die binnengekomen zijn. De emailberichten worden gewoon door een computerstem
voorgelezen, inclusief emailadres, onderwerp en inhoud. De computerstem is voor
XOIP en Message4U van dezelfde matige kwaliteit en is vergelijkbaar met de
kwaliteit van Speech Connection (spraaksynthese-programma). XOIP wil overgaan
op RealSpeak, een computerstem van zeer goede kwaliteit. Message4U is ook op
zoek naar een betere spraakkwaliteit. De ingesproken boodschappen worden bij
beide aanbieders vrij zacht afgespeeld.
Na het beluisteren van de emailberichten kun je zeggen dat je ze wilt
beantwoorden, waarna je een boodschap kunt inspreken die via email naar de
afzender wordt verstuurd. De afzender kan dit gesproken antwoord met zijn
computer afluisteren.
Tot hier toe werken XOIP en Message4U gelijkwaardig.
Verschillen
Message4U geeft ook de mogelijkheid om emailberichten die afgeluisterd zijn te
verwijderen uit de elektronische postbus; dit kan bij XOIP niet. Bij deze
laatste verdwijnt het beluisterde bericht wel uit de lijst nieuwe
emailberichten. Voor mensen zonder computer is Message4U beter, omdat anders de
elektronische postbus op den duur volloopt.
Beide sturen de ingesproken boodschappen als een bijlage bij een email naar je
eigen emailadres en dat bericht bevat reclame voor resp. XOIP en Message4U. Als
je bij XOIP de berichten afluistert, dan hoor je alleen de gesproken boodschap
en niet de bijbehorende reclame email. Bij Message4U wordt eerst de reclame
email voorgelezen, maar die kun je wel wegdrukken.
Om na te gaan of gesproken antwoorden van een XOIP abonnee afgeluisterd kunnen
worden door een Message4U abonnee, zijn bij beide aanbieders boodschappen
ingesproken. Een ingesproken bericht bij XOIP dat als email in je elektronische
brievenbus terechtkomt, wordt bij Message4U wel vermeld maar de spraakboodschap
wordt niet afgespeeld. Evenzo wordt een spraakbericht dat bij Message4U is
ingesproken wel vermeld bij de email-lezer van XOIP, maar zonder de
spraakboodschap te laten horen. Aanhangsels bij berichten worden nooit
voorgelezen. Dit betekent dat gesproken antwoorden van XOIP en Message4U alleen
met een computer afgeluisterd kunnen worden.
Bij geen van beide heb ik gedurende de 3 maanden dat ik de dienst gebruikt heb
andere reclameberichten gekregen.
Bij beide kan je de automatische boodschap, die afgespeeld wordt als het nummer
gebeld wordt, vervangen door een boodschap, die je zelf inspreekt.
XOIP heeft als extra service dat gekozen kan worden uit de talen Nederlands,
Engels en Frans. Dit is van invloed op de manier waarop de computerstem de
emailberichten voorleest. Je kunt een eerste en een tweede taal instellen.
Tijdens het afluisteren van een bericht kun je tussen die talen wisselen als je
bijvoorbeeld merkt dat je een Engels bericht ontvangen hebt. In de nieuwe
versie van XOIP wordt de goede synthesizer RealSpeak gebruikt voor het
voorlezen van de Nederlandse berichten. Er is bovendien een automatische
taalherkenning, zodat een Engels bericht met de Engelse synthesizer wordt
voorgelezen en een Nederlands bericht met de Nederlandse synthesizer.
Taalwisselingen binnen een bericht worden niet automatisch herkend, maar er kan
met het menu van taal gewisseld worden.
In Nederland gebruikte XOIP nummers met het netnummer 020 van Amsterdam om uit
te delen aan abonnees. Bij Message4U kon je kiezen uit een nummer met het
netnummer 010 (Rotterdam), 020 (Amsterdam), 030 (Utrecht), 040 (Eindhoven) 050
(Groningen) of 070 (Den Haag). Message4U meldt dat de OPTA echter recentelijk
heeft besloten dat al deze nummers vervangen worden door een nummer dat begint
met 084. Dit gaat begin 2001 in. Dan zal iedereen het nationale tarief moeten
betalen voor het bellen naar een XOIP of Message4U nummer. XOIP meldt dat zij
nog voldoende nummers in het 020 gebied beschikbaar heeft.
In België kun je alleen een XOIP nummer (netnummer 011) aanvragen. De
dienst om emailberichten over de telefoon af te luisteren, zal echter pas in
april 2001 geactiveerd worden.
Overige diensten
Degenen die wel de computer gebruiken om emailberichten te lezen, kunnen ook
van de andere diensten van XOIP en Message4U gebruik maken. Je kunt je XOIP of
Message4U nummer gebruiken om faxen te ontvangen. De faxen worden ook als
emailbericht naar je emailadres verstuurd. Dit zijn grafische bestanden die je
niet kunt afluisteren en die je dus alleen met de computer kunt bekijken.
Bij Message4U en XOIP krijg je ook een thuispagina waarvandaan je SMS berichten
gratis kunt versturen, maar daarvoor moet je kunnen internetten.
Bij XOIP kun je ook een SMS bericht ontvangen als je een mobiel nummer hebt,
zodra je een nieuw spraak- of faxbericht op je XOIP nummer ontvangt.
Zowel XOIP als Message4U ontwikkelen nog nieuwe diensten.
Mening van de lezers: De enquêteresultaten
Helene van Harten
Mening van de lezers: de enquêteresultaten
Bij het decembernummer is een lezersenquête uitgevoerd. Op het moment van
schrijven hebben wij 17% van de vragenlijsten teruggekregen. Vooral de
grootdruk-, braille- en zwartdruklezers hebben gereageerd. Wij willen alle
inzenders heel hartelijk bedanken voor hun deelname.
Lezersprofiel
*55% van de reacties kwam uit Nederland en 45% uit Vlaanderen.
*De antwoorden kwamen voor 54% van zienden, 30% van nietzienden en 17% van
slechtzienden.
*43% leest Infovisie Magazine als hulpmiddelengebruiker, 31% als hulpverlener,
15% als leverancier en 11% als geïnteresseerde buitenstaander.
*56% van de inzenders leest de zwartdrukversie, 12% de grootdruk, 14% de
disketteversie, 12% de braille, 4% de cassette en 2% de ELK versie.
*Acht reacties kwamen van diskettelezers. Vier van hen vonden de nieuwe HTML
versie beter dan de ASCII versie; drie inzenders hebben een voorkeur voor de
ASCII versie.
Inhoud
Ruim 90% vindt de schrijfstijl vlot leesbaar. Slechts twee lezers duiden aan
dat er teveel jargon gebruikt wordt en twee vinden het taalgebruik te moeilijk.
85% vindt het informatievolume goed, 10% te groot en 5% te gering.
In de tabel hieronder wordt weergegeven hoe de verschillende artikelen
beoordeeld zijn. Daaronder wordt het resultaat in woorden samengevat.
==========
Tabel met overzicht van de schrijfstijl van alle artikels
----------
-update info: 4% matig, 78% goed en 18% uitstekend
-technische achtergrond: 4% matig, 59% goed, 31% uitstekend en 6 % lees ik niet
-gebruikerservaringen: 20% matig, 66% goed en 14% uitstekend
-vergelijkende tests: 16% matig, 60% god en 24 % uitstekend
-websitebesprekingen: 23% matig, 44% goed, 13% uitstekend en 21% lees ik niet
-verklaring terminologie: 2% matig, 69% goed, 27% uitstekenden 2% lees ik niet
-verslag beurzen: 18% matig, 53% goed, 16% uitstekend en 14% lees ik niet
-technische fiches: 2% slecht, 10% matig, 50% goed, 30% uitstekend en 8 % lees
ik niet
-agenda: 8% matig, 60% goed, 13% uitstekend en 19% lees ik niet
==========
*90% of meer van de volgende rubrieken scoren goed tot uitstekend: update
info, technische achtergrond en verklaring van terminologie.
*De artikelen over gebruikerservaringen en vergelijkende tests scoren voor 80%
goed tot uitstekend en 20% matig.
*Ook de technische fiches scoren voor 80% goed tot uitstekend. 8% leest de
technische fiches niet,10% vindt ze matig en 2% slecht.
*De agenda scoort ruim 70% goed tot uitstekend, wordt door 20% niet gelezen en
door 8% als matig beoordeeld.
*De websitebesprekingen en de verslagen van beurzen scoren ongeveer 60% goed
tot uitstekend. Ongeveer 20% vindt ze matig en ongeveer 20% leest ze niet.
De artikelen worden dus over het algemeen veel gelezen en ook goed
beoordeeld. We zullen over de websitebesprekingen en de verslagen van beurzen
meer moeten nadenken, omdat die iets minder gelezen en niet zo goed beoordeeld
worden.
We hebben de volgende suggesties voor onderwerpen in Infovisie Magazine
gekregen:
*Decoders voor tv ondertiteling.
*Mobiele telefonie en WAP.
*Aanpassingen aan GSM's.
*Toegankelijkheid van schermen in het algemeen.
*Spraakinvoer van L&H, Dragon en Philips.
*Bruikbaarheid van taalcursussen op CD-ROM voor blinden.
*Bespreking van toegankelijkheid van CD-ROMs.
*Vergelijking Braille Voyager en Cyberbraille.
*Vergelijkende test van communicatiepakketten en brailleprogramma’s.
*Muziekprogrammatuur.
*Nieuwe braillecellen.
*Welke leveranciers leveren brailletoetsenborden?
*Verschillen tussen verzekeraars in vergoeding computerhulpmiddelen.
*Aandacht voor de nieuwe ontwikkelingen en belangrijkste sites.
*Onderzoek Elnet met spraak van Jaws of Outspoken.
*Meer aandacht voor internet en praktisch advies op dit gebied (2x).
*Waar is gewone computerapparatuur te koop ?
*Gebruik computer door visueel gehandicapte kinderen in regulier en speciaal
onderwijs.
*Leren werken met hulpmiddelen en praktische tips voor gebruikers en
begeleiders.
*Ambulante begeleiders en jonge gebruikers.
*Ervaring met schoolboeken.
*Meer informatie over installatie van programma’s en service van
leveranciers bij problemen.
*Beschrijving van werksituaties.
*Praktische tips.
*Hoe werken braillehulpmiddelen in combinatie met mainframes en mini-systemen ?
*Meer kleine hoogtechnologische hulpmiddelen aan bod laten komen.
We nemen deze suggesties graag mee bij het kiezen van onze volgende onderwerpen.
Verspreidingsvormen
Totnogtoe hebben de medewerkers van VLICHT veel tijd besteed aan de opmaak van
de diverse leesvormen van Infovisie Magazine. Door de onzekere situatie over de
continuïteit van VLICHT en het vertrek van Jeroen Baldewijns is dit niet
vol te houden en zijn we op zoek naar alternatieven. We zouden graag het aantal
leesvormen beperken en waren dus benieuwd of de lezers bereid zijn over te
stappen op een elektronisch abonnement. 40% van de zwartdruklezers en 75% van
de lezers met een andere leesvorm overweegt over te stappen op een gratis
elektronisch abonnement. De meesten die overstappen zouden Infovisie Magazine
dan zelf ophalen van het internet en een enkeling via Elnet. Vier lezers vinden
het wel een nadeel dat je er dan zelf om moet denken en zouden het liever via
de email krijgen. Twee lezers zijn bezorgd, omdat het niet voor iedereen is
weggelegd om het blad elektronisch op te halen en die lezers zouden wel moeten
betalen. Wij beseffen dat inderdaad niet iedereen het blad elektronisch zal
kunnen ophalen. Als we echter alle huidige leesvormen willen handhaven, zullen
we meer opmaak- en vormgevingstaken moeten uitbesteden, met als gevolg een
verhoging van de abonnementsprijs.
Het redactiecomité zal de mogelijkheden nog eens zorgvuldig op een
rijtje zetten vóór we echte stappen gaan nemen.
Tenslotte vroegen we de lezers hoe het blad verder verbeterd kan worden.
Hiertoe werd het volgende opgemerkt of aanbevolen:
*Vermelden van alle leveranciers bij technische fiches.
*Technische fiches vóór publicatie bespreken met leveranciers.
*Graag iets eenvoudiger taalgebruik.
*Overzicht van alle behandelde hardware en software.
*Demo-software op CD-ROM bijvoegen.
*Testen hulpmiddelen meer richten op het maken van een goede keuze en minder op
mogelijkheden voor de individuele gebruiker.
*Technische fiches overlappen update-info.
*Geluidskwaliteit cassette laat te wensen over.
*Tests op internet zetten die door lezers uitgevoerd kunnen worden met hun
screenreader.
*Technische fiches niet in blad maar alleen op website.
*Op het web ook koppelingen naar vorige nummers maken bij verwijzing.
*Vervelend dat DiTo de vergelijkende tests ook opneemt.
*Herkenbaarheid vergroten.
*Meer technische fiches (vooral de diversen worden nogal verwaarloosd).
*Meer website besprekingen.
*Tabellen zijn moeilijk goed weer te geven in braille.
*Niet duidelijk hoe met de HTML versie specifieke artikelen opgeslagen kunnen
worden voor eigen databank.
Zoals u ziet, heel diverse reacties. We zullen ook hier weer zo goed mogelijk rekening houden met de wensen. De redactie moet echter ook de kosten en de tijd die aan Infovisie Magazine besteed wordt, in de gaten houden.
Typen zonder zorgen: Twee leermeesters
Jeroen Baldewijns
Af en toe brengt Infovisie Magazine ook eens een artikel dat vooral
hulpverleners interesseert. Zo ook ditmaal.
Als je als hulpverlener een niet- of slechtziende met een computer wil leren
werken, moet hij/zij uiteraard eerst vlot kunnen typen. We gingen daarom op
zoek naar een helpende hand.
1. Selectiecriteria
Om vlot bruikbaar te zijn voor iemand met een visuele handicap moet een
typeprogramma, volgens ons, aan de volgende zeer strikte criteria voldoen:
*Bij voorkeur bruikbaar zijn onder DOS én onder diverse Windows-versies.
*Zeer makkelijk installeerbaar zijn, zodat dit de hulpverlener niet nodeloos
veel tijd kost.
*Probleemloos met diverse hulpmiddelen kunnen samenwerken.
*Uiterst eenvoudig in het gebruik zijn.
*Volledig zonder de muis bedienbaar zijn.
*Zo mogelijk speciaal voor de doelgroep geschreven zijn.
Op de webstek van het Trace Center vonden we het programma Typing Tutor, dat
aan zowat elk van deze vereisten beantwoordt. In het gamma van Easy Computing
troffen we Typetop aan, een programma dat niet aan al deze eisen voldoet, maar
wel spraakuitvoer biedt en daarom toch onze aandacht trok.
Redenen genoeg om beide producten van naderbij te bekijken.
2. Typing Tutor
Typing Tutor genereert enkel tekstschermen en zou bijgevolg vlot bruikbaar
moeten zijn met de meeste vergrotings-, spraak- en braillehulpmiddelen. Het is
bovendien gratis verkrijgbaar.
Dit programma wordt in twee versies geleverd, één voor DOS en
één voor Windows. De Windows-versie deed het niet zo goed op onze
testcomputer; daarom beperken we ons in dit artikel tot de DOS-versie, die
overigens ook vanuit de meeste Windows-versies bruikbaar is. Vanuit Windows
opstarten kan op twee manieren gebeuren:
*Ofwel ga je via het Startmenu en de optie "Programma’s" naar de
optie MS-DOS-prompt"; je komt dan in het DOS-scherm en kan het programma
starten door "Ttutor" te typen.
*Ofwel start je het bestand "Ttutor.exe" vanuit de Windows Verkenner;
het programma wordt dan in een zogenaamde DOS-box (een venster dat op het
bureaublad komt te liggen) gestart.
De werking van Typing Tutor is in beide gevallen identiek.
De gebruikte taal is het Engels. De boodschappen die de Typing Tutor naar de
gebruiker stuurt zijn dus Engelstalig. De oefeningen die uitgevoerd moeten
worden, kunnen echter door de instructeur aangemaakt en dus volledig aan de
Nederlandse taal en aan het toetsenbord (qwerty of azerty) aangepast worden.
Het programma creëert een tekstuele dialoog met zijn gebruiker. Het leidt
hem stap voor stap via een aantal tekstdialogen.
Het gebruik van het programma in het kort:
*Na het opstarten kom je in een titelscherm.
*Daar kan je het programma verlaten, de geluidseffecten (die standaard
aanstaan) uitzetten of naar het hoofdmenu gaan (wat meestal de bedoeling zal
zijn).
*Het hoofdmenu biedt vijf keuzemogelijkheden: een typeles opstarten, een
opwarmingsoefening uitvoeren, een typeles aanmaken, een uitlegscherm opvragen
of het programma verlaten.
*Als je een typeles opstart, krijg je een scherm met zes tekstlijnen en daar
tussenin zes lege lijnen. De bedoeling is dat je de tekst van elke lijn
overtypt en elk van de zes lijnen afsluit met een druk op de bevestigingstoets.
Na de zesde lijn krijg je direct je resultaten: aantal getypte tekens, aantal
getypte woorden, aantal foutief getypte tekens, score (%), gebruikte tijd (in
seconden en in minuten), typesnelheid (in woorden per minuut) en gecorrigeerde
typesnelheid (eveneens in woorden per minuut). Nadien kom je terug in het
hoofdmenu en kan je de les herhalen of de volgende les openen.
*De opwarmingsoefening genereert gewoon een leeg scherm waarop je vrij kan
oefenen tot je klaar bent voor het beginnen van een les.
*Een typeles aanmaken is eenvoudig: je krijgt een leeg scherm, waarop je zes
lijnen tekst kan intypen die je cursist zal moeten overtypen. Je kan de les
bewaren onder een zelf gekozen naam.
3. Typetop
Typetop is een budgetvriendelijk programma dat toch heel wat mogelijkheden
biedt.
Bij de installatie (die niet helemaal de standaard Windows procedure volgt) kan
je op een grafisch Easy Computing scherm aangeven of je een qwerty- of een
azerty-toetsenbord gebruikt. Daarna zorgt een Windows assistent (wizard) keurig
voor verdere afhandeling. Na afloop kan je een toelatingstest ondergaan die je
niveau bepaalt en de moeilijkheidsgraad van de oefeningen hierop afstelt.
Bij het opstarten van het programma kan je kiezen uit:
*Typecoach
De Typecoach is de virtuele begeleider die Typetop zijn gebruiker biedt.
Hiermee kan je oefenen op basis van een aantal opeenvolgende lessen. Iedere les
wordt door de typecoach samengesteld naargelang de fouten die je bij de vorige
les(sen) maakte. Bij elke typeles krijg je informatie over het aantal aanslagen
per minuut, het correctheidspercentage, het aantal foutief getypte tekens en de
gebruikte tijd.
Handig is dat het programma in het Nederlands voorzegt welke letter je moet
typen. Jammer hierbij is wel dat er niet gemeld wordt of je een hoofdletter of
een kleine letter moet intoetsen. Gelijktijdig kan je een vergrotingsprogramma
gebruiken. Om de spraak van Typetop te laten werken, moet je eerst je
spraakhulpmiddel uitzetten. Deze werkwijze zorgt ervoor dat je hoort wat er
getypt moet worden en niet wat reeds ingetoetst werd. Om vlot bruikbaar te
zijn, moet de vergroting niet de tekstcursor maar de focus volgen. Zo zie je
wat je gaat typen en niet wat je reeds ingetikt hebt.
Verder is het ook handig dat je het lettertype en de lettergrootte voor de
oefeningen kan instellen.
Tot slot biedt dit pakket een editor om zelf oefeningen te creëren, Dit is
vooral interessant voor de hulpverlener die een persoon met een visuele
handicap leert typen.
*Vrij oefenen
Hier kan je zonder tussenkomst van de Typecoach bepalen welke van de aanwezige
lessen je nog eens wil herhalen. Je hebt de keuze tussen oefenen in het tikken
van letterreeksen of in het overtypen van concrete voorbeelddocumenten
(brieven, adressen, webadressen, elektronische post, teksten in andere talen,
getallenreeksen, tabellen, afkortingen,...).
*Spellen
Dit zijn vier spelletjes waarbij de typevaardigheid aan bod komt, maar die
moeilijk met een vergroting van meer dan twee maal te gebruiken zijn en ook
niet echt essentieel zijn in het kader van deze typecursus.
Als bonus staan er op de CD-ROM nog een programma dat ergonomische tips geeft
en een stukje software dat de correcte vingerplaatsing op de toetsen aangeeft.
Wij hebben dit programma getest met Lunar, maar er zijn geen aanwijzingen dat
het niet met ZoomText Xtra zou functioneren.
Typetop wordt door Easy Computing geproduceerd, kost 750 BEF /
39,8 NLG / 18,6 EUR en is bij de meeste computer- en boekhandels
verkrijgbaar. Meer informatie:
Easy Computing
Telefoon: +32 (0)2 346 52 52 of
+31 (0)23 551 13 11
Website: www.easycomputing.com
Abonnees van de elektronische versie vinden Typing Tutor op hun diskette. De
overige abonnees kunnen het programma gratis van deze website halen:
http://trace.wisc.edu/world/computer_access/dos/dosshare.html.
@ Home, mijn eigen pagina op het web: Eerste stapjes in
HTML
Jeroen Baldewijns
Toegankelijkheid van websites voor niet- en slechtziende personen is een
onderwerp waar de laatste tijd nogal wat aandacht voor gevraagd wordt. Geheel
terecht overigens, als je bedenkt dat heel wat webpagina’s nog steeds
moeizaam of zelfs helemaal niet te raadplegen zijn door personen met een
leeshandicap.
We verheugen er ons over dat de laatste tijd steeds meer niet- en slechtzienden
hun eigen webpagina’s bouwen en die openbaar maken via het wereldwijde
web. Meestal kunnen deze pagina’s perfect model staan bij sensibilizering
rond webtoegankelijkheid. Vandaar dat we het maken van een eigen webpagina door
personen met een visuele handicap alleen maar kunnen toejuichen. Voor wie de
drempel nog te hoog was, geven we in een paar afleveringen een snelcursus HTML.
1. Wat is HTML ?
De afkorting HTML staat voor HyperText Markup Language; het is een
markeertaal (geen programmeertaal !) die gebruikt wordt voor het
creëren van internetpagina’s. Met behulp van deze taal definieer je
voornamelijk de structuur en slechts in tweede slagorde ook de inhoud en de
vorm van je webpagina. Er is steeds een strikte scheiding tussen de
structuurelementen enerzijds en de inhoud en vorm anderzijds.
Vooral de mogelijkheid tot structureren is dus erg belangrijk. Zonder gebruik
van direct zichtbare opmaakelementen kan je immers voor de lezer duidelijk
maken waar titels, tekstparagrafen, definities, koppelingen en andere
structuurelementen voorkomen. Dit maakt HTML interessant voor personen met een
visuele handicap, die veeleer gebaat zijn met structuurelementen dan met
zichtbare vormgeving zoals vette letters, onderlijningen, insprongen,...
HyperText Markup Language heeft overigens nog een paar andere
belangrijke troeven in petto.
Handig aan deze taal is bijvoorbeeld dat ze platformonafhankelijk is. Dit wil
zeggen dat een HTML-document op om het even welke computer kan worden bekeken.
Het doet er niet toe of dat nu een Windows PC, een Linux computer of een Apple
Macintosh is.
Mooi meegenomen is bovendien dat je helemaal geen speciale programma’s
nodig hebt om een HTML-document aan te maken. Een teksteditor zoals WordPad of
Notepad, die standaard op elke Windows-PC aanwezig is, volstaat. Een
HTML-document is immers een puur tekstdocument, zelfs al worden er in dat
document bijvoorbeeld figuren, videofragmenten of geluiden geplaatst.
Nog een laatste geruststelling vooraleer we ons onderdompelen in de HTML-codes:
De HTML-bladerprogramma’s (browsers) zijn erg vergevingsgezind !
Hiermee bedoelen we dat een typefoutje in een HTML-document dikwijls geen
ernstige gevolgen heeft (dit is één van de verschillen met een
programmeertaal, waar één verkeerd getypt teken een heel
programma kan doen vastlopen).
2. Tags en attributen
Zoals reeds eerder gezegd, wordt elke webpagina met behulp van HTML-code
opgebouwd. Als we het in dit artikel dus hebben over een HTML-pagina of over
een webpagina, betekent dat precies hetzelfde.
HTML-code bestaat uit twee basiselementen:
*Tags; dit zijn de elementaire bouwstenen. Elke tag bevat een structuurelement.
De meeste tags komen in paren voor: de begin-tag (herkenbaar aan <...>),
die aangeeft waar een structuurelement begint, en een sluit-tag (herkenbaar aan
</...>), die het einde aangeeft.
*Attributen; dit zijn parameters die je bij sommige tags kan specificeren en
die bepalen hoe de tag zal werken. Het werkingsprincipe van attributen zal in
de loop van deze artikelenreeks duidelijker worden.
Bij de voorbeelden in dit artikel zullen we uiteraard zoveel mogelijk
richtlijnen aangeven die belangrijk zijn bij het bouwen van een webpagina die
toegankelijk moet zijn voor personen met een leeshandicap.
3. Een eerste pagina
Om een eenvoudige webpagina te maken, volstaat het gebruik van vier HTML-tags.
Als je de onderstaande tekst intikt in een teksteditor of tekstverwerker en hem
vervolgens bewaart als een tekstbestand met ".htm" als extensie bij
de bestandsnaam, dan heb je je eerste webpagina gemaakt. Zo simpel is
dat ! Om het resultaat te bekijken open je dit bestand vanuit je
bladerprogramma.
----------
<html>
<head>
<title>Mijn eerste webpagina</title>
</head>
<body>Dit is mijn allereerste webpagina. Tussen de body-tags kan ik de
inhoud van mijn webpagina plaatsen.</body>
</html>
----------
In dit voorbeeld merk je dat de tags <html> en </html> dienen om
het begin en het einde van het HTML-document aan te geven.
Zo’n document bestaat steeds uit een hoofding en de inhoud:
*De hoofding wordt tussen de tags <head> en </head> gedefinieerd en
bevat alle informatie die betrekking heeft op de volledige webpagina. Een vast
onderdeel van de hoofding is de paginatitel, die je tussen de tags
<title> en </title> plaatst. De tekst tussen deze tags ("Mijn
eerste webpagina") zal in een bladerprogramma worden weergegeven in de
titelbalk van het paginavenster.
*De informatie die op de webpagina te zien moet zijn, wordt tussen de tags
<body> en </body> geplaatst. Met een bladerprogramma krijg je dus
op de bovenstaande webpagina de tekst "Dit is mijn allereerste webpagina.
Tussen de body-tags kan ik de inhoud van mijn webpagina plaatsen." te
zien. In dit voorbeeld wordt er enkel tekst op de pagina geplaatst, maar in de
body kunnen bijvoorbeeld ook verwijzingen (hyperlinks), afbeeldingen of
videofilmpjes gezet worden.
==========
Richtlijn Toegankelijkheid
Zorg ervoor dat je aan iedere pagina een logische, betekenisvolle titel geeft.
Een goed gekozen paginatitel bezorgt een hulpmiddelengebruiker een extra
leidraad bij de navigatie door de website.
==========
4. Alinea’s
Bij het intypen van tekst in de body, moet je beseffen dat HTML geen rekening
houdt met het gebruik van de bevestigingstoets. Het volgende voorbeeld
illustreert dit.
----------
<html>
<head>
<title>Webpagina met alinea’s</title>
</head>
<body>Dit is de eerste alinea.
Ondanks de lijnsprong is dit nog steeds de eerste alinea.<br>
Dit is de tweede alinea.<p>
De derde alinea wordt van de tweede gescheiden met een blanco regel.
</body>
</html>
----------
Hoewel er na de eerste zin in het voorbeeld met de bevestigingstoets een
lijnsprong gegenereerd werd, zal het bladerprogramma deze lijnsprong negeren.
Voor een lijnsprong kunnen we één van de volgende tags gebruiken:
*<br>, deze tag zorgt ervoor dat de eropvolgende tekst op de volgende
regel getoond wordt.
*<p>, deze tag zorgt ervoor dat de eropvolgende tekst pas twee regels
verder getoond wordt; er wordt met andere woorden een lege lijn ingevoegd.
Bij deze tags is geen sluitcode vereist.
5. Koppen
Koppen of titels zijn belangrijke elementen om de tekst in een webpagina
logisch te structureren. HTML kent zes titelniveau’s, die met behulp van
deze tag-paren gedefinieerd worden: <h1> </h1> tot en met
<h6> </h6>.
----------
<html>
<head>
<title>Webpagina met titelniveaus</title>
</head>
<body>
<h1>Overkoepelende titel van de informatie op deze pagina</h1>.
<h2>Titel van het eerste informatieblok op deze pagina </h2>.
Tekst van het eerste pagina-gedeelte.
<h2>Titel van het tweede informatieblok op deze pagina </h2>.
Tekst van het tweede pagina-gedeelte.
</body>
</html>
----------
Als je deze pagina met je bladerprogramma bekijkt, zal je een logische
structuur in de pagina herkennen.
Als je als spraak- of braillegebruiker je schermuitleesprogramma zodanig
instelt dat het extra attribuutinformatie moet geven, zal je duidelijk merken
dat er twee titelniveau’s voorkomen en dat er onder elk tweede niveau een
tekstparagraaf voorkomt.
Als je vergroting gebruikt, zorgen de <h...> tags ervoor dat de titels op
het scherm zichtbaar als titels herkenbaar zijn, doordat de lettergrootte
verschilt van de overige tekst en doordat er witruimte voor en na de titel
ingevoegd wordt. Bovendien verschillen de lettergroottes en witruimten tussen
de diverse titelniveau’s onderling.
==========
Richtlijn Toegankelijkheid
Vermijd al te lange tekstblokken in een webpagina, want die lezen niet zo
gemakkelijk. Gebruik de beschikbare titelniveau’s om de tekst in te delen
in korte en logisch bij mekaar horende blokken.
==========
6. Naamgeving van HTML-bestanden
Als je een HTML-bestand bewaart, kan je best de volgende regeltjes volgen bij
de naamgeving:
*Gebruik geen spaties in de bestandsnaam want oudere computers kunnen last
hebben met spaties in bestandsnamen. Als alternatief kan je best een
onderlijningsteken (voorbeeld: mijn_eerste_webpagina) gebruiken of de woorden
aan elkaar plakken en ieder woord met een hoofdletter beginnen (voorbeeld:
MijnEersteWebpagina).
*Eveneens om problemen met oudere computersystemen te voorkomen, gebruik je
best de extensie ".htm" en dus niet ".html".
Zo, dat was het voor deze eerste kennismaking. Veel plezier bij het stoeien met
HTML. In het volgende deel leren we werken met de Alt-tag en met stijlbladen en
belichten hiermee twee cruciale aspecten inzake webtoegankelijkheid.
Abonnees van de elektronische versie vinden de drie HTML-voorbeeldjes op hun
diskette.
De bestandsnamen zijn: voorb_1.htm, voorb_2.htm en voorb_3.htm.
Verslag: ZieZo beurs
Helene van Harten
Op 25, 26 en 27 januari laatstleden werd de zesde ZieZo beurs in Nieuwegein (NL) gehouden. Nieuw was dat er deze keer achterwanden bij de stands geplaatst mochten worden. Vertrouwd was de ongedwongen en gezellige sfeer.
Gesproken televisie-ondertiteling
Het eerste dat opviel toen je binnenkwam, was de stem van de gesproken
televisieondertiteling. Bij het TV-signaal wordt nu ook een signaal meegestuurd
waarin de gesproken versie van de ondertiteling zit. Dit systeem wordt de
komende maanden getest door honderd mensen met een visuele beperking. Zij
krijgen hiervoor een geluidsbox, die aangesloten wordt op hun televisie. De
ondertiteling wordt voorgelezen met kunstmatige spraak van RealSpeak, een
spraaksynthesizer van zeer goede kwaliteit. Alle ondertiteling wordt
voorgelezen door dezelfde stem. Je kunt dus niet horen welke persoon aan het
woord is. Afhankelijk van het verloop van de test zullen de geluidsboxen voor
gesproken ondertiteling waarschijnlijk tijdens het jaar 2001 te koop aangeboden
worden. Dit project wordt gecoördineerd door de FNBB in Grave (ex CGL).
Braillenotitietoestellen
Opvallend was dat er deze keer drie leveranciers waren die
braille-notitietoestellen in de stand hadden. Met deze braillenotitietoestellen
kun je onder andere documenten lezen, boodschappenbriefjes of een agenda
bijhouden en berekeningen uitvoeren.
De Stichting Spits had naast de Braille Lite nu ook de Type Lite voor
demonstraties staan. Beide beschikken over 40 braillecellen. De Braille Lite
heeft 8 brailletoetsen voor braille-invoer en de Type Lite heeft een volledig
Windows toetsenbord. Dit apparaat spreekt voorlopig alleen Engels. Beide
notitietoestellen kunnen aangesloten worden op een PC om bestanden uit te
wisselen. Ze kunnen ook als brailleleesregel fungeren. De Type Lite kan in
principe het toetsenbord van de PC vervangen, maar heeft op dit moment nog
enkele probleempjes. De notitietoestellen hebben een eigen besturingssysteem en
ook een eigen bestandsformaat vergelijkbaar met ASCII.
Dit geldt ook voor de Euroscope, een braillenotitietoestel dat in Nederland
door Alva geleverd wordt. De functionaliteit is in grote lijnen vergelijkbaar
met die van de Braille Lite; alleen heeft de Euroscope 20 braillecellen (beide
bestaan ook in een uitvoering met alleen spraakuitvoer). De Nederlandse spraak
van de Euroscope is van een betere kwaliteit dan die van de Braille Lite.
Tieman levert de Braille Note 18 en de Braille Note 32,
braillenotitietoestellen met 18, respectievelijk 32 braillecellen. Beide
toestellen hebben een Windows CE besturingssysteem, waardoor het
bestandsformaat compatibel is met Windows. De Braille Note 18 en 32 zijn in het
Engels uitgevoerd. Dat wil zeggen dat de menu’s en de spraak in het Engels
zijn.
Toegankelijkheid Windows
Op de beurs werd ook de nieuwe versie 4.5 van Supernova geïntroduceerd.
Deze versie heeft nog steeds geen echte internettoegankelijkheid. De
lichtkrantfunctie is verdwenen. In plaats daarvan wordt de tekst bij het
voorlezen van een document ook gevolgd door de brailleleesregel en de focus op
het beeldscherm. Op deze manier kan in braille of op het beeldscherm meegelezen
worden met de spraak. Het voorlezen van het document kan nu gestart worden
vanaf de huidige cursorpositie en als de spraak onderbroken wordt, staat de
cursor op het laatst gelezen woord.
De firma Jonker demonstreerde de nieuwe versie van Wineyes met
braille-ondersteuning. Zie ook de technische fiche in dit nummer.
Een ander nieuwtje op de Nederlandse markt is de verkoop van Virgo NT
(GUI-toegangsprogramma voor Windows NT). Tieman verwacht hiermee een goede
brailleoplossing te bieden bij onder andere aanpassingen van telefooncentrales.
Toegankelijkheid internet
Nieuw is dat WebWizard ook beschikbaar is op de Nederlandse markt. WebWizard is
een programma dat internet toegankelijk maakt. Het zet vrijwel alle beschikbare
informatie van een webpagina om in tekst en introduceert een cursor. Hierdoor
wordt de informatie toegankelijk voor ieder GUI-toegangsprogramma. Helaas gaat
Tieman WebWizard alleen verkopen aan computergebruikers die een Tieman
brailleleesregel hebben. Naar verluidt is dit een reactie op de
monopoliepositie die Alva inneemt op de verkoop van Jaws in Nederland. Wij
betreuren de houding van beide leveranciers, omdat deze niet in het belang is
van de computergebruikers met hulpmiddelen.
Beeldschermloepen
Bij LVBC was de opvouwbare beeldschermloep Prisma te zien. Tieman demonstreerde
het Twinkle School-systeem. Deze ontwikkelingen werden al in vorige nummers van
Infovisie Magazine besproken.
Ergra Low Vision introduceerde de Flipper, een draaibare camera op rolletjes
die gekoppeld kan worden aan een TV of aan een bijgeleverde LCD-bril. Zij kan
gebruikt worden voor zowel lees- als schrijfwerk en voor andere hobby's waarbij
vergroting nodig is. Het TV-systeem weegt 500 gram, het brilsysteem 800 en de
bril 140. Hierdoor is het dus een volwaardig mobiel systeem. Voor leeswerk
werkt de Max loep handiger, maar de Flipper is veelzijdiger inzetbaar.
Ergra Low Vision introduceerde ook Nivis2, een bril met infraroodcamera, die
het zicht in schemer en duister moet verbeteren.
Tekstherkenning
Ik heb bij een aantal stands nu ook FineReader gezien, een
tekstherkennings-programma dat in combinatie met een scanner dient gebruikt te
worden. FineReader is wellicht een goed toegankelijk pakket.
Afstandsbediening
Ik sluit af met de Invoca, een universele afstandsbediening die met spraak
aangestuurd kan worden. Na een korte training met de eigen stem kan de TV,
video en stereo met spraak aangestuurd worden. De Invoca werd op de beurs
geïntroduceerd door Worldwide Vision. Zie ook de technische fiche in dit
nummer.
Besluit
We kunnen concluderen dat er nog volop ontwikkelingen zijn op het gebied van
hulpmiddelen. Ik denk dat er ook voldoende testmogelijkheden op de ZieZo waren
voor een geslaagd bezoek aan deze beurs.
Bespreking website: Start in België
Toegankelijkheid:
-Adres: http://www.startinbelgie.com
-Opmaak: voornamelijk tekst
-Keuze tussen tekst- en grafische versie: nee (niet noodzakelijk)
-Koppelingen naar andere sites: ja
-Invulscherm(en): ja
-Ophaalmogelijkheid: nee
-Kaders: nee
Inhoud:
Deze website vormt als het ware een startpunt voor al wat er in België van
belang is op het internet. Op de vrij lange eerste pagina zijn de sites
ingedeeld per onderwerp.
-De bezoeker kan zelf een suggestie doen om een webstek toe te voegen.
-Een greep uit de categorieën: zoekrobotten, kranten & weekbladen,
keuvelen, telefoon & GSM, humor, domeinregistratie, vrije beroepen,
gezondheid, zelfstandig ondernemen, bouwen & verbouwen, onderwijs, soft-
& shareware, reizen en webcam. Een categorie over handicap ontbreekt echter
(nog).
-De mogelijkheid bestaat om zelf een dochterpagina van startinbelgië te
maken en te beheren over een onderwerp dat je nauw aan het hart ligt.
Bespreking website: Sint-Rafaël Brugge
Toegankelijkheid:
-Adres: http://www.sintrafael-brugge.be
-Opmaak: voornamelijk tekst
-Keuze tussen tekst- en grafische versie: ja
-Koppelingen naar andere sites: ja
-Invulscherm(en): nee
-Ophaalmogelijkheid: nee
-Kaders: nee
Inhoud:
Deze webstek geeft de bezoeker een overzicht van de verschillende diensten bij
het herscholingscentrum Sint-Rafaël in Brugge.
Op het welkomstscherm moet de bezoeker eerst een keuze maken tussen Engels of
Nederlands. Vervolgens dient men te kiezen tussen een grafische of een zuivere
tekstversie van de website. De grafische versie is nog volop in opbouw.
Bij de aanmaak van de tekstversie werd terdege rekening gehouden met
slechtziende en nietziende bezoekers. Alle tekst staat links uitgelijnd in een
groter lettertype dan gebruikelijk.
Men kan onder andere informatie vinden over de geschiedenis van St.
Rafaël, het aanbod beroepsopleidingen, de activiteiten en het
personeelsbestand.
Wellicht wordt het aanbod in de toekomst nog veel uitgebreider.
Technische fiche - Beeldschermloepen - Zoomax Vi
ISO 9999 21.06.03
Basiskenmerken:
Uitvoering: camera op zwenkarm
Weergave: kleur
Schermdiagonaal: afh. van beeldscherm
Vergroting: afh. van schermdiagonaal
Elektronische leeslijnen: nee
Elektronische beeldafdekking: nee
Keuze tekst- en achtergrondkleur: nee
Autofocus en elektrische zoom: ja
PC-aansluiting: ja
Aanvullende informatie:
-De Zoomax Vi is een compacte kleurenbeeldschermloep, die bestaat uit een
bedieningseenheid en een camera op een zwenkarm. Deze arm wordt met een klem
aan een tafelrand bevestigd of met behulp van een sokkel op het tafelblad
gezet.
-Nadat een speciaal magnetisch lensje verwijderd is, kan de camera in de verte
gericht worden om bijvoorbeeld een schoolbord in beeld te krijgen.
-Doordat alle onderdelen eenvoudig demonteerbaar zijn, kan de Zoomax Vi
gemakkelijk getransporteerd worden in de meegeleverde koffer (ongeveer 4 kg).
-Zij kan naar keuze aangesloten worden op een gewone televisie, een PC-monitor
of een PC, zodat twee deelbeelden op één scherm tot de
mogelijkheden behoren. Om twee beelden op één scherm te hebben,
moet optioneel een TV-kaart voor de PC aangeschaft worden.
-Het bedieningspaneel biedt druktoetsen om te kiezen tussen zwart/wit-beeld,
kleurenbeeld of geïnverteerd beeld en om in- en uit te zoomen.
-Bij een diagonaal van 36 cm is de vergroting instelbaar van 2 tot 24 maal, bij
55 cm is dit 3 tot 35 maal, bij 70 cm 4 tot 45 maal en bij 85 cm 5 tot 53 maal.
-Met behulp van de optioneel verkrijgbare videobril kan het beeld op twee
kleine schermpjes vlak voor de ogen geprojecteerd worden.
-De afstand tussen de camera en het tafelblad (of eventueel het optionele
leesplateau) is voldoende groot voor schrijf- en knutselwerk.
-Standaard meegeleverd: Franstalige handleiding, nodige kabels en draagkoffer.
-Opties: sokkel voor camera-arm, beweegbaar leesplateau en videobril
-Aansluiting: videoconnector.
-Voeding: lichtnet.
Producent:
AXOS
124, boulevard de Verdun
92411 Courbevoie Cedex
Frankrijk
Telefoon: +33 1 47 89 83 05
Fax: +33 1 47 89 91 42
Leverancier en prijs:
-België: Ergra Engelen: toestel: 99.580 BEF / 2.469 EUR
beweegbaar leesplateau: 11.820 BEF / 293 EUR (jan. 2001, incl. BTW)
Technische fiche - Brailleleesregels - Braille Voyager
44
ISO 9999 21.09.12
Basiskenmerken:
Aantal braillecellen: 44
Type braillecellen: achtpunts piëzo
Aansturing: softwarematig
Cursor-routing: ja
GUI-compatibel: ja
Geschikt voor draagbare PC: ja
Interne spraaksynthesizer: nee
Aanvullende informatie:
-De Braille Voyager 44 is een compacte en draagbare brailleleesregel.
-Hij kan opgevouwen worden, zodat de braillecellen en bedieningsknoppen
beschermd worden door het scharnierend deksel.
-In opengevouwen toestand draait het deksel naar achter, waardoor de Braille
Voyager als ‘onderstel’ kan dienen voor een draagbare computer of een
toetsenbord.
-De Braille Voyager kent slechts één aansluiting (USB) waarmee,
naast de communicatie met de computer, ook de nodige voedingsspanning
aangevoerd wordt. Meerdere Braille Voyagers kunnen op dezelfde computer
aangesloten worden.
-Door middel van het bijgeleverde programma Tieman Express kunnen alle toetsen
op de leesregel geprogrammeerd en macro’s opgenomen worden om veel
voorkomende acties (ook muisverplaatsingen) te automatiseren.
-Boven de 44 braillecellen bevinden zich links en rechts telkens 4 ronde
brailletoetsjes waarmee Windows en het GUI-toegangsprogramma kunnen bediend
worden.
-Op de voorzijde bevinden zich vijf duimtoetsen,waarvan vier voor de
brailleleesfuncties en één vierwegstoets voor de navigatie binnen
Windows.
-De Braille Voyager werkt samen met Windows 98, 2000 en Millennium.
-Hij is compatibel met alle belangrijke GUI-toegangsprogramma’s.
-Standaard meegeleverd: CD-ROM met de nodige software, rugzak, Nederlandse
handleiding en sneltoetssamenvatting in zwartdruk en braille.
-Aansluiting: seriële USB-aansluiting (tevens voeding).
-Afmetingen: 33 x 14,5 x 3 cm in gesloten toestand en 33 x 24 x 2,5 cm in
opengevouwen toestand ; gewicht: 1,2 kg.
Producent:
TIEMAN
Moolhoek 11
3235 ZH Rockanje
Nederland
Telefoon: +31 (0)181 40 94 44
Fax: +31 (0)181 40 11 90
Email: info@tieman.nl
Website: www.tieman.nl/nltekst/voyager44.html
Leveranciers en prijzen:
-België: Tieman België: 233.200 BEF / 5.781 EUR (januari 2001, incl.
BTW)
-Nederland: Tieman: 11.500 NLG / 5.219 EUR (december 2000, excl. BTW)
Technische fiche - Brailleleesregels - Braille Voyager
70
ISO 9999 21.09.12
Basiskenmerken:
Aantal braillecellen: 70
Type braillecellen: achtpunts piëzo
Aansturing: softwarematig
Cursor-routing: ja
GUI-compatibel: ja
Geschikt voor draagbare PC: ja
Interne spraaksynthesizer: nee
Aanvullende informatie:
-De Braille Voyager 70 is een lichte brailleleesregel voor gebruik met een
bureau-PC.
-De braillecellen en bedieningsknoppen situeren zich dan voor de computer.
-De Braille Voyager kent slechts één aansluiting (USB) waarmee,
naast de communicatie met de computer, ook de nodige voedingsspanning
aangevoerd wordt. Bij gebruik van een gevoede USB-hub kunnen meerdere Braille
Voyagers op dezelfde computer aangesloten worden.
-Door middel van het bijgeleverde programma Tieman Express kunnen alle toetsen
op de leesregel geprogrammeerd en macro’s opgenomen worden om veel
voorkomende acties (ook muisverplaatsingen) te automatiseren.
-De toetsjes voor de cursor-routing liggen in het verlengde van de cel en zijn
door het geleidestreepje gemakkelijk terug te vinden.
-Boven de 70 braillecellen bevinden zich links en rechts telkens 4 ronde
brailletoetsjes waarmee Windows en het GUI-toegangsprogramma kunnen bediend
worden.
-Op de voorzijde bevinden zich vijf duimtoetsen waarvan vier voor de
brailleleesfuncties en één vierwegstoets voor de navigatie binnen
Windows.
-De Braille Voyager werkt samen met Windows 98, 2000 en Millennium.
-Hij is compatibel met alle belangrijke GUI-toegangsprogramma’s die apart
moeten aangekocht worden.
-Standaard meegeleverd: CD-ROM met de nodige software, Nederlandse handleiding
en sneltoetssamenvatting in zwartdruk en braille.
-Aansluiting: seriële USB-aansluiting.
-Voeding: via netadapter.
-Afmetingen: 47 x 25,7 x 2,5 cm ; gewicht: 2 kg.
Producent:
TIEMAN
Moolhoek 11
3235 ZH Rockanje
Nederland
Telefoon: +31 (0)181 40 94 44
Fax: +31 (0)181 40 11 90
Email: info@tieman.nl
Website: www.tieman.nl/nltekst/voyager44.html
Leveranciers en prijzen:
-België: Tieman België: 445.200 BEF / 11.036 EUR (januari 2001, incl.
BTW)
-Nederland: Tieman: 22.000 NLG /9.983 EUR (december 2000, excl. BTW)
Technische fiche - Brailleleesregels - Braudi Pro 40
ISO 9999 21.09.12
Basiskenmerken:
Aantal braillecellen: 40
Type braillecellen: achtpunts piëzo
Aansturing: softwarematig
Cursor-routing: ja
GUI-compatibel: ja
Geschikt voor draagbare PC: nee
Interne spraaksynthesizer: nee
Aanvullende informatie:
-De Braudi Pro 40 is een brailleleesregel in een metalen behuizing die gericht
is op het gebruik in combinatie met een bureaucomputer.
-Een standaard PC-toetsenbord past bovenop de Braudi Pro. Voor het toetsenbord
bevinden zich dan de 40 braillecellen met cursor-routingtoetsen.
-Links en rechts van de brailleleeslijn bevinden zich telkens 3 toetsen voor de
9 navigatiefuncties. Daarnaast zijn er nog 5 functies voor de statusinformatie.
De zes bedieningstoetsen zijn reeds voorgeprogrammeerd door de producent.
-Deze raadt aan om de GUI-toegangsprogramma’s Hal of Supernova te
gebruiken voor het werken onder Windows. Tezamen met Hal of Supernova wordt ook
het spraaksyntheseprogramma Orpheus meegeleverd.
-Voor het werken onder DOS is een eigen DOS-aanstuurprogramma beschikbaar.
-Het aantal braillecellen wordt door de aanstuursoftware automatisch
gedetecteerd.
-Standaard meegeleverd: Nederlandse handleiding in zwartdruk, braille en op
diskette.
-Aansluiting: serieel.
-Voeding: lichtnet.
-Afmetingen: 47 x 27 x 4,5 cm; gewicht: 2,9 kg.
Producent:
DATA BRAILLE SERVICE
Sporthalplein 3
2610 Wilrijk
België
Telefoon: +32 (0)3 828 80 15
Fax: +32 (0)3 828 80 16
Email: info@databraille.com
Leverancier en prijs:
-België: Data Braille Service: 360.400 BEF / 8.934 EUR (januari 2001,
incl. BTW)
Technische fiche - Brailleleesregels - Braudi Pro 80
ISO 9999 21.09.12
Basiskenmerken:
Aantal braillecellen: 80
Type braillecellen: achtpunts piëzo
Aansturing: softwarematig
Cursor-routing: ja
GUI-compatibel: ja
Geschikt voor draagbare PC: nee
Interne spraaksynthesizer: nee
Aanvullende informatie:
-De Braudi Pro 80 is een brailleleesregel in een metalen behuizing die gericht
is op het gebruik in combinatie met een bureaucomputer.
-Een standaard PC-toetsenbord past ruimschoots bovenop de Braudi Pro. Voor het
toetsenbord bevinden zich dan de 80 braillecellen met cursor-routingtoetsen.
-Links en rechts van de brailleleeslijn bevinden zich telkens 3 toetsen voor de
9 navigatiefuncties. Daarnaast zijn er nog 5 functies voor de statusinformatie.
De zes bedieningstoetsen zijn reeds voorgeprogrammeerd door de producent.
-Deze raadt aan om de GUI-toegangsprogramma’s Hal of Supernova te
gebruiken voor het werken onder Windows. Tezamen met Hal of Supernova wordt ook
het spraaksyntheseprogramma Orpheus meegeleverd.
-Voor het werken onder DOS is een eigen DOS-aanstuurprogramma beschikbaar.
-Het aantal braillecellen wordt door de aanstuursoftware automatisch
gedetecteerd.
-Standaard meegeleverd: Nederlandse handleiding in zwartdruk, braille en op
diskette.
-Aansluiting: serieel.
-Voeding: lichtnet.
-Afmetingen: 60 x 27 x 4,5 cm; gewicht: 2,9 kg.
Producent:
DATA BRAILLE SERVICE
Sporthalplein 3
2610 Wilrijk
België
Telefoon: +32 (0)3 828 80 15
Fax: +32 (0)3 828 80 16
Email: info@databraille.com
Leverancier en prijs:
-België: Data Braille Service: 540.600 BEF / 13.401 EUR (januari 2001,
incl. BTW)
Technische fiche - Diversen - Braildec View
ISO 9999 21.XX.XX
Productinformatie:
-De Braildec View is een extern scherm voor de Braildec Plus.
-In de schuin oplopende bovenzijde van de behuizing zit een LCD-scherm (met
achtergrondverlichting) met 16 tekstlijnen van 40 tekens.
-Dit toestel werd in de eerste plaats ontwikkeld voor leraars in het
geïntegreerd onderwijs, als een eenvoudige oplossing om -zonder computer-
de leerling te kunnen volgen in zijn werkzaamheden op de Braildec Plus.
Vanop het bedieningspaneel van de Braildec View kan de leraar schakelen tussen
de verschillende documenten binnen het aangesloten Braildec-toestel.
-Door middel van de bedieningstoetsen op het apparaat kan men de verschillende
documenten doorlopen en kunnen gegevens opgevraagd worden.
-Standaard meegeleverd: netadapter en parallelle kabel.
-Aansluiting: parallelle poort.
-Voeding: lichtnet.
-Afmetingen: behuizing: breedte 19 cm, diepte 13,8 cm, hoogte vooraan 3,2 cm en
achteraan 4,8 cm / beeldscherm: 11,2 x 6,2 cm.
Producent:
SENSOTEC
Gistelsteenweg 112
8490 Varsenare
België
Telefoon: +32 (0)50 39 49 49
Fax: +32 (0)50 39 49 46
Email: info@sensotec.be
Leverancier en prijs:
-België: Sensotec: 28.620 BEF / 710 EUR (januari 2001, incl. BTW)
Technische fiche - Diversen - Invoca
ISO 9999 21.XX.XX
Productinformatie:
-De Invoca is een spraakgestuurde, universele, infrarode afstandsbediening voor
televisies, videorecorders, satellietontvangers en hifi toestellen zoals
bijvoorbeeld een DVD-speler.
-Naast de mogelijkheden van een gewone afstandsbediening kunnen de
commando’s nu ook via de stem gebeuren. Door het uitspreken van
bijvoorbeeld "TV1", "Veronica" of "Canvas"
schakelt je televisie naar de gevraagde zender.
-Na een trainingssessie waarin de gebruiker tot 50 verschillende
commando’s inspreekt, werkt het toestel taal- en accentonafhankelijk.
-De langwerpige lichtgrijze behuizing is voorzien van donkergrijze en gele
toetsen.
-Tot vier verschillende toestellen zijn met de Invoca te bedienen.
-Met de automatische zoekfunctie wordt de Invoca afgestemd op de specifieke
infrarode signalen van het toestel waarvoor u het wenst te gebruiken.
-Tot vier verschillende personen kunnen elk hun eigen voorkeuren instellen.
-Dankzij het permanente geheugen kunnen de batterijen vervangen worden zonder
gegevens te verliezen.
-Aan de onderzijde bevindt zich een uitschuifbaar gedeelte waarop zich minder
frequent gebruikte toetsen bevinden.
-Bovenaan bevindt zich naast de microfoon ook een klein controlelampje (LED)
dat aangeeft wanneer signalen worden uitgestuurd. Zolang het controlelampje aan
is moet de Invoca gericht blijven naar het televisietoestel (of een ander
toestel).
-Standaard meegeleverd: Engelse handleiding in zwartdruk.
-Voeding: batterijen.
Producent:
INVOCA
1 Trade Zone Court
Ronkonkoma NY 11779
Verenigde Staten
Telefoon: +1 631 981 1600
Fax: +1 631 981 1702
Email: techsupport@invoca.com
Website: www.invoca.com/standard.htm
Leveranciers en prijzen:
-België: Integra: prijs op aanvraag
-Nederland: Worldwide Vision: 199 NLG / 90 EUR (januari 2001, incl. BTW)
Technische fiche - Diversen - Road Runner
ISO 9999 21.XX.XX
Productinformatie:
-De Road Runner is een zeer compact toestelletje waarin computerbestanden
kunnen geladen worden en beluisterd via de ingebouwde Engelstalige
spraaksynthesizer.
-Hij past in een vestzak en heeft op de bovenzijde een numeriek toetsenbordje,
zoals bij een telefoon.
-Hij wordt serieel verbonden met de PC om tekstbestanden in zijn geheugen te
laden. Dat is 3 MB groot en kan ongeveer 1.500 gedrukte bladzijden bevatten.
-De beluistering gebeurt via een oortelefoon.
-Het geluidsvolume en de spreeksnelheid kunnen continu ingesteld worden. Er is
keuze uit verschillende stemmen.
-Bij het beluisteren van een document zijn uitgebreide mogelijkheden ter
beschikking om het lezen te vergemakkelijken: voor- en achteruit toetsen om de
tekst per zin, per paragraaf of per blad voor te lezen, bladwijzers en
automatische memorisering van het punt waar het laatst gelezen werd.
-De Road Runner spreekt ook de namen en beschrijvingen van de te lezen
tekstbestanden uit. Daarbij wordt aangegeven welke teksten al of niet gelezen
zijn.
-Systeemvereisten voor de PC: Windows 95 of hoger, 32 MB werkgeheugen en een
CD-ROM speler.
-Standaard meegeleverd: oortelefoon, PC-kabel, batterijtjes, programmatuur en
een CD-ROM met de volledige tekst van meer dan 1.700 klassieke
literatuurtitels.
-Aansluitingen: oortelefoon en seriële poort.
-Voeding: batterijen (autonomie: ± 50 uur).
Producent:
AMERICAN PRINTING HOUSE
1839 Frankfort Avenue
Louisville, Kentucky 40206-0085
Verenigde Staten
Telefoon: +1 502 895 2405
Fax: +1 502 899 2274
Email: info@aph.iglou.com
Website: www.aph.org/products/rdrunner.htm
Leverancier en prijs:
-Verenigde Staten: APH: 299 USD (januari 2001, excl. BTW)
Technische fiche - Diverse programma’ s -
GoodFeel
ISO 9999 21.21.XX
Basiskenmerken:
Versie: 2.08
Toepassing: conversieprogramma
Vereist computertype: IBM-compatibel
Vereiste gebruikersinterface: Windows
Resident: nee
Tekstschermen: nee
Menubediening: ja
Muisbediening: ja
Aanvullende informatie:
-GoodFeel is een 32-bits Windowsprogramma voor de aanmaak van muziekbraille in
combinatie met de bijhorende liedjestekst.
-Dit volledig Engelstalige programma beschikt over een uitgebreide on-line
hulpfunctie en een verbeterde ondersteuning voor niet-Engels brailleschrift.
-GoodFeel kan automatisch verschillende soorten computermuziekbestanden
omzetten naar muziekbraille. Hiervoor moet de gebruiker niet noodzakelijk
kennis hebben van muziekbraille.
-Het programma biedt de mogelijkheid om het muziekbrailleschrift in een visueel
braillelettertype te tonen op het scherm. Voor de niet-ziende gebruiker kan het
muziekbraille ook op een aangesloten brailleleesregel getoond worden.
-Vanuit GoodFeel kan een muziekbraillestuk afgedrukt worden of in een
tekstbestand bewaard worden.
-Optioneel bestaat de mogelijkheid om een gedrukte muziekpartituur te scannen
en vervolgens te verwerken met GoodFeel.
-Dit programma is beschikbaar in verschillende versies en pakketten,
afhankelijk van de bijkomende mogelijkheden die de gebruiker wenst ter
beschikking te hebben. We verwijzen hiervoor naar de website van de producent.
-Een gratis demo-versie is op te halen vanaf de website.
Producent:
DANCING DOTS
1754 Quarry Lane, P.O. Box 927
Valley Forge, PA 19482-0927
Verenigde Staten
Telefoon: +1 610 783 6692
Fax: +1 610 783 6732
Email: info@dancingdots.com
Website: www.dancingdots.com/goodfeel.htm
Leverancier en prijs:
-België: Sensotec: prijs op aanvraag
Technische fiche - GUI-toegangsprogramma’s -
Window-Eyes
ISO 9999 21.09.27
Basiskenmerken:
Versie: 4.0
Ontworpen voor: Windows 9x & Me
Spraakondersteuning: ja
Braille-ondersteuning: ja
Aanvullende informatie:
-Windows-Eyes (WE) heeft vanaf deze versie nu ook ondersteuning voor ongeveer
30 brailleleesregels.
-Internet Explorer 5.5 en MSAA worden eveneens ondersteund.
-Grafische labels voor 256 kleuren en 16-bits kleuren kunnen automatisch worden
toegekend, zowel in Windows 98 als Millennium.
-Door middel van een WE-cursor kan de inhoud van het scherm bekeken worden
zonder de muis- of typecursor te storen.
-Bij het nalezen van een tekst worden veranderingen in de formattering van
tekst (zoals hoofdletters) door middel van geluidssignalen aangegeven.
-De gebruiker kan tot 64 verschillende cursorvolgtoetsen en ruim 150
toetsencombinaties definiëren om efficiënter te werken.
-Op het scherm wordt een visuele voorstelling gegeven van wat er op de
brailleleesregel getoond wordt.
-Alle braillecellen worden maximaal benut om zoveel mogelijk tekst te tonen.
Lege ruimtes worden automatisch weggelaten.
-De gebruiker kan via een interactieve dialoog zelf de functie instellen van de
toetsen die zich op een brailleleesregel bevinden.
-WE heeft uitgebreide mogelijkheden om de spraakweergave naar wens in te
stellen.
-Informatie die zich onder de muisaanwijzer bevindt, wordt automatisch
uitgesproken.
-De muisaanwijzer kan volledig vanaf het toetsenbord bewogen worden.
-Standaard meegeleverd: een Engelstalige stap-voor-stap handleiding in
zwartdruk, op cassette en op diskette.
-Minimum systeemvereisten: Pentium-PC, Windows 95 en 32 MB werkgeheugen.
Producent:
GW MICRO
725 Airport North Office Park
Fort Wayne, IN 46825
Verenigde Staten
Telefoon: +1 219 489 3671
Fax: +1 219 489 2608
Email: support@gwmicro.com
Website: www.gwmicro.com/windoweyes/windoweyes.htm
Leverancier en prijs:
-Nederland: Jonker’s: 1.600 NLG / 726 EUR (januari 2001, excl. BTW)
Technische fiche - Licht-kleurendetectors -
BetaColor
ISO 9999 21.48.12
Basiskenmerken:
Weergave: spraak
Talen: Duits (Nederlands)
Detectie van kleursamenstelling: nee
Lichtdetectie: ja
Kleurdetectie: ja
Aanvullende informatie:
-De BetaColor is een Duits sprekende licht- en kleurendetector voor niet- en
slechtzienden. De Belgische leverancier werkt aan een Nederlandse versie.
-Naast de helderheid, verzadiging en schakering van de kleuren van egale
oppervlakken, zoals papier, kan dit toestel ook hetzelfde doen voor niet-egale
oppervlakken zoals tapijten en handdoeken. Er kunnen 700 verschillende kleuren
onderscheiden worden.
-Bij het aftasten van meerkleurige oppervlakken wordt er informatie over de
kleurenstructuur gegeven.
-De BetaColor functioneert ook als lichtdetector. Hoe feller het licht, hoe
hoger de toon van het opgewekte geluidssignaal.
-Het toestel heeft slechts twee bedieningsknoppen en ondervindt geen hinder van
omgevingslicht.
-Ook de omgevingstemperatuur kan gemeten en uitgesproken worden.
-Het geluidsvolume is regelbaar door de gebruiker.
-Standaard meegeleverd: Nederlandse handleiding in zwartdruk en braille.
-Voeding: 9V lithium-ion batterijtje (autonomie: ongeveer 3 jaar).
-Afmetingen: 148 x 63 x 29 mm.
Producent:
TOLSDORF
Buttenhalde 5
79639 Grenzach-Wyhlen
Duitsland
Telefoon: +49 76 247 905
Leverancier en prijs:
-België: Sensotec: 32.600 BEF / 808 EUR (januari 2000, incl. BTW)
Technische fiche - Tekstherkenningssystemen - Kurzweil
1000
ISO 9999 21.06.06
Basiskenmerken:
Versie: 5.0
Uitvoering: softwarematig systeem
OCR-module: Kurzweil
Herkenbare tekengrootte: niet gekend
Detectie van kolommen: ja
Detectie van tekstoriëntatie: ja
Automatische contrastregeling: ja
Herkenning van matrixdruk: ja
Herkenning van faxdocument: ja
Aanvullende informatie:
-Kurzweil 1000 is een aangepast tekstherkenningsprogramma met ingebouwde
spraakweergave voor een Windows-systeem.
-Vanaf versie 5.0 wordt het hoogkwalitatieve Nederlandstalige
spraaksyntheseprogramma RealSpeak (L&H) meegeleverd.
-De herkende tekst kan vergroot weergegeven worden op het scherm.
-Het scannen en herkennen van een document kan op hetzelfde moment gebeuren als
het voorlezen of editeren van een reeds eerder herkende tekst.
-De Kurzweil 1000 maakt automatisch een samenvatting van de herkende tekst
zodat de gebruiker snel een overzicht krijgt van het te lezen document.
-Binnen het Kurzweil 1000 programma kan een tekst gewijzigd worden. Het knippen
en plakken van grote stukken tekst is mogelijk.
-Bij het opstarten van het programma worden automatisch alle bestanden geopend
die actief waren bij het eerder afsluiten van het systeem.
-Een tekst kan omgezet worden naar Engels graad 2 brailleschrift voor
onmiddellijk afdrukken.
-Als een te scannen blad met tekstkolommen breder is dan het bereik van de
scanner, wordt de in de breedte afgekapte tekstkolom genegeerd.
-Minimum systeemvereisten: Pentium 166, Windows 95/98 of NT, CD-ROM speler, 32
MB werkgeheugen, Twain compatibele scanner en Sound Blaster compatibele
geluidskaart.
Producent:
LERNOUT & HAUSPIE
Flanders Language Valley 50
8900 Ieper
België
Telefoon: +32 (0)57 22 88 88
Fax: +32 (0)57 20 84 89
Email: education.sales@lhsl.com
Website: www.lhsl.com/kurzweil1000
Leveranciers en prijzen:
-België: Sensotec: 42.400 BEF / 1.051 EUR (januari 2001, incl. BTW)
Integra: prijs op aanvraag
Technische fiche - Tekstherkenningssysteme -
Leeskonijn
ISO 9999 21.06.06
Basiskenmerken:
Versie: 1.1
Uitvoering: autonoom systeem
OCR-module: Cicero
Herkenbare tekengrootte: niet gekend
Detectie van kolommen: ja
Detectie van tekstoriëntatie: ja
Automatische contrastregeling: nee
Herkenning van matrixdruk: ja
Herkenning van faxdocument: nee
Aanvullende informatie:
-Het Leeskonijn is een speciaal ontworpen tekstherkenningstoestel voor visueel
gehandicapten met Nederlandse en Franse spraakweergave.
-Het toestel bestaat uit drie delen: een zeer compacte scanner, een
systeemeenheid en een toetsenbordje met 18 toetsen.
-De bediening, zo eenvoudig mogelijk gehouden, gebeurt volledig vanaf het
toetsenbordje.
-De spraakweergave gebeurt door de Eurovocs-stem maar op aanvraag kan ook een
andere stem geïnstalleerd worden.
-Het document dat actief was bij het afsluiten van het toestel komt automatisch
ter beschikking bij het opstarten.
-De gescande tekst wordt voorgelezen en vervolgens opgeslagen op de ingebouwde
harde schijf.
-Het scannen kan op elk moment onderbroken worden.
-Een gescande tekst kan een eerder gescande tekst vervangen of hij kan eraan
toegevoegd worden.
-De inhoud van eerder bewaarde tekstbestanden kan gewist worden, de
bestandsnamen niet.
-Standaard meegeleverd: luidspreker, hoofdtelefoon, handleiding (zwartdruk en
op aanvraag ook gratis op cassette).
-Voeding: lichtnet.
Producent:
EROCOS
O.L. Vrouwstraat 90
3550 Zolder
België
Telefoon: +32 (0)11 53 34 54
Fax: +32 (0)11 53 34 55
Email: info@erocos.be
Leverancier en prijzen:
-België: Erocos: 201.400 BEF / 4.993 EUR (januari 2001, incl. BTW)
-Nederland: Erocos: 10.383 NLG / 4.712 EUR (januari 2001, excl. BTW)
ABERIS
Groeneweg 58
B - 3001 Heverlee
Telefoon: +32 (0)16 23 49 09
Fax: +32 (0)16 23 56 62
Email: aberis@pandora.be
ADVANCED TECHNICS
Tweehuizenweg 81, bus 9
B - 1200 Brussel
Telefoon: +32 (0)2 763 09 08
Fax: +32 (0)2 763 09 08
Email: info@advtechnics.com
ALVA
Leemansweg 51
NL - 6827 BX Arnhem
Telefoon: +31 (0)26 38 41 384
Fax: +31 (0)26 38 41 300
Email: info@alva-bv.nl
BLINDENZORG LICHT EN LIEFDE
Dienst hulpmiddelen
Oudenburgweg 40
B - 8490 Varsenare
Telefoon: +32 (0)50 38 68 21
Fax: +32 (0)50 38 64 83
BRAILLELIGA
Engelandstraat 57
B - 1060 Brussel
Telefoon: +32 (0)2 533 32 11
Fax: +32 (0)2 537 64 26
DATA BRAILLE SERVICE
Sporthalplein 3
B - 2610 Wilrijk
Telefoon: +32 (0)3 828 80 15
Fax: +32 (0)3 828 80 16
Email: dbs@club.innet.be
EDITEC
5, rue des Berceaux
B - 7061 Casteau
Telefoon: +32 (0)65 72 32 45
Fax: +32 (0)65 72 38 16
ERGRA ENGELEN
Kerkstraat 23
B - 2845 Niel
Telefoon: +32 (0)3 888 11 40
Fax: +32 (0)3 888 14 36
Email: jos.engelen@ergra-engelen.be
ERGRA LOW VISION
Laan van Meerdervoort 135
NL - 2517 AW Den Haag
Telefoon: +31 (0)70 365 08 55
Fax: +31 (0)70 346 69 78
EROCOS INTERNATIONAL
Onze Lieve Vrouwstraat 90
B - 3550 Zolder
Telefoon: +32 (0)11 53 34 54
Fax: +32 (0)11 53 34 55
Email: erocos@innet.be
EUREVA
Saturnusstraat 95
NL - 2516 AG Den Haag
Telefoon: +31 (0)70 38 55 209
EUROBRAILLE BELGIQUE
90-92, avenue Dailly
B - 1030 Bruxelles
Telefoon: +32 (0)2 241 65 68
INTEGRA
Karekietenlaan 19
B - 3010 Kessel-Lo
Telefoon: +32 (0)16 35 31 30
Fax: +32 (0)16 35 31 44
Email: integra@freegates.be
KOBA VISION
De Oude Hoeven 6
B - 3971 Leopoldsburg
Telefoon: +32 (0)11 34 45 13
Fax: +32 (0)11 34 85 25
KOMPAGNE
Winthontlaan 200
NL - 3526 KV Utrecht
Telefoon: +31 (0)30 287 05 64
Fax: +31 (0)30 289 85 60
Email: info@kompagne.nl
LVI BELGIUM
Meylstraat 4
B - 2540 Hove
Telefoon: +32 (0)3 455 92 64
Fax: +32 (0)3 455 92 88
Email: info@lvi.be
LVBC
James Wattstraat 13B
NL - 2809 PA Gouda
Telefoon: +31 (0)182 525 889
Fax: +31 (0)182 670 071
Email: info@lvbc.nl
N. JONKER
Duifhuis 5
NL - 3862 JD Nijkerk
Telefoon: +31 (0)33 245 37 05
Fax: +31 (0)33 245 00 04
REINECKER REHA TECHNIK NL
Oudenhof 2D
NL - 4191 NW Geldermalsen
Telefoon: +31 (0)345 585 160
Fax: +31 (0)345 585 169
Email: reinecker.nl@worldonline.nl
SENSOTEC
Gistelsteenweg 112
B - 8490 Varsenare
Telefoon: +32 (0)50 39 49 49
Fax: +32 (0)50 39 49 46
Email: info@sensotec.be
STICHTING SPITS
Blijdestijn 15
NL - 6714 DX Ede
Telefoon: +31 (0)318 63 16 82
Email: stichting.spits@inter.nl.net
SPIN SOFTWARE
Hogeweg 227A
NL - 3816 BS Amersfoort
Telefoon: +31 (0)33 479 00 20
Fax: +31 (0)33 470 05 97
Email: info@spinsoftware.nl
TIEMAN BELGIE
Baron Ruzettelaan 29
B - 8310 Brugge
Telefoon: +32 (0)50 35 75 55
Fax: +32 (0)50 35 75 64
TIEMAN NEDERLAND
Moolhoek 11
NL - 3235 XK Rockanje
Telefoon: +31 (0)181 40 94 44
Fax: +31 (0)181 40 11 90
Email: info@tieman.nl
VAN DEN BOS OPTICAL LOW VISION
De Moucheronstraat 55
NL - 2593 PX Den Haag
Telefoon: +31 (0)70 383 62 69
Fax: +31 (0)70 381 46 13
VAN HOPPLYNUS VISION CARE
Koningsstraat 101
B - 1000 Brussel
Telefoon: +32 (0)2 214 09 50
Fax: +32 (0)2 214 09 57
VAN LENT SYSTEMS
Lithoyensedijk 25a
NL - 5396 NC Lithoyen
Telefoon: +31 (0)412 64 06 90
Fax: +31 (0)412 62 60 25
WORLDWIDE VISION
Oude Hondsbergselaan 9
NL - 5062 SM Oisterwijk
Telefoon: +31 (0)13 528 56 66
Fax: +31 (0)13 528 56 88
Email: info@worldwidevision.nl
19 tot 24 maart 2001
16th Annual International Conference on Technology and Persons with
Disabilities (CSUN)
Jaarlijkse internationale conferentie met ruim beursgedeelte. Het centrale
thema handelt over technologie en gehandicapten. Dit evenement richt zich
hoofdzakelijk tot professionelen.
Plaats: Los Angeles, USA
Info: Center on Disabilities
California State University, Northridge
18111 Nordhoff Street, Bldg 11, Ste 103
USA - Northridge, CA 91330-8340
Telefoon: +1 818 677 2578
Fax: +1 818 677 4929
Email: ctrdis@csun.edu
Website: http://www.csun.edu/cod
(*) 19 april 2001
Studiedag webtoegankelijkheid
Studiedag rond de toegankelijkheidsproblematiek van websites, gericht op makers
van webpagina’s.
Plaats: Brussel, België
Info: Blindenzorg Licht en Liefde
Dienst Advies Technologische Hulpmiddelen
Telefoon: +32 (0)16 73 52 40
Fax: +32 (0)16 35 35 04
Email: jeroen.baldewijns@pandora.be
(*) 26 tot 28 april 2001
REVA 2001
Informatieve beurs rond handicap en hulpmiddelen. Tevens is REVA een trefpunt
voor firma’s, vzw’s en instellingen die iets te maken hebben met
gehandicapten. Dit evenement richt zich tot het grote publiek. De inkom
bedraagt 100 BEF en de openingsuren zijn van 10 tot 18u.
Plaats: Flanders Expo, Gent, België
Info: REVA
Postbus 38
B - 1731 - Zellik
Telefoon: +32 (0)2 463 58 33
Fax: +32 (0)2 463 58 34
Email: reva@reva.be
Website: www.reva.be
24 tot 29 juli 2001
Fifth DbI (Deaf Blind International) European Conference on Deafblindness
Vijfde Europese conferentie over onderzoek en ontwikkelingen aangaande
doofblindheid.
Plaats: Nederland
Info: Anneke Balder
Stichting 5th DbI European
PO Box 222
NL - 3500 AE Utrecht
Telefoon: +31 (0)30 276 99 70
Fax: +31 (0)30 271 28 92
Email: sdg@wxs.nl
Website: http://www.deafblindinternational.org
(*) 28 tot 31 augustus 2001
CVHI 2001: Conference and Workshop on Assistive Technologies for Vision and
Hearing Impairment
De eerste in een nieuwe reeks internationale conferenties over technologie en
ontwikkelingen ten behoeve van gehandicapten. Dit evenement richt zich
hoofdzakelijk tot professionelen. Er zijn ook studiebeurzen beschikbaar voor
mensen in opleiding.
Plaats: Hotel Il Ciocco, Castelvecchio Pascoli, Lucca, Italië
Info: Ms. Vi. Romanes
Department of Electronics and Electrical Engineering
University of Glasgow
Scotland
GB - Glasgow G12 8QQ
Email: v.romanes@elec.gla.ac.uk
(*) 3 tot 6 september 2001
AAATE Conference 2001
6th European Conference for the Advancement of Assistive Technology
Internationale conferentie over de technologische vooruitgang van hulpmiddelen
voor gehandicapten. Deze conferentie richt zich hoofdzakelijk tot
professionelen.
Plaats: Ljubljana, Slovenië
Info: AAATE Conference 2001
Prof. Dr. Crt Marincek
c/o Cankarjev Dom
Cultural and Congress Centre
Congress Department
Presernova 10
SL - 1000 Ljubljana
Telefoon: +386 61 223 841
Fax: +386 61 217 431
Email: kongres@cd-cc.si
Website: http://www.cd-cc.si/AAATE2000
(*): Activiteiten waar Vlicht - Cel Infovisie, Blindenzorg Licht en Liefde, Visio en/of Sonneheerdt aan deelnemen
Infovisie Magazine
Driemaandelijks tijdschrift over technische hulpmiddelen voor blinde en
slechtziende mensen. Verkrijgbaar in zwartdruk, groot-
druk, braille, op audiocassette en in
diverse elektronische formaten.
Redactie:
Vlicht - Cel Infovisie
Tel.: +32 (0)16 33 23 92
Email: gerrit.vandenbreede@esat.kuleuven.ac.be
Visio
Tel.: +31 (0)356 98 57 11
Email: helenevanharten@visio.nu
Blindenzorg Licht en Liefde
Tel.: +32 (0)16 73 52 40
Email: jeroen.baldewijns@pandora.be
Sonneheerdt
Tel.: +31 (0) 341 498 498
Email: gpape@sonneheerdt.nl
Redactieteam:
Jeroen Baldewijns
Jan Engelen
Maria Noyons
Gerhard Pape
Gerrit Van den Breede
Helene van Harten
Vormgeving:
Jeroen Baldewijns
Gerrit Van den Breede
Abonnementen:
België: 900 BEF
Nederland: 49 NLG
Andere Landen: 1.100 BEF
Wie zich wenst te abonneren, kan contact opnemen met de redactie op de
bovenstaande adressen.
Zonder schriftelijk tegenbericht wordt uw abonnement automatisch verlengd bij
het begin van een nieuwe jaargang.
Verantwoordelijke uitgever:
Jan Engelen
Vloerstraat 67
B - 3020 Herent
De redactie is niet verantwoordelijk voor ingezonden artikelen. Enkel
teksten die ondertekend zijn, worden opgenomen. De redactie behoudt zich het
recht voor, ingezonden stukken in te korten.
Het redactieteam kan niet aansprakelijk gesteld worden voor onjuiste gegevens
die door leveranciers of producenten werden meegedeeld.
(copyright) Artikels uit deze publicatie kunnen overgenomen worden mits
schriftelijke toestemming van de uitgever.