INFOVISIE MAGAZINE - SEPTEMBER 2001 - JAARGANG 15 NR. 3

Inhoud

Woord vooraf
Update-info
Vergelijkende test: autonome leesmachines
Elektronische woordenboeken op cd-rom: een toegankelijkheidstest
Citrix, de nieuwe bedreiging… of is het weer een uitdaging?
Virtual Touch System... eindelijk een computermuis voor niet-zienden?

Websitebesprekingen
AnyBrowser
BunnyFoot

Technische fiches
Beeldschermloepen
Vi.v.a.
Brailleleesregels
Brailloterm32 Lite
Brailloterm32 Standard
Brailloterm32 Professional
Diversen
Virtual Touch System
Diverse programma's
Eurovocs DocReader
Tekstherkenningssystemen
Leeskonijn
LeseAs
Lesefix 2000
Orakel

Adressen leveranciers
Agenda
Colofon

Terug naar de inhoudstafel

Woord vooraf

Beste lezer,
Ook tijdens de zomermaanden hebben we niet stilgezeten. Ondanks de turbulente tijden (onduidelijkheid over het voortbestaan van Vlicht), veranderingen op de redactie en gewijzigde productiemethodes hebben we weer een stevig pakket informatie voor u klaargestoomd. Daarvoor zorgde een nieuw, uitgebreid redactieteam.
Autonome voorleesmachines zijn een veelbesproken categorie hulpmiddelen. In dit nummer vindt u de resultaten van een vergelijkende test. Een ander artikel bundelt ervaringen met woordenboeken op cd-rom, nog zo’n populair onderwerp. Vooral toegankelijkheidsaspecten komen aan bod.
U heeft nog nooit van Citrix gehoord? Dat kunnen we ons levendig voorstellen. Wat die techniek in petto heeft voor visueel gehandicapten op de werkplek, kunt u ontdekken in een verhelderend artikel.
De afgelopen maanden ontstond er commotie over een nieuwe "muis" voor blinden. We waren in de gelegenheid om dat markante toestelletje uit te proberen en we willen u onze bevindingen niet onthouden.
De websitebesprekingen spitsen zich helemaal toe op toegankelijkheids- en bruikbaarheidsaspecten. Enkele nieuwe hulpmiddelen krijgen een technische fiche. En we sluiten natuurlijk af met een volledige adressenlijst van alle leveranciers en een agenda met de belangrijkste congressen en beurzen.
We wensen u veel leesplezier!

Terug naar de inhoudstafel

Update-info

• Papenmeier stelde tijdens de Sight Village-beurs de Elba voor aan het grote publiek. Elba staat voor Efficiency Line Braille Assistant. Het is een Linux-gebaseerd, draagbaar notitietoestel met 32 braillecellen en spraakweergave. De Elba beschikt over een krachtige processor (32-bit Digital StrongARM RISC), 32 Mbyte werkgeheugen en 16 Mbyte flash-geheugen dat zijn inhoud niet verliest bij het uitschakelen van het toestel. Verder zijn een hele reeks toepassingen ingebouwd, zoals een tekstverwerker, een agenda, een adressendatabank, een wetenschappelijke rekenmachine, een spreadsheet, e-mail, internet en een MP3-speler. Een modem en Ethernet-verbinding zijn eveneens ingebouwd. De Elba bestaat in twee uitvoeringen: met brailletoetsenbord of met QWERTY-toetsenbord. De afmetingen zijn 30 x 21,6 x 5 cm en het toestel weegt ongeveer 2 kg. Het gaat nog om een prototype, dat vermoedelijk tegen het eind van dit jaar verkrijgbaar zal zijn. Prijsgegevens zijn nog niet bekend. Voor meer info kunt u terecht bij producent Papenmeier via www.papenmeier.de. De Elba zal ook te zien zijn op de RehaCare-beurs, de eerste week van oktober in Düsseldorf (zie ook Agenda).
• In 2000 werd SoftWriting geïntroduceerd. Dit tekstherkenningsprogramma kan handgeschreven tekst herkennen. De enige beperkende voorwaarde is dat de letters los van elkaar staan. De gebruiker moet het systeem eerst kort "trainen", zodat de software aan het handschrift went. Er kan een standaard scanner gebruikt worden. Na het herkennen wordt de tekst op het scherm getoond, zodat de gebruiker verbeteringen kan aanbrengen. Vervolgens kan de tekst als een Word-bestand bewaard worden. SoftWriting functioneert onder Windows 95/98/Me/NT/2000 en kan Engels, Spaans, Duits, Portugees en ook Nederlands herkennen. Het programma kan afgehaald worden op de website van de producent, waarbij u 60 USD in plaats van 70 USD betaalt. Er is ons (nog) geen leverancier bekend in België of Nederland. Het is ons ook niet duidelijk of SoftWriting een toegankelijk en bruikbaar programma is voor blinden. Meer inlichtingen zijn verkrijgbaar bij producent CharacTell in Israël. E-mail: info@charactell.com; website: www.charactell.com.
• Supernova, het bekende GUI-toegangsprogramma met vergroting, verscheen tijdens de zomermaanden in een Engelse versie 5.0. Een Nederlandse versie wordt omstreeks het jaareinde verwacht. We zetten de belangrijkste nieuwigheden op een rijtje:
  Versie 5 werd "van de grond af" opnieuw ontwikkeld. Ze is ontworpen om te werken met eender welke Windows-versie (van Windows 9x tot Windows XP) en zowel voor een alleenstaande pc als voor een server. Er werd niet voortgeborduurd op de bestaande versie 4.5.
  De toegankelijkheid bij het werken met Internet Explorer is sterk verbeterd.
  Ook de toegankelijkheid van tabellen werd verbeterd en de "System Tray" in de Windows-taakbalk is nu toegankelijk.
  Toekomstige updates zullen kunnen gebeuren via het internet, zonder omslachtige procedures.
  Versie 5 heeft niet alleen een eigen Dolphin-schermanalyse, maar is ook volledig MSAA-ondersteund; het programma kiest automatisch tussen beide benaderingen om de best mogelijke toegankelijkheid aan te bieden.
  De nieuwe sneltoetsen zijn logischer gestructureerd en laten meer ruimte voor toekomstige uitbreidingen.
  Versie 5 wordt geleverd met twee spraaksyntheseprogramma's: het eigen Orpheus (met NL) en MSAPI van Microsoft.
  Er worden nu veel meer brailleleesregels ondersteund, waaronder de volledige Alva Satellite-serie, alle Handy Tech-toestellen, Blazie Braille Lite, (18 en 40 cellen) en de Sensotec Euroscope 20.
  Versie 5 is beschikbaar in twee uitvoeringen: Standard en Professional. De Standard-versie heeft alle automatische schermuitleesfaciliteiten aan boord. De Professional-versie biedt bovendien de mogelijkheid aan doorwinterde gebruikers om complexe toepassingen (waar bijvoorbeeld geen toetsenbord-toegang voorzien is) toegankelijker te maken.
  Voor prijsinformatie en beschikbaarheid verwijzen we naar de leveranciers. In België zijn dat Data Braille Service, Erocos, Integra, Sensotec en Tieman. In Nederland kunt u terecht bij Alva, LVBC, Spin Software en Tieman.
• Het Engelse boek "WEB Accessibility for People with Disabilities" bundelt heel wat praktische tips voor het toegankelijk maken van websites. Deze publicatie verscheen in 2000 en richt zich tot al wie met webtoegankelijkheid in aanraking komt, maar toch in de eerste plaats tot de webbouwers. Auteur Michael G. Paciello stond mee aan de wieg van het bekende Web Accessibility Initiative (WAI) en richtte een firma op die gespecialiseerd is in het verstrekken van toegankelijkheidsadvies en -opleiding. Het boek werd uitgegeven bij CMP Books en kost 34,95 USD. U vindt het in de betere boekhandel (ISBN 1-929629-08-7).
• O.N.C.E., de organisatie voor Spaanse blinden en slechtzienden, organiseert voor de tweede keer haar Internationale Prijs voor Onderzoek en Ontwikkeling inzake Nieuwe Technologieën voor Blinden. Met de uitreiking van deze tweejaarlijkse internationale prijs wil O.N.C.E. het interdisciplinair onderzoek bevorderen, werkgroepen steunen en hen oriënteren naar domeinen met een bijzondere maatschappelijke waarde. De uiteindelijk bedoeling is het welzijn van de blinden en slechtzienden te verbeteren en hen gelijke kansen te garanderen. De eerste prijs is 180.303,6 EUR, de twee andere laureaten ontvangen 60.101 EUR. Tot en met 31 december 2001 kunnen kandidaturen ingediend worden bij O.N.C.E. in Spanje. Voor meer details en de algemene voorwaarden kunt u terecht bij Daniel De Schryver, Michael Van Cappellen en Nele Schoofs van Burson-Marsteller op het telefoonnummer +32 (0)2 743 66 11 of het faxnummer +32 (0)2 743 66 79.
• BlueWalk is een nieuw geavanceerd hulpmiddel om de mobiliteit van visueel gehandicapten te verbeteren. Het bestaat uit een geleidingssysteem en een informatieverstrekker (bakens)
  Voor het geleidingssysteem zijn er twee opties: de bekende ribbeltegels of een elektronische lijn die een infrarood signaal weerkaatst. Beide kunnen ook gecombineerd worden. De informatieverstrekker bestaat uit 4 elementen: een gebruikersapparaat (COSMO) met beperkte afmetingen (vergelijkbaar met een gsm), een oortelefoontje met microfoon, op locatie aangebrachte bakens en een BlueWalk-informatiecentrum (BIC).
  De basis van BlueWalk is de draadloze Bluetooth-technologie, waarvan de introductie ondersteund wordt door Ericsson, Nokia, Motorola en Panasonic. Zij vormen samen ongeveer 85% van de mobiele telefoniemarkt. Bluetooth is een energiezuinige zend- en ontvangsttechnologie met een bereik van ongeveer 10 meter. De informatieoverdracht van BlueWalk gebeurt door middel van gsm, GPRS en Bluetooth. De gebruiker kan een eindbestemming opgeven en wordt dan actief begeleid. Op beslispunten krijgt hij aanvullende informatie via de bakens. Zowel over de te volgen route als over de directe omgeving kan informatie worden gegeven. BlueWalk is binnen en buiten toepasbaar, in stationsomgevingen, winkelcentra, ziekenhuizen en recreatieparken. Het systeem wordt ondersteund door grote partijen, teneinde te komen tot een standaard. Blijft natuurlijk de vraag of BlueWalk op grote schaal geïnstalleerd zal worden en of het ook een standaard wordt. En de belangrijkste vraag is misschien wel hoeveel het de gebruiker zal kosten. Het hele project staat nog in de kinderschoenen en in Nederland worden demo-projecten opgezet. Voor de aanmelding van mogelijk aanvullende demo-projecten kunt u zich wenden tot het onderstaande adres. Meer inlichtingen bij:
  BlueWalk bv
  Anthonie van Leeuwenhoekweg 23
  NL - 2408 AL Alphen aan den Rijn
  Telefoon: +31 (0)172 471 001
  Fax: +31 (0)172 426 576
  E-mail: info@bluewalk.com
• Dankzij het programma Talx wordt de Nokia Communicator 9110/9110i (en later misschien ook de opvolger, 9210) via spraakweergave toegankelijk voor blinden en slechtzienden. De Communicator is het topmodel van Nokia; het toestel klapt open en beschikt over een toetsenbordje en een LCD-schermpje. Naast zijn functionaliteit als gsm heeft dit apparaat een massa andere mogelijkheden, vergelijkbaar met die van een PDA (Personal Digital Assistant), zoals e-mail, afsprakenkalender, fax, rekenmachine, spelletjes en de mogelijkheid om Word- en Excel-documenten te bekijken en te wijzigen. Het is in feite het PDA-gedeelte dat via Talx toegankelijk werd gemaakt. Wanneer het toestel gesloten is, is Talx niet actief. Talx kan enkel de tekstgebaseerde toepassingen van spraakweergave voorzien; zo is bijvoorbeeld de volledig grafische beltoon-editor niet toegankelijk.
  Omdat Nokia stopt met de productie van de 9110/9110i – en de Communicator daardoor moeilijk nieuw te krijgen is – biedt de Duitse producent van Talx tweedehands toestellen aan met Talx erop geïnstalleerd, tegen 750 DEM of 383,5 EUR. Ook bij de Belgische leverancier kunt u terecht voor een tweedehands toestel. De opvolger, de Communicator 9210, gebruikt een ander uitbatingssysteem (EPOC) dan de 9110/9110i (GEOS). De mogelijkheid om een Talx-versie te maken voor het nieuwe toestel wordt onderzocht. Als die er komt, zal Talx ook gebruikt kunnen worden op andere smart-gsm’s die met EPOC werken. Momenteel is enkel een 9110/9110i (i-versie is met WAP) met Talx in het Engels of Frans verkrijgbaar. Er wordt gewerkt aan een volledig Nederlandse versie, maar het blijft onduidelijk wanneer die beschikbaar komt. De Belgische leverancier heeft wel gezorgd voor een vertaling van de handleidingen (Communicator en Talx) en voor de mogelijkheid om zelf ingevoerde berichten, zoals SMS, ook in het Nederlands te laten voorlezen. De producent van Talx is Torsten Brand, telefoon +49 700 22 55 3333, e-mail talx@tbss.de en website www.talx.de. De leverancier voor België is Integra (zie adressenlijst). Belgische prijzen zijn nog niet bekend.
• Videoloep is de naam van een hulpmiddel waarmee loepenfabrikant Eschenbach een totaal nieuw concept lanceert. Het toestel ziet eruit als een klassieke lichtloep: een stevig handvat waaraan een optische lens met verlichting (vier LED-lampjes) vastzit. Tussen de LED-lichtjes zit echter ook een minuscuul cameraatje ingebouwd, waarmee het beeld dat door de loep te zien is, sterker vergroot kan worden weergegeven op een televisiescherm. Via de loep vergroot het toestel driemaal. Op het beeldscherm kan (afhankelijk van de diagonaal van de beeldbuis) een vergroting tot vijftienmaal bereikt worden. Het is de bedoeling dat de gebruiker zich op het te lezen document oriënteert (bijvoorbeeld in de krant de koppen overloopt) via de optische loep en vervolgens het gewenste tekstblok leest via de vergroting op het beeldscherm. Eschenbach heeft ook plannen voor een versie met regelbare vergrotingsfactor voor het camerabeeld en een variant die met een plat TFT-scherm wordt aangeboden. De videoloep kost 16.990 BEF / 421 EUR, BTW inbegrepen. De leverancier voor België is het Eschenbach Visueel Centrum. De leverancier voor Nederland is Eschenbach Optik BV.
• De leverancier van de VirTouch-muis (zie artikel elders in dit nummer) liet ons weten dat dit toestel, in tegenstelling met wat het artikel suggereert, nu ook compatibel is met brailleleesregels. Maar omdat we dit nog niet gedemonstreerd zagen en omdat we geen details kregen over de merken van leesregels en schermuitleesprogramma’s waar de compatibiliteit op slaat, hebben we die informatie nog niet in het artikel opgenomen. We houden u op de hoogte.
• De Nederlandse leverancier LVBC laat weten dat hij verdeler is van de Smartview 2 Xtra-beeldschermloep. Een technische fiche van dat toestel verscheen in het vorige nummer van Infovisie Magazine.
• Alecs,"The Care Company", is een nieuwe Nederlandse leverancier van hulpmiddelen voor het dagelijks leven. Hun aanbod is vergelijkbaar met dat van World Wide Vision. Meer info op www.alecs.tv. Het volledige adres vindt u in onze adressenlijst van leveranciers.

Terug naar de inhoudstafel

Vergelijkende test: autonome leesmachines

Jeroen Baldewijns

Hoe sterk onze informatiemaatschappij ook gedigitaliseerd raakt, het blijft essentieel dat je papieren documenten kunt lezen als je vlot wilt functioneren. Leeshulpmiddelen voor personen met een visuele handicap worden vaak vereenzelvigd met beeldschermloepen. Maar met dit vergelijkend testverslag willen we benadrukken dat er nog een ander belangrijk leeshulpmiddel bestaat: de autonome leesmachine, die pas de laatste jaren de weg naar de Benelux vond en steeds meer bijval geniet.

1. Tekstherkenningssystemen
De autonome leesmachine behoort tot de hulpmiddelenklasse van de tekstherkenningssystemen. Zulke systemen bestaan uit een scanner en een tekstherkenningsprogramma. Via een aangepaste pc kan een tekstherkenningssysteem een gedrukte tekst omzetten naar een computerbestand, dat vervolgens via hulpmiddelen (vergrotingsprogramma, spraaksynthesizer en/of brailleleesregel) leesbaar wordt.
We onderscheiden twee soorten tekstherkenningsproducten:

• Pc-gebaseerde systemen bestaan uit een scanner en een tekstherkenningsprogramma; deze beide componenten moeten op een (met hulpmiddelen) aangepaste pc worden geïnstalleerd. Een dergelijk product vereist een behoorlijke computerkennis en wordt daarom vooral aanbevolen voor computergebruikers die een pc ook voor tal van andere taken gebruiken.
• Autonome leesmachines combineren pc, tekstherkeningsprogramma, spraaksynthesizer en luidsprekers tot één compact toestel, waarop een scanner is aangesloten en dat via een zo eenvoudig mogelijk toetsenbordje bediend wordt. Uiterlijk lijkt het toestel helemaal niet op een pc en dankzij het eenvoudige toetsenbord vereist het ook helemaal geen pc-kennis. Het is daarom eerder geschikt voor mensen die, behalve de leesfunctie, geen behoefte hebben aan pc-gebruik.

2. Autonome leesmachines versus beeldschermloepen
“Opteer ik voor een autonome leesmachine of kies ik toch maar weer de oude vertrouwde beeldschermloep als leeshulpmiddel?” Het is nog steeds een veelgehoorde vraag. Om u het antwoord te helpen vinden, zetten we de belangrijkste functionele en conceptuele verschillen tussen beide systemen op een rijtje.

3. De geteste toestellen
Momenteel zijn vier autonome leestoestellen in Vlaanderen en/of Nederland op de markt. Van die vier hebben wij er drie getest: de Lesefix 2000 van Frank Audiodata, de LeseAs van Reinecker en het Orakel van Optron. Het gaat telkens om de Nederlandssprekende versie.
Het Leeskonijn, dat door Erocos geproduceerd wordt, komt nog niet in deze test aan bod omdat er de laatste tijd wat problemen waren met de betrouwbaarheid. Zodra dat toestel zijn kinderziekten overwonnen heeft, zullen we erop terugkomen. Voor de volledigheid hebben we de gegevens van het Leeskonijn wel in de onderstaande tabel opgenomen.

Meer details over de toestellen vindt u in de technische fiches in dit nummer.

4. De testdocumenten
We hebben elk toestel met 10 documenten getest:

• een tekstdocument van laserkwaliteit;
• een faxbericht van vrij slechte kwaliteit;
• een document met extreem veel kolommen;
• een document met erg grote tot erg kleine letters in diverse lettertypes;
• twee kleurrijke folders (waarvan één ook afbeeldingen bevatte);
• een klein kaartje met een vrij eenvoudige, maar niet zo eenvoudig vormgegeven boodschap;
• twee tijdschriften waarin figuren, kleuren en kolommen voorkomen;
• een pagina uit een krant.

We maakten het de toestellen niet gemakkelijk, want een aantal documenten waren best wel lastig vormgegeven. Op die manier konden we een goed oordeel vellen over de alledaagse bruikbaarheid. Want de documenten die dagelijks onze brievenbus vullen, zijn natuurlijk ook niet ontworpen met het oog op tekstherkenning.
Heel wat potentiële gebruikers van dit soort toestellen zullen ook rekeninguittreksels willen lezen. Maar we hebben zo’n document niet uitgetest omdat de exemplaren van diverse banken erg verschillen qua vormgeving, kleurgebruik en lettertypes.
We willen benadrukken dat het belangrijk blijft om de diverse toestellen, met het oog op herkenningskwaliteit, uit te proberen met een aantal documenten die in uw specifieke geval relevant zijn.

5. De testresultaten
5.1. Herkenningskwaliteit
Over het algemeen kunnen we stellen dat elk leestoestel meer fouten maakt naarmate de kwaliteit van het document slechter wordt. Een mooi ogend document dat uit onze laserprinter rolde, werd door de drie toestellen nagenoeg foutloos herkend en voorgelezen, terwijl een faxbericht van matige kwaliteit (zoals veel faxberichten er helaas nog uitzien) opvallend minder correct werd voorgelezen.
Een tekst die ondersteboven op de scanner ligt of in de lengterichting op het papier gedrukt staat, kan geen enkel systeem uit zijn lood slaan en heeft ook geen invloed op de herkenningstijd; maar dat zijn we al enige tijd van tekstherkenningsprogramma’s gewend.
Toch merkten we ook heel wat verschil tussen de drie toestellen:

• Het Orakel scoort het best bij het detecteren van kolommen en bij elkaar horende tekstblokken. De LeseFix doet dat iets minder goed, wat vooral tot uiting komt bij het lezen in kranten en (in mindere mate) tijdschriften.
• Bij het herkennen van een faxdocument van zeer matige kwaliteit (letters vrij onduidelijk en tekst lichtjes schuin) brengt de LeseFix het er veel beter vanaf dan zijn twee concurrenten.
• Bij het scannen van een folder met nogal wat visuele structuurelementen (kolommen, opsommingtekens, insprongen, kleuren…) blijft het met dit soort hulpmiddelen lastig om die structuur ook als niet-ziende te doorgronden. Het Orakel trekt zich nog het best uit de slag, op korte voet gevolgd door de LeseFix. De LeseAs bakt er het minst van.
• De LeseFix slaagt er als enige in om lichte letters op een donkere achtergrond te herkennen. De andere twee toestellen negeren dergelijke tekstblokken volledig.
• We bekeken ook een folder waarbij tekst over een foto was afgedrukt. Enkel de LeseFix kon die tekst vrij foutloos herkennen. De andere twee systemen produceerden betekenisloze letterreeksen.
• Zowel bij schreefloze lettertypes als bij lettertypes met schreef slaagt de LeseFix erin om onwaarschijnlijk kleine lettertjes correct te ontcijferen: vanaf 4 punten bij letters zonder en vanaf 5 punten bij letters met schreef. De andere toestellen geven slechts bruikbare resultaten vanaf 5 à 6 punten voor schreefloze letters, terwijl het Orakel slechts vanaf 7 punten werkt bij letters met schreef.
• Het Orakel heeft nogal wat last met woorden tussen aanhalingstekens, die soms volledig de mist in gaan. De LeseAs spreekt de aanhalingstekens en het woord ertussen netjes uit, terwijl de LeseFix de tekst voorleest alsof er helemaal geen aanhalingstekens staan.
• Afkortingen worden door de drie toestellen opgezocht in een woordenboek en vervangen door de volledige term. Maar bij de LeseAs valt er na zo’n term telkens een storend lange pauze.
• Het jaartal 1998 wordt door het Orakel uitgesproken als “duizendnegenhonderachtennegentig”, terwijl beide andere toestellen het logischer bij “negentienhonderdachtennegentig” houden.
• Het Orakel en de LeseAs hebben nogal wat last om e-mailadressen correct uit te spreken. Het probleem hierbij is dat elk teken in het adres correct moet worden weergegeven, want je kunt fouten meestal niet aan de hand van de context verbeteren (zoals dat bij doorlopende tekst wel het geval is).

Tot slot melden we nog een paar aspecten die bij alle systemen in orde zijn:

• Woordsplitsingen aan het eind van een regel worden correct ondervangen: het woord wordt uitgesproken alsof het niet gesplitst was.
• De intonatie stijgt aan het eind van een vragende zin.
• De toestellen storen zich niet aan punten in getallen.
• De ingebouwde woordenboeken zorgen ervoor dat afkortingen zoveel mogelijk vervangen worden door de term in zijn geheel.

5.2. Scan- en herkenningssnelheid
Bij het scannen en herkennen werkt de LeseFix voor de meeste documenten het snelst, op kleine afstand gevolgd door het Orakel. De LeseAs heeft opvallend meer tijd nodig voor zijn scan- en herkenningsproces. Bij wijze van illustratie geven we de scantijden voor twee testdocumenten:
Document uit laserprinter:

• LeseFix: 0 minuten 45 seconden;
• Orakel: 0 minuten 56 seconden;
• LeseAs: 1 minuut 32 seconden.

Gekleurde promotiefolder:

• LeseFix: 0 minuten 51 seconden;
• Orakel: 1 minuut 6 seconden;
• LeseAs: 3 minuten 15 seconden.

De matige tijden van de LeseAs komen vooral door de stilaan verouderde technologie van het toestel: een 486-processor en een SCSI-aansluiting voor de scanner.
Tijdens dit scan- en herkenningsproces houden de drie systemen de gebruiker via spraak en/of geluidssignalen op de hoogte van de voortgang van het proces. De LeseFix geeft op dit vlak het meest feedback.

5.3. Spraakweergave
De spraak van het Orakel klinkt beduidend beter dan die van beide andere toestellen. De verklaring is te vinden in de RealSpeak-spraaksynthesizer van het Orakel. Wie die spraakmodule al gehoord heeft, zal het met ons eens zijn dat ze veel dichter in de buurt van de menselijke stem komt dan de andere spraakproducten die totnogtoe op de markt verschenen.
Dat betekent niet dat de spraakweergave van beide andere systemen niet goed is. Ze is erg bruikbaar, zeker na een periode van gewenning. Wel valt het op dat zowel de LeseAs als de LeseFix lichtjes Noord-Nederlands klinken, maar wat ons betreft is dat helemaal geen bezwaar.

5.4. Functionele mogelijkheden
Ook qua functies zijn er nogal wat verschillen tussen de drie systemen.

• De mogelijkheid om als gebruiker de spreeksnelheid in te stellen is aanwezig bij de LeseFix en het Orakel, maar niet bij de LeseAs. Dat is jammer, want de LeseAs laat toch wel storend lange pauzes na leestekens en soms zelfs in lange zinnen. Het geluidsvolume is bij de drie toestellen vlot regelbaar en een hoofdtelefoon is aansluitbaar. De Lesefix voegt daar als enige de mogelijkheid aan toe om de intonatie bij te regelen.
• Het Orakel en de Lesefix bieden de mogelijkheid om teksten (die uit meerdere gescande pagina’s kunnen bestaan) op te slaan op de harde schijf en ze daarbij te voorzien van een ingesproken naam. Via die naam kun je het document achteraf gemakkelijk terugvinden. Dat werkt echter niet via spraakherkenning: een mooie uitbreiding voor een volgende versie?
• De Lesefix heeft een diskettedrive; het Orakel biedt daarnaast ook nog een cd-rom-speler. Deze componenten vergemakkelijken het opwaarderen van de interne programmatuur.
• Aan alle systemen kunnen desgewenst een computermonitor en een toetsenbord gekoppeld worden.
• De LeseAs is eentalig Nederlands. Het Orakel bestaat in een- en tweetalige uitvoering. In de Lesefix kun je tot vijf verschillende talen laten installeren.
• Tot slot nog een kleine opmerking over het Orakel: de vertaling van de gebruikersinterface was nog niet helemaal af, hier en daar kwamen we nog een Duits woordje tegen.

5.5. Gebruikersvriendelijkheid
Qua toetsenbord verschillen de systemen erg van elkaar. De LeseAs volgt de filosofie van een zo simpel mogelijke bediening, met op de systeembehuizing slechts vier toetsen, die zich vlot laten bedienen. Het Orakel heeft een apart toetsenbord met zes tactiel herkenbare toetsen, die naar onze mening niet zo’n aangenaam gevoel geven bij het indrukken en ook niet altijd bij de eerste aanslag reageren. De Lesefix heeft een vlot werkend afzonderlijk klavier met twaalf toetsen, logisch geordend en tactiel herkenbaar.
Zowel de Lesefix als het Orakel bieden een menustructuur om de diverse functies te activeren. Die menu’s laten zich bij de twee toestellen vlot bedienen.
De Lesefix biedt tot slot nog een schuifknop die het mogelijk maakt om te navigeren binnen één pagina of doorheen de pagina’s van een document. De gevorderde gebruiker zal dit extraatje zeker naar waarde weten te schatten.

6. Conclusie
Wie echt nood heeft aan een zo simpel mogelijke bediening (hoewel die toch wat functionaliteit ontbeert: vorige/volgende regel of woord lezen, spreeksnelheid instellen) kan voor de LeseAs opteren, al moet u dan vrede nemen met minder goede herkenningsresultaten, een gevoelig hogere prijs en de onmogelijkheid om documenten te bewaren.
De Lesefix en het Orakel zijn mekaar waard qua geboden kwaliteit. De spraakkwaliteit primeert bij het Orakel. De Lesefix scoort dan weer iets beter qua herkenningskwaliteit, herkenningssnelheid en geboden functionaliteit.
In een volgend nummer hopen we hier de resultaten van het Leeskonijn te kunnen aan toevoegen.

Terug naar de inhoudstafel

Elektronische woordenboeken op cd-rom: een toegankelijkheidstest

Don van Dijk

1. Inleiding
Op veler verzoek is opnieuw de bruikbaarheid van verschillende elektronische woordenboeken uitgetest met de diverse hulpmiddelen. Dit artikel kan als ‘update’ worden beschouwd van het reeds eerder verschenen artikel “Elektronische woordenboeken; gebruikerservaringen uit de onderwijswereld" (Infovisie Magazine, jaargang 13 nr. 3, september 1999).
Inmiddels maken veel leerlingen en studenten gebruik van elektronische woordenboeken. De ervaringen die wij vanuit die doelgroep kregen, zijn in dit artikel verwerkt. Er bestaan nog altijd grote kwaliteitsverschillen qua inhoud en bediening, maar ook qua toegankelijkheid met behulp van aanpassingen (vergrotingssoftware, spraak en braille). De woordenboeken zijn opnieuw getest met de meest gebruikte hulpmiddelen binnen het (speciaal) onderwijs. Het doel van dit artikel is een beeld te geven van de specifieke mogelijkheden van de producten en de manier waarop ze samenwerken met de verschillende aanpassingen. Op die manier proberen we een aantal handvatten te geven om een goede keuze van het juiste woordenboek te maken.

2. De producten
Bij de keuze van de elektronische woordenboeken is rekening gehouden met de eisen die gesteld worden aan woordenboeken binnen het onderwijs. Het overzicht maakt een onderverdeling in vertaalwoordenboeken en verklarende woordenboeken Nederlands. Vertaalwoordenboeken geven, zoals de naam al zegt, een directe vertaling van het ingevoegde woord. Vaak wordt daar nog extra informatie aan toegevoegd, zoals synoniemen, morfologie (woordvorming) en uitspraak, al dan niet in hoorbare vorm. In de verklarende woordenboeken Nederlands wordt de definitie van het ingevoegde woord vaak toegelicht met voorbeeldzinnetjes.

De opgegeven prijzen zijn BTW inbegrepen.

Adressen:

De woordenboeken zijn elk afzonderlijk getest met de GUI-toegangssoftware Outspoken 3.0 en JAWS 3.7, Zoomtext 7.03 en Supernova 4.5. Binnen Supernova is bovendien gekeken naar:

• de combinatie vergroting en spraak (LunarPlus) en
• de combinatie braille en spraak (Hal).

In het onderstaande overzicht worden per woordenboek de meest opvallende kenmerken en gebruiksmogelijkheden beschreven.

Vertaalwoordenboeken
Kramers Talen cd-rom 2.0 (EN/FR/DU)
De Kramers Talen cd-rom geeft u van meer dan 300.000 trefwoorden in drie talen een beknopte vertaling. Extra vervoegingen worden niet of nauwelijks weergegeven. Wel kan de grammatica van de taal via een helpfunctie worden opgevraagd. Wanneer u een woord gekozen hebt, is het mogelijk de uitspraak te horen in de vreemde taal. Bij het opstarten van het Kramers-programma moet de cd in de cd-speler zitten. Daarna kan de cd-rom-speler voor andere doeleinden worden gebruikt, terwijl toch de woordenboeken kunnen worden geraadpleegd. De uitspraakopties werken bij afwezigheid van de cd niet. De software leent zich er niet goed voor om met toetscombinaties te werken. Daarom is het vooral voor braillegebruikers een moeilijk toegankelijk programma.

Prisma elektronisch woordenboek (EN/FR/DU/IT/SP)
Het Prisma elektronisch woordenboek geeft van circa 70.000 trefwoorden de gezochte vertaling. In veel gevallen krijgt u een eenvoudige definitie van het trefwoord. Ook worden voorbeeldzinnen gegeven waarin het trefwoord is opgenomen.

Euroglot Professional 4.0 ß (EN/FR/DU/IT/SP)
Euroglot is getest in de 4.0 Bèta-versie. In oktober 2001 zal een officiële versie op de markt worden gebracht. Euroglot Professional kan in alle mogelijke richtingen tussen zes talen vertalen. Meer dan 300.000 woorden zijn beschikbaar. Met behulp van de morfologie zijn 50.000 tot 200.000 vervoegingen per taal op te vragen. Euroglot Professional wordt geleverd in een basisset van twee talen, die naar wens kan worden uitgebreid met extra talen die automatisch aan elkaar gekoppeld kunnen worden. Binnen de 4.0-versie zijn de “Souffleur”-modules opgenomen. De “Souffleur” geeft een uitspraak van ruim 80.000 woorden, uitdrukkingen en synoniemen per talenpaar.
Voor de educatieve sector geeft Linguistic Systems 50% korting op haar producten.
Het is jammer dat juist in het scherm waarin de vertalingen worden weergegeven geen goede cursor is geprogrammeerd, zodat de meeste GUI-toegangsprogramma's moeite hebben met het volgen van de pointer. Samen met de uitgever wordt bekeken of dat probleem in versie 4.0 verholpen kan worden. We zullen u later berichten over de resultaten.

Euroglot Compact 3.0 (EN/FR/DU/IT/SP)
De lay-out van Euroglot Compact wijkt iets af van zijn grotere broertje en gedraagt zich met hulpmiddelen daarom ook iets anders. Met name de keuzelijst waarin de trefwoorden in alfabetische volgorde worden weergegeven, is met hulpmiddelen moeilijk te bereiken. Eind 2001 verschijnt ook een 4.0-versie voor Euroglot Compact. Er zijn ongeveer 100.000 woorden beschikbaar. De basisset bestaat uit zes talen. De compactversie kan niet worden uitgebreid met de Souffleur-modules. Ook de morfologie is in de laatste geteste versie opgenomen.

Van Dale Groot Woordenboek (EN/FR/DU)
Het Van Dale Groot Woordenboek geeft een uitgebreide vertaling van het opgegeven trefwoord. Per trefwoord krijg je niet alleen voorbeelden, maar ook grammaticale informatie. Het programma is uitstekend te gebruiken met de verschillende hulpmiddelen die zijn getest. Een basisset bestaat uit twee talen. Het Van Dale Groot Woordenboek bezit een uitgebreide hulpfunctie.

Van Dale Handwoordenboek (EN/FR)
De Van Dale Handwoordenboeken zijn de kleinere broertjes van de Grote Woordenboeken. Wat betreft de bediening is er een groot verschil. De handwoordenboeken zijn voor de meeste hulpmiddelen slecht toegankelijk (AND-publicatie-platform). De Duitse versie van het handwoordenboek was tijdens de onderzoeksperiode nog niet beschikbaar. Ze zal in de loop van dit jaar verschijnen.

Verklarende woordenboeken Nederlands
Kramers Nederlandse taal cd-rom
De Kramers taal cd-rom is opgebouwd uit vier verschillende naslagwerken:

• Kramers Handwoordenboek Nederlands, een verklarend woordenboek met 75.000 trefwoorden;
• Kramers Vreemde-woordentolk, ruim 17.000 aan vreemde talen ontleende woorden in het Nederlands;
• Kramers Synoniemenwoordenboek;
• Kramers Groot Lexicon van Eigennamen.

In vergelijking met Kramers Talen cd-rom 1.1 is de toegankelijkheid van dit programma stukken beter. Het vereist enige oefening om op de juiste informatie te lezen, maar het is mogelijk. Jammer is dat de trefwoordenlijst moeilijk toegankelijk is.

Van Dale Groot Woordenboek Nederlands
Het Van Dale Groot Woordenboek Nederlands is een uitgebreid verklarend en synoniemenwoordenboek van de Nederlandse taal. Het bevat ruim 85.000 trefwoorden (45.000 synoniemen) met informatie over o.a. betekenis, spelling, woordgeslacht, meervoud en werkwoordsvervoegingen. Vaak staan er voorbeeldzinnen bij het trefwoord en worden spreekwoorden en uitdrukkingen genoemd waarin het trefwoord voorkomt. Het programma is uitstekend te gebruiken met de verschillende hulpmiddelen uit onze test.

Van Dale Groot Woordenboek der Nederlandse Taal - Basisversie
Basisversie 1.0. Opvallend is de stem die trefwoorden uitspreekt. Rechtstreeks te raadplegen vanuit tekstverwerker; aparte zoeklijst voor uitdrukkingen. Het gezochte trefwoord verschijnt vaak al voor het helemaal is ingetikt; de spelling of de vorm ervan hoeven niet exact bekend te zijn, want het woordenboek gaat zelf op zoek naar de relevante, correcte resultaten. Bij zoekopdrachten kunnen jokers worden gebruikt: intypen van *neus levert bijvoorbeeld alle woorden op die eindigen op neus; in één keer kunnen alle uitdrukkingen met een bepaald trefwoord worden gevonden. Citaten, bijbelse namen en namen uit de klassieke Oudheid zijn opgenomen in de index.

Van Dale Groot Woordenboek der Nederlandse Taal – Plusversie
Zoals de Basisversie. Bevat als extra’s: een spellingscorrector voor MS-Word en een rijmmodule met meer dan een miljoen rijmwoorden. De Plusversie bevat ook geavanceerde zoekmogelijkheden, zoals zoeken op basis van woordsoort, betekenis, datering, vaktaalaanduiding (computer, anatomie), herkomst van woorden en combinaties van dergelijke kenmerken. In contrast met de versie Van Dale Groot Woordenboek Nederlands zijn de vernieuwde Basis- en Plusversie moeilijker toegankelijk voor de verschillende hulpmiddelen.

Van Dale Handwoordenboek Nederlands
Ook hier is het Van Dale Handwoordenboek Nederlands weer het kleinere broertje van het Groot Woordenboek. Wat betreft de bediening is er een groot verschil met het Groot Woordenboek: de handwoordenboeken zijn voor de meeste hulpmiddelen slecht toegankelijk.

Prisma elektronisch woordenboek
Het Prisma elektronisch woordenboek geeft van circa 70.000 trefwoorden de gezochte verklaring. De verklarende versie heeft met betrekking tot de bediening dezelfde eigenschappen als de vertalende versie.

3. Testresultaten
In het overzicht hieronder zijn de bevindingen schematisch weergegeven.
Toelichting normering:
Onvoldoende: Het programma is slecht toegankelijk met de genoemde aanpassing.
Redelijk: Het programma is slechts gedeeltelijk toegankelijk met toetscombinaties, maar is wel bruikbaar door allerlei trucs toe te passen. Bijvoorbeeld door het scherm van boven naar beneden door te lezen.
Goed: Ten minste 95% van alle mogelijkheden zijn eenvoudig toegankelijk met de geteste aanpassingen.

Overzicht vergrotingssoftware/spraak

Overzicht braille/spraak

Terug naar de inhoudstafel

Citrix, de nieuwe bedreiging… of is het weer een uitdaging?

Gerhard Pape

Wie is Citrix?
Citrix Systems Inc. is een bedrijf dat zich bezighoudt met applicatieserver-technologie. Populair gezegd: de technologie die het mogelijk maakt “elke willekeurige applicatie te draaien op elk willekeurig apparaat via elke willekeurige verbinding”.
Het is een vrij jong bedrijf, opgericht in 1989. In 1990 werd het eerste multi-user OS/2-systeem op de markt gebracht. Het bedrijf had toen 30 werknemers.
In 1995 werd Citrix uitgeroepen tot de wereldwijde marktleider in “remote computing”. Het aantal werknemers was toegenomen tot 80 en er werd een nettowinst gemaakt van 14,5 miljoen dollar. Inmiddels behalen de 1.700 medewerkers een nettowinst van ongeveer 500 miljoen dollar. Het gaat goed in de remote computing-business.

Wat is Citrix?
De technologie van Citrix maakt het mogelijk applicaties volledig op een centrale server te draaien. Het maakt daarbij geen verschil of het een Windows-, Macintosh-, JAVA- of UNIX-applicatie is. Ook het apparaat aan de gebruikerskant is niet echt van belang.
In een Citrix-omgeving zijn de applicaties dus centraal geïnstalleerd en werken ze ook centraal. Het enige dat over de verbinding gaat, zijn toetsaanslagen en muiscommandos richting server. Van de server komen alleen beeldscherm-updates naar de gebruiker.
Het protocol dat daarbij gebruikt wordt, heet MetaFrame, voorheen ICA (Independent Client Architecture). Op de eigen pc hoeft niet meer te werken dan alleen het communicatieprogramma voor de Citrix-server.

Waarom Citrix?
De voordelen van Citrix liggen op een aantal terreinen:

• Lichte werkplek-pc. Er draaien geen applicaties en dus is een lichte client voldoende.
• Minder netwerkverkeer. Naar de client gaat geen dataverkeer, alleen beeldscherm-updates. Daardoor is een lichte, goedkope verbinding al voldoende. Vooral mobiel computeren wordt op die manier gemakkelijker.
• Minder onderhoud. Dat geldt vooral voor de clientzijde. Als er nauwelijks software staat, valt er ook nauwelijks iets te onderhouden. De software die wel onderhoud vraagt, staat dichtbij op de server en is dus gemakkelijker bereikbaar voor de beheerder van de server.
• Grotere bedrijfszekerheid. De client is eenvoudiger. Alle applicaties staan centraal op een stabiele serveromgeving.
• Beter beveiligbaar. De centrale serverruimte is goed te beveiligen. Echte data komt niet buiten de serverruimte, behalve het deel dat op het scherm staat.
• Applicaties op verschillende platforms kunnen vanuit één plek gebruikt worden.

Waar toegepast?
De fabrikant stelt dat 99% van de Amerikaanse Fortune-100-bedrijven en 90% van de Fortune-500-bedrijven Citrix gebruiken. Daaronder bevinden zich IBM, Boeing en Walt Disney.
Zowel grote bedrijven met veel werkstations als bedrijven met veel verspreide vestigingen maken deel uit van de doelgroep voor deze IT-structuur. Daarbij valt te denken aan grootwinkelketens, banken enzovoort. In Nederland draait Citrix onder meer bij gemeenten, politie, banken en gezondheidszorg.

Aanpassing van Citrix-werkplekken
De reden waarom dit artikel over Citrix in Infovisie Magazine staat, is dat de pc met Citrix niet zomaar te gebruiken valt in combinatie met schermuitleesprogramma's en vergrotingssoftware.
Wat is er aan de hand? In een gewone pc-configuratie halen schermuitleesprogramma's hun informatie uit het communicatieproces tussen de applicaties en Windows. Aan de hand van die informatie wordt een off screen-model gemaakt, dat vervolgens in braille en/of spraak wordt gepresenteerd. Dat systeem werkt behoorlijk goed, althans met de meeste softwarepakketten.
Maar nu met Citrix. In de Citrix-omgeving kan een aanpassing op twee plekken geïnstalleerd worden: lokaal (dat is bij de client) en op de server.
Op een 100% Citrix-client draait geen applicatie. De gebruikelijke informatievoorziening voor de screenreader beperkt zich dus tot de lokale toetsaanslagen en muisacties. De schermopbouw vindt plaats op de server. Er worden alleen wijzigingen naar de client doorgestuurd. Die wijzigingen worden vervolgens op een andere wijze dan gebruikelijk verwerkt in het scherm, namelijk als bitmap. Elk teken wordt daardoor een graphic. Een screenreader is daarmee praktisch blind gemaakt.
Maar er is toch nog enige hoop. Het communicatieprotocol MetaFrame tussen server en client zit heel slim in elkaar. Om reden van efficiëntie gebruikt MetaFrame voor een aantal standaardelementen, bijvoorbeeld voor knoppen en de cursor, weer de lokale Windows-functies. Dat is interessant voor aanpassingen, want een cursorverplaatsing die lokaal wordt aangestuurd, is bruikbaar als het op cursorvolgen aankomt. In een test is dat geconstateerd.
Zoals gezegd is het verdrietig gesteld met het afbeelden van tekst. Elke letter op het scherm wordt als een bitmap naar de client gestuurd. Dat is onvoldoende voor een screenreader om een bruikbare brailleversie van de tekst op te bouwen. Maar… voor vergroting maakt het geen verschil hoe een teken op het scherm komt. Er hoeft alleen maar vergroot te worden.
We hebben geconstateerd dat een lokaal werkend vergrotingspakket bruikbaar functioneert.
Bij installatie van een aanpassing op de Citrix-server wordt duidelijk dat een aanpassing geen gewone applicatie is. Een screenreader tapt informatie af tussen applicaties en Windows en zit daarmee op het niveau van drivers, dat wil zeggen systeemprogrammatuur.
Op de Citrix-server draaien Windows, de speciale Citrix-software en de client-applicaties. De Citrix-software verdeelt de processor-tijd en de server-resources over de verschillende clients. Ook zit ze gedeeltelijk op hetzelfde niveau als onze screenreader, want toetsenbordinvoer en muiskliks worden opgevangen en over de client-omgevingen verdeeld. Daar komen de onvermijdbare problemen. Resultaten van tests met screenreaders in de server-omgeving waren dan ook niet erg succesvol.

Een test met ZoomText op een Citrix-pc
Situatie:
Een NT-netwerk met Citrix-server en een client-pc met een 133MHz Pentium I-processor.
Op de pc is lokaal ZoomText Xtra Level 1, versie 7.05 geïnstalleerd.
De test:
Na opnieuw starten van de pc en inloggen in het NT-netwerk is eerst gecontroleerd of ZoomText goed werkt met de lokale programmatuur. Dat blijkt het geval te zijn.
Vervolgens werd probleemloos ingelogd op de Citrix-server. In de Citrix-omgeving werden daarna Word 97 en Excel 97 opgestart.

a) Vergroting
De sneltoets voor de ZoomText-interface, Alt-Insert, werkt. Ook de sneltoetsen voor vergroting Alt-plus/Alt-min, de verplaatsingen Alt-Home, Alt-End enzovoort, enzovoort kunnen gebruikt worden. De muis, die lokaal geïnstalleerd is, wordt keurig gevolgd.
Bij het wisselen tussen de applicaties met Alt-Tab worden de lokale applicaties normaal herkend. De applicaties onder Citrix worden niet afzonderlijk gezien. De Citrix-omgeving is een van de lokale taken. Ook de Windows-toets is voorbehouden voor de lokale pc. Binnen Citrix is een eigen desktop en een eigen startmenu actief. Om binnen Citrix te wisselen van applicatie of een nieuwe applicatie te starten, moet worden geklikt op de taakbalk of op "Start". Is het startmenu geopend, dan kan zowel met het toetsenbord als met de muis gemanoeuvreerd worden. Ook binnen de applicatie werken zowel de toetsenbord- als de muisbesturing.
Gebruiken we de muisbesturing in combinatie met vergroting, dan is er eigenlijk geen verschil merkbaar met de “gewone” pc.
Anders wordt het met toetsenbord-besturing. In Word verschijnt na Ctrl-O keurig de Openen-dialoog, met de cursor in het Bestandsnaam-veld, centraal op het scherm. Shift-Tab geeft de bestandsnamen in de geselecteerde map. De focus met het stippellijnkader en de cursor worden keurig gevolgd. Een probleem vormen de menu’s. Alt-B voor het bestandsmenu werkt, maar het menu komt niet in beeld. De blauwe menubalk wordt niet gevolgd!
Binnen Excel wordt zelfs de actieve cel gevolgd als we met het toetsenbord verplaatsen. Verder reageert ZoomText net zoals in Word.
De conclusie is dat ZoomText en ook andere vergrotingen op de Citrix-client bruikbaar zijn met één enkele beperking: manoeuvreren door de menus moet met de muis.

b) De stand van zaken voor braille en spraak

• Bij Citrix zijn ze zich ervan bewust dat hun applicatie-server niet toegankelijk is voor braille- en spraakgebruikers. Omdat dit in strijd is met de “American Disabilities Act” en negatieve publiciteit kan geven, wil het bedrijf meewerken aan een oplossing. Dat scheelt ook weer een aantal licenties.
• Er is enig overleg tussen Citrix, Dolphin en Freedom Scientific, waarover geen inhoudelijke gegevens bekend zijn. De “know-how” van Citrix is in het geding.
• Is de techniek eenmaal in orde, dan zijn er nog een aantal hobbels te overwinnen. Er wordt in een bestaande structuur “gerommeld”. Daarvoor is toestemming nodig van systeembeheer, beveiliging, IT-management en de lokale Citrix-dealer die service moet verlenen.

Conclusie
Voorlopig houden we het advies aan dat vergroting, zonder spraak, kan op het werkstation. Gaat het om een braillewerkplek, dan adviseren we een gewone netwerk-pc te installeren. De Citrix-server is immers alleen voor de applicaties en is niet de enige server in moderne netwerken.
Ook dat kost wat overredingskracht, maar tot nu toe heeft het nog niet geleid tot verlies van een werkplek.

Terug naar de inhoudstafel

Virtual Touch System… eindelijk een computermuis voor niet-zienden?

Jeroen Baldewijns

De laatste jaren zagen we een aantal computermuizen voor blinden de revue passeren. Denken we maar aan de Mouse Cat, de Feelit Mouse en de Virtual Reality Mouse. Geen van die kleinoden wist het echter waar te maken op de hulpmiddelenmarkt
Dankzij het Virtual Touch System maakt fabrikant VirTouch Ltd zich nu sterk dat elke persoon met een visuele handicap een actieve deelnemer kan worden aan het huidige computergebeuren. We bekeken het toestel van naderbij en belichten de (on)mogelijkheden van dit technologische wondertje.

Omschrijving
Het Virtual Touch System is ongeveer tweemaal zo groot als een gewone muis en hangt net zoals een gewone muis aan een kabeltje, dat de verbinding met de seriële poort tot stand brengt. Onderaan zien we het klassieke muisballetje dat de beweging van het knaagdiertje detecteert. Aan de bovenzijde vinden we de grootste verschillen met een gewone muis: het Virtual Touch System heeft drie tactiele veldjes, dat zijn een soort braillecellen, maar dan met vier bij acht pinnetjes (in plaats van tweemaal vier). Deze pinnetjes kunnen, net zoals bij de klassieke brailleleesregel, omhoog komen of beneden blijven. Verder zien we bovenaan nog zes toetsen, aangevuld met twee extra toetsen (die met duim en pink bediend kunnen worden) aan de beide zijkanten.

Werkingsprincipe
Het werkingsprincipe is deels vergelijkbaar met dat van een gewone muis. Als je het toestel verschuift, maakt de muiscursor op het scherm dezelfde beweging. Maar daar stopt de vergelijking met de gewone muis, want de visuele controle die een ziende op de muiscursor uitoefent, moet een niet-ziende ontberen. Ter compensatie biedt het Virtual Touch System via de tactiele veldjes de mogelijkheid om de grafische omgeving van de muiscursor af te tasten. Deze feedback wordt bovendien ondersteund door auditieve signalen.

Training
Ontegensprekelijk zal de beginnende gebruiker van zo’n muis rekening moeten houden met een aanzienlijke trainingsperiode. Dat geldt des te meer voor personen die nooit eerder met een computermuis werkten.
De fabrikant beseft dat ook en levert daarom een hele reeks trainingsprogrammaatjes mee. Die bevatten bijvoorbeeld oefeningen om de muis te leren bewegen over een afgelijnd parcours of om de landsgrenzen op een geografische kaart af te tasten.
Los van die oefeningen, waarvan de fabrikant verwacht dat je er zelfstandig mee aan de slag kunt, is het volgens ons toch ook noodzakelijk dat elke beginnende gebruiker een doorgedreven training krijgt van een ervaren instructeur.

Functionele mogelijkheden
In theorie kun je deze muis gebruiken als vervanger van een klassieke computeraanpassing (schermuitleesprogramma met brailleleesregel en/of spraaksynthesizer). De functies van de klassieke hulpmiddelen worden vervangen door de functionaliteit die het Virtual Touch System biedt:

• werken met sneltoetsen;
• navigeren over het scherm;
• de informatie op het scherm lezen.

Toch denken we niet dat veel braillisten geneigd zullen zijn om hun vertrouwde 40 of 80 braillecellen zomaar in te ruilen tegen de drie tactiele veldjes van het VirTouch-beestje. Zij zullen dit weergavemedium eerder beschouwen als een welgekomen aanvulling op de gangbare hulpmiddelen, meer bepaald als extra navigatiemogelijkheid en als hulpje bij het werken met sterk grafische toepassingen. De leesregel is zeker niet weg te denken als ideaal medium voor het consulteren van tekstgebaseerde informatie. Er is met andere woorden nog wat werk aan de winkel om de “klassieke” leesregel en dit nieuwe hulpmiddel mooi te doen samenwerken.

Toekomstperspectieven
Voor dergelijke muizen bestaat er zeker een markt en zijn er nogal wat toepassingsgebieden te bedenken: de hedendaagse grafische gebruikersomgevingen, allerlei grafisch materiaal in een educatieve omgeving (zoals wiskundegrafieken en geografische kaarten), de computerspelletjes waar zienden zo laaiend enthousiast over doen…
Maar de belangrijkste troef van zo’n muis zou moeten zijn dat ze het voor haar niet-ziende gebruiker mogelijk maakt om op dezelfde manier te werken als zijn ziende collega’s. Met behulp van zo’n muis moet het mogelijk worden een menu open te klikken, een icoontje te verslepen, de tekstinvoer-cursor ergens neer te zetten… Tenminste, dat is wat wij van zo’n muis verwachten. Of het Virtual Touch System die wensen ook in werkelijkheid kan omzetten, valt nog even af te wachten. Want daarvoor moet toch wel aan een aantal voorwaarden worden voldaan:

• Het toestel zal naadloos moeten kunnen samenwerken met de meeste schermuitleesprogramma’s, spraaksynthesizers en brailleleesregels.
• Het zal betaalbaar moeten zijn. Dit wil zeggen dat het ofwel een budgetvriendelijk prijskaartje moet krijgen, ofwel in aanmerking moet komen voor financiering door het Vlaams Fonds of een andere zorgverzekeraar. Met een prijskaartje van 240.000 BEF is het nog maar de vraag of aan die voorwaarde voldaan wordt.

Conclusie
We geloven zeker in het potentieel en het functionele nut van het Virtual Touch System en zijn huidige en toekomstige concurrenten. Het concept zit doordacht in mekaar en er werd heel wat aandacht besteed aan de wensen van de gebruiker. Toch zullen de fabrikanten van dergelijke toestellen ervoor moeten zorgen dat hun apparaten betaalbaar en universeel inzetbaar zijn.

Voor meer informatie kunt u terecht bij de leverancier PreSoft (zie adressenlijst leveranciers) of op de website van de producent: www.virtouch.co.il.

Terug naar de inhoudstafel

Bespreking website: AnyBrowser

Toegankelijkheid

• Adres: www.anybrowser.com
• Opmaak: voornamelijk tekst
• Keuze tussen tekst- en grafische weergave: nee (niet noodzakelijk)
• Koppelingen naar andere sites: ja
• Ophaalmogelijkheid: nee
• Invulschermen: ja
• Kaders: nee

Inhoud
Op deze Engelse site vind je alle info over het maken van een website die door zoveel mogelijk browsers bekeken kan worden. Vanaf de overzichtelijke startpagina kun je diverse diensten en checklijsten raadplegen.

• Je kunt een webpagina laten testen in verschillende schermresoluties, zowel voor een pc als voor een Macintosh.
• Om beter opgemerkt te worden door zoekrobotten, kun je via deze site een brok HTML verkrijgen die je dan kunt kopiëren in de hoofding van je startpagina.
• Door een URL op te geven, kun je zien hoe die door de zoekrobotten getoond wordt. Nadien kun je eventueel aanpassingen doen.
• Verder zijn er 23 links naar pagina's die gratis materiaal en gereedschap aanbieden, nuttig bij het uitbouwen van een website. Enkele voorbeelden: CGI-scripts, clip-art, mailing list hosts, HTML-editors en zelfs webdesigners.

Terug naar de inhoudstafel

Bespreking website: BunnyFoot

Toegankelijkheid

• Adres: www.bunnyfoot.com
• Opmaak: voornamelijk tekst
• Keuze tussen tekst- en grafische weergave: nee (niet noodzakelijk)
• Koppelingen naar andere sites: ja
• Ophaalmogelijkheid: nee
• Invulschermen: nee
• Kaders: ja

Inhoud
BunnyFoot is een Engelstalige website van specialisten in toegankelijkheid en bruikbaarheid van het internet. Zij maken natuurlijk reclame voor hun diensten, maar daarnaast vindt de bezoeker er ook praktische tips en verwijzingen.

• Welke zijn de 6 eigenschappen van een bruikbare website?
• Op de links-pagina staan 15 verwijzingen naar andere sites waar u terechtkunt voor meer info.
• Er zijn 11 links i.v.m. bruikbaarheidsaspecten.
• En er is een uitvoerige checklist die de sitebouwer een heel eind op weg zet om een toegankelijke webiste te maken.

Terug naar de inhoudstafel

Technische fiche - Beeldschermloepen - Vi.v.a.

ISO 9999 21.06.03

Basiskenmerken:
Uitvoering: bureaumodel
Weergave: monochroom
Schermdiagonaal: 36 cm
Vergroting: 4 tot 40 maal
Elektronische leeslijnen: nee
Elektronische beeldafdekking: nee
Keuze tekst- en achtergrondkleur: nee
Autofocus en elektrische zoom: nee
Pc-aansluiting: nee

Aanvullende informatie:

• De Vi.v.a. is een eenvoudige basismodel-beeldschermloep met uitsluitend zwart-witweergave. Vooraan zitten slechts vijf bedieningsknoppen.
• De beeldschermloep bestaat uit één geheel, in een klassieke bureau-uitvoering. Onderaan bevindt zich een beweegbaar leesplateau. Op een cilindrische kolom staat het beeldscherm met de nodige bedieningsknoppen, die allemaal aan de voorzijde zitten. De behuizing is in glanzend witte kunststof uitgevoerd, terwijl de knoppen zwart zijn.
• De Vi.v.a. is zo compact mogelijk gehouden, zodat het toestel gemakkelijk te transporteren is. Aan de bovenzijde is er een uitsparing om een hand in te steken.
• Het leesplateau kan geblokkeerd worden en de afstand tot de camera is voldoende groot, zodat schrijven mogelijk is.
• Er zijn drie verschillende beeldweergave-modi: witte tekst op zwarte achtergrond, zwarte tekst op witte achtergrond met regelbaar contrast en een speciale stand om foto's te bekijken.
• Het beeldscherm heeft een beeldfrequentie van 75 Hz om een zo stabiel mogelijk beeld met zo weinig mogelijk lichtflikkering te krijgen.
• Standaard meegeleverd: Nederlandse handleiding in grootdruk.
• Opties: elektronische schrijflijn.
• Voeding: lichtnet.

Producent:
FATIF
Via Maniago 12
20134 Milano
Italië
Telefoon: +39 22 15 78 43
Fax: +39 22 15 31 51

Leverancier en prijs:
-België: Ergra Engelen: 65.000 BEF / 1.611 EUR (juli 2001, incl. BTW)

Terug naar de inhoudstafel

Technische fiche - Brailleleesregels - Brailloterm32 Lite

ISO 9999 21.09.12

Basiskenmerken:
Aantal braillecellen: 20, 40, 60 of 80
Type braillecellen: achtpunts piëzo
Aansturing: softwarematig
Cursor-routing: ja
GUI-compatibel: ja
Geschikt voor draagbare pc: nee
Interne spraaksynthesizer: nee

Aanvullende informatie:

• Brailleleesregel voor bureaugebruik met naar keuze 20, 40, 60 of 80 braillecellen. Links van de braillecellen bevinden zich 5 status-braillecellen. Er bestaat ook een Standard- en een Professional-versie van de Brailloterm.
• Het pc-toetsenbord wordt bovenop de Brailloterm geplaatst in een afgebakend gedeelte met opstaande rand om het verschuiven tegen te gaan.
• De bedieningstoetsen bevinden zich links op de bovenzijde en over de gehele breedte op de voorkant. Alle braillecellen zijn voorzien van een cursor-routingtoets.
• De bediening gebeurt met een menusysteem.
• De hardwarecursor kan gevolgd worden.
• Brailloterm is bruikbaar met DOS, Windows 95/98/Me/NT/2000, Linux en OS/2. Compatibel met onder andere Supernova en Jaws.
• Aansluitingen: seriële en parallelle poort.
• Voeding: lichtnet.

Producent:
KTS
Rosensteinstrasse 10
73116 Wäschenbeuren
Duitsland
Telefoon: +49 7172 91 99 44
Fax: +49 7172 99 44 45
E-mail: info@kts-braille.de
Website: www.kts-braille.de

Leverancier en prijs:
-België: Data Braille Service: prijs op aanvraag

Terug naar de inhoudstafel

Technische fiche - Brailleleesregels - Brailloterm32 Standard

ISO 9999 21.09.12

Basiskenmerken:
Aantal braillecellen: 20, 40, 60 of 80
Type braillecellen: achtpunts piëzo
Aansturing: softwarematig
Cursor-routing: ja
GUI-compatibel: ja
Geschikt voor draagbare pc: nee
Interne spraaksynthesizer: nee

Aanvullende informatie:

• Brailleleesregel voor bureaugebruik met naar keuze 20, 40, 60 of 80 braillecellen. Links van de braillecellen bevinden zich 5 status-braillecellen. Er bestaat ook een Professional- en een Lite-versie van de Brailloterm.
• Het pc-toetsenbord wordt bovenop de Brailloterm geplaatst in een afgebakend gedeelte met opstaande rand om het verschuiven tegen te gaan.
• De bedieningstoetsen bevinden zich links op de bovenzijde en over de gehele breedte op de voorkant. Alle braillecellen zijn voorzien van een cursor-routingtoets.
• De bediening gebeurt met een menusysteem.
• Zowel een hard- als een softwarecursor kunnen apart gevolgd worden.
• Het aantal braillecellen kan opgesplitst worden om bijvoorbeeld twee verschillende schermgebieden op te volgen.
• Verschillende brailletabellen zijn mogelijk.
• De gebruiker kan verschillende profielen definiëren die geactiveerd worden bij het opstarten van het betreffende toepassingsprogramma.
• Brailloterm is bruikbaar met DOS, Windows 95/98/Me/NT/2000, Linux en OS/2. Compatibel met onder andere Supernova en Jaws.
• Aansluitingen: seriële en parallelle poort.
• Voeding: lichtnet.

Producent:
KTS
Rosensteinstrasse 10
73116 Wäschenbeuren
Duitsland
Telefoon: +49 7172 91 99 44
Fax: +49 7172 99 44 45
E-mail: info@kts-braille.de
Website: www.kts-braille.de

Leverancier en prijs:
-België: prijs op aanvraag

Terug naar de inhoudstafel

Technische fiche - Brailleleesregels - Brailloterm32 Professional

ISO 9999 21.09.12

Basiskenmerken:
Aantal braillecellen: 20, 40, 60 of 80
Type braillecellen: achtpunts piëzo
Aansturing: softwarematig
Cursor-routing: ja
GUI-compatibel: ja
Geschikt voor draagbare pc: nee
Interne spraaksynthesizer: nee

Aanvullende informatie:

• Brailleleesregel voor bureaugebruik met naar keuze 20, 40, 60 of 80 braillecellen. Links van de braillecellen bevinden zich 5 status-braillecellen. Er bestaat ook een Standard- en een Lite-versie van de Brailloterm.
• Het pc-toetsenbord wordt bovenop de Brailloterm geplaatst in een afgebakend gedeelte met opstaande rand om het verschuiven tegen te gaan.
• De bedieningstoetsen bevinden zich links op de bovenzijde en over de gehele breedte op de voorkant. Alle braillecellen zijn voorzien van een cursor-routingtoets.
• De bediening gebeurt met een menusysteem.
• Zowel een hard- als een softwarecursor kunnen apart gevolgd worden. Het volgen van de cursor kan tevens beperkt worden tot bepaalde gebieden op het scherm.
• Het aantal braillecellen kan door de gebruiker variabel worden opgesplitst om bijvoorbeeld drie verschillende schermgebieden op te volgen.
• Op het scherm kan een visuele voorstelling getoond worden van wat er op de braillecellen verschijnt.
• Verschillende brailletabellen zijn mogelijk.
• De gebruiker kan verschillende profielen definiëren die geactiveerd worden bij het opstarten van het betreffende toepassingsprogramma.
• De Brailloterm is bruikbaar met DOS, Windows 95/98/Me/NT/2000, Linux en OS/2. Compatibel met onder andere Supernova en Jaws.
• Aansluitingen: seriële en parallelle poort.
• Voeding: lichtnet.

Producent:
KTS
Rosensteinstrasse 10
73116 Wäschenbeuren
Duitsland
Telefoon: +49 7172 91 99 44
Fax: +49 7172 99 44 45
E-mail: info@kts-braille.de
Website: www.kts-braille.de

Leverancier en prijs:
-België: prijs op aanvraag

Terug naar de inhoudstafel

Technische fiche - Diversen - Virtual Touch System

ISO 9999 21.XX.XX

Productinformatie:

• De Virtual Touch System (VTS) is een vrij grote computermuis met 3 tactiele cellen en 8 drukknoppen. De VTS wordt via een seriële kabel verbonden met de computer.
• De VTS is niet bedoeld als vervanger van een brailleleesregel, maar hoofdzakelijk om grafische toepassingen te lezen. Hij leest de X- en Y-waarden van een grafiek voor.
• Dit toestel werkt samen met het schermuitleesprogramma Jaws en bijhorende brailleleesregels. Andere schermuitleesprogramma's worden getest. VTS wordt geleverd met een eigen schermuitleesprogramma en het is bovendien mogelijk om het samen met Jaws te gebruiken.
• Elke tactiele cel bevat 32 afgeronde stiftjes die opgesteld staan in 4 kolommen van 8 stiftjes. Op de bovenzijde, links en rechts van de tactiele cellen, staan 6 gemarkeerde drukknoppen. De twee andere knoppen staan op de linker- en rechterzijkant van de bol waarop de handpalm ligt.
• Zoals met een gewone muis kan met de VTS ook de muispijl bewogen worden over het scherm. Grafische informatie en tekst zijn voelbaar op de 3 tactiele cellen. De tekst wordt in braille omgezet en "schuift" als het ware onder de vingers door.
• De VTS wordt geleverd met uitgebreide oefenprogramma's en een Engelstalig spraaksyntheseprogramma.
• Er kunnen twee VTS-toestellen tegelijk functioneren: voor leraar en leerling.
• De meegeleverde tekstverwerker is in staat Word-documenten te importeren. Daardoor kunnen die teksten gelezen en bewerkt worden.
• Aansluitingen: seriële poort.
• Voeding: lichtnet.
• Gewicht: 400 g.

Producent:
VIRTOUCH
P.O. Box 45125
Jerusalem 91450
Israël
Telefoon: +972 2 587 0340
Fax: +972 2 587 1076
E-mail: info@virtouch.com
Website: www.virtouch.co.il/vts.htm

Leverancier en prijs:
-België: PreSoft: 240.000 BEF / 5.949 EUR (juli 2001, excl. BTW)

Terug naar de inhoudstafel

Technische fiche - Diverse programma’s - Eurovocs DocReader

ISO 9999 21.21.XX

Basiskenmerken:
Versie: 1
Toepassing: tekstvoorlezer
Vereist computertype: IBM-compatibel
Vereiste gebruikersinterface: Windows
Resident: nee
Tekstschermen: nee
Menubediening: ja
Muisbediening: ja

Aanvullende informatie:

• Eurovocs DocReader is een programmapakket waarmee tekstdocumenten uitgesproken of opgenomen kunnen worden als Wave- of MP3-geluidsbestand. Die geluidsbestanden kunnen achteraf beluisterd worden met bijna elke geluidsweergavesoftware.
• Het uitspreken gebeurt via het spraaksyntheseprogramma RealSpeak (Nederlands, Frans of Engels). Indien de pc niet krachtig genoeg is, kan ook het Eurovocs spraaksyntheseprogramma geleverd worden.
• Alle bedieningselementen op het scherm zijn groot uitgevoerd.
• Het onderdeel DocReader is een volwaardige tekstverwerker en beschikt over de mogelijkheid om auditieve feedback te geven tijdens het typen.
• DocReader kan tijdens het voorlezen de positie in de tekst visueel aanduiden door het voorgelezen woord op te lichten.
• DocReader beschikt ook over een klembordlezer, waarmee u geselecteerde tekst kunt laten uitspreken door hem te kopiëren naar het klembord. Dat is bijzonder interessant als u bepaalde stukken tekst wilt laten voorlezen uit andere programma's, zoals Internet Explorer, Office en Netscape Navigator.
• Eurovocs DocReader biedt uiteraard ook de mogelijkheid om de snelheid en het volume van de voorleesstem te wijzigen en om alles te laten uitspreken per zin, per woord of per karakter. De pauzes tussen de teksteenheden kunnen aangepast worden, zodat bijvoorbeeld langer gepauzeerd wordt tussen twee zinnen.
• Standaard meegeleverd: Nederlandse handleiding.

Producent:
TECHNOLOGIE & INTEGRATIE
Sint-Pietersnieuwstraat 41
9000 Gent
België
Telefoon: +32 (0)9 264 33 91
Fax: +32 (0)9 264 35 94
E-mail: info@tni.be
Website: www.tni.be/nederlands/product.html

Leveranciers en prijzen:
-België: PreSoft: 15.000 BEF / 372 EUR (juli 2001, excl. BTW)
Sensotec en Technologie & Integratie: prijs op aanvraag
-Nederland: rdgKompagne: prijs op aanvraag

Terug naar de inhoudstafel

Technische fiche - Tekstherkenningssystemen - Leeskonijn

ISO 9999 21.06.06

Basiskenmerken:
Versie: 1.1
Uitvoering: autonoom systeem
OCR-module: Cicero
Herkenbare tekengrootte: niet bekend
Detectie van kolommen: ja
Detectie van tekstoriëntatie: ja
Automatische contrastregeling: nee
Herkenning van matrixdruk: ja
Herkenning van faxdocument: nee

Aanvullende informatie:

• Het Leeskonijn is een speciaal ontworpen tekstherkenningstoestel voor visueel gehandicapten, met Nederlandse en Franse spraakweergave.
• Het toestel bestaat uit drie delen: een zeer compacte scanner, een systeemeenheid en een toetsenbordje met 18 toetsen.
• De bediening, zo eenvoudig mogelijk gehouden, gebeurt volledig vanaf het toetsenbordje.
• De spraakweergave gebeurt door de Eurovocs-stem, maar op aanvraag kan ook een andere stem geïnstalleerd worden.
• Het document dat actief was bij het afsluiten van het toestel, komt automatisch ter beschikking bij het opstarten.
• De gescande tekst wordt voorgelezen en vervolgens opgeslagen op de ingebouwde harde schijf.
• Het scannen kan op elk moment onderbroken worden.
• Een gescande tekst kan een eerder gescande tekst vervangen of hij kan eraan toegevoegd worden.
• De inhoud van eerder bewaarde tekstbestanden kan gewist worden, de bestandsnamen niet.
• Standaard meegeleverd: luidspreker, hoofdtelefoon, handleiding (zwartdruk en op aanvraag ook gratis op cassette).
• Voeding: lichtnet.

Producent:
EROCOS
Onze-Lieve-Vrouwstraat 90
Telefoon: +32 (0)11 53 34 54
3550 Zolder
Fax: +32 (0)11 53 34 55
België
E-mail: info@erocos.be

Leverancier en prijzen:
-België: Erocos: 201.400 BEF / 4.993 EUR (juli 2001, incl. BTW)
-Nederland: Erocos: 10.383 NLG / 4.712 EUR (juli 2001, excl. BTW)

Terug naar de inhoudstafel

Technische fiche - Tekstherkenningssystemen - LeseAs Quattro

ISO 9999 21.06.06

Basiskenmerken:
Versie: niet van toepassing
Uitvoering: autonoom systeem
OCR-module: Open Book
Herkenbare tekengrootte: 2 tot 10 mm
Detectie van kolommen: ja
Detectie van tekstoriëntatie: ja
Automatische contrastregeling: ja
Herkenning van matrixdruk: ja
Herkenning van faxdocument: ja

Aanvullende informatie:

• -De LeseAs Quattro leesmachine bestaat uit een centrale besturingseenheid met ingebouwde luidspreker en toetsenbord en een glasplaatscanner (die ook in de gewone computerhandel te vinden is).
• Aan de bovenzijde zien we de bedieningstoetsen en een luidsprekerrooster. Aan de voorzijde zitten de aan/uit-schakelaar, de volumeregelaar en een hoofdtelefoonaansluiting.
• De centrale besturingseenheid bevat een Windows-pc, een Nederlandssprekende Infovox-spraaksynthesizer en een tekstherkenningsprogramma.
• De vier bedieningstoetsen dienen om:
  -het scannen te starten; zodra de tekst herkend is, wordt hij automatisch uitgesproken. Deze knop is groter dan de drie andere en dus gemakkelijk herkenbaar.
  -tijdens het voorlezen een passage te laten herhalen.
  -het voorlezen tijdelijk te onderbreken en nadien terug verder te doen lopen.
  -de tekstherkenning af te sluiten alvorens je de LeseAs met de aan/uit-knop uitzet.
• Dit zeer eenvoudige toetsenbord zorgt ervoor dat er van de gebruiker helemaal geen technische kennis verwacht wordt.
• De spraak, waarvan het geluidsvolume regelbaar is, kan via de ingebouwde luidspreker of via een hoofdtelefoon beluisterd worden.
• Aansluitingen: hoofdtelefoonaansluiting, alle gangbare pc-aansluitingen.
• Voeding: lichtnet.
• Afmetingen: 32,8 x 29,5 x 9,3 cm.

Producent:
REINECKER REHA-TECHNIK
Sandwiesenstraße 19
64665 Alsbach-Hähnlein
Duitsland
Telefoon: +49 6257 93 48 14
Fax: +49 6257 6 43 96

Leveranciers en prijzen:
-België: Sensotec: inclusief scanner, levering en opleiding: 226.415 BEF / 5.612 EUR (juli 2001, excl. BTW)
-Nederland: Reinecker Nederland: 9.350 NLG / 4.243 EUR (juli 2001, excl. BTW)

Terug naar de inhoudstafel

Technische fiche - Tekstherkenningssystemen - LeseFix 2000

ISO 9999 21.06.06

Basiskenmerken:
Versie: niet van toepassing
Uitvoering: autonoom systeem
OCR-module: Arkenstone Open Book
Herkenbare tekengrootte: 2 tot 10 mm
Detectie van kolommen: ja
Detectie van tekstoriëntatie: ja
Automatische contrastregeling: ja
Herkenning van matrixdruk: ja
Herkenning van faxdocument: ja

Aanvullende informatie:

• De leesmachine LeseFix 2000 bestaat uit een compacte glasplaatscanner (die ook in de reguliere computerhandel te vinden is), een centrale besturingseenheid, een paar luidsprekers en een toetsenbord. De centrale besturingseenheid bevat een Windows 95-pc met een harde schijf en een diskette-eenheid, een Nederlandssprekende spraaksynthesizer en een tekstherkenningsprogramma.
• Het compacte toetsenbord houdt de bediening eenvoudig. De zeven basistoetsen hebben een specifieke vorm waaraan je de functie (scannen, voorlezen, vorig woord of vorige tekstregel herhalen, naar volgend woord of volgende tekstregel springen...) herkent. Vijf extra functietoetsen hebben dezelfde vorm, maar zijn te onderscheiden dankzij tactiele punten. Deze toetsen geven toegang tot extra functies, zoals het instellen van de voorleessnelheid en de toonhoogte of het wijzigen van de taal en de stem.
• De tekst mag in om het even welke richting op de scanner gelegd worden. Bovendien worden ook kolommen en tabellen herkend en correct weergegeven.
• De ingebouwde hulpfunctie kan de functies van iedere toets uitspreken.
• De herkende bladzijden kunnen voor later gebruik bewaard worden in mappen op de harde schijf. Voor iedere map kunt u een naam inspreken, die eveneens bewaard wordt en waarop nadien gezocht kan worden. De harde schijf biedt een capaciteit van ongeveer duizend A4-tekstpagina's.
• De ingebouwde diskette-eenheid biedt de mogelijkheid om documenten op diskette te zetten of om nieuwe versies van de OCR- en spraakprogramma's te installeren.
• Standaard meegeleverd: 25 talen voor herkenning en weergave.
• Aansluitingen: hoofdtelefoonaansluiting, alle gangbare pc-aansluitingen.
• Voeding: lichtnet.

Producent:
FRANK AUDIODATA
Kriegstraße 13 - 15
68794 Oberhausen - Rheinhausen
Duitsland
Telefoon: +49 7254 50 50
Fax: +49 7254 55 79

Leverancier en prijs:
-België: Ergra Engelen: 151.200 BEF / 3.748 euro (juli 2001, incl. BTW)

Terug naar de inhoudstafel

Technische fiche - Tekstherkenningssystemen - Orakel

ISO 9999 21.06.06

Basiskenmerken:
Versie: 1
Uitvoering: autonoom systeem
OCR-module: TextBridge
Herkenbare tekengrootte: onbekend
Detectie van kolommen: ja
Detectie van tekstoriëntatie: ja
Automatische contrastregeling: ja
Herkenning van matrixdruk: ja
Herkenning van faxdocument: ja

Aanvullende informatie:

• Het Orakel is een tekstherkenningstoestel dat speciaal voor visueel gehandicapten werd ontworpen. Het kan gedrukte teksten voorlezen in het Nederlands (RealSpeak).
• Het toestel bestaat uit vier losse delen: een scanner, een systeemeenheid (met cd-rom-speler en diskdrive), een paar luidsprekers en een bedieningspaneel met 6 toetsen.
• Het bedieningspaneel heeft Duitse opschriften; de toetsen zijn groot en hebben een verschillende vorm die verwijst naar hun functie.
• Standaard wordt het Orakel geleverd met twee talen. Elke taal is beschikbaar in een vrouwen- en een mannenstem, te selecteren bij het aanzetten.
• Er kunnen maximaal 4 talen geïnstalleerd worden. Om van taal te wisselen, moet het systeem herstart worden.
• Het bewaren van een voorgelezen tekst gebeurt door middel van een zelf ingesproken naam.
• De laatst voorgelezen tekst wordt onthouden en bij het opnieuw aanzetten van het toestel gaat het voorlezen verder waar het gestopt was.
• Tijdens het voorlezen kunnen woorden, zinnen of hele paragrafen herhaald of overgeslagen worden. Tevens bestaat de mogelijkheid om woorden te laten spellen.
• Opties: bedieningspaneel met symbolen.
• Voeding: lichtnet.
• Afmetingen: afhankelijk van de gebruikte scanner en systeemkast.

Producent:
OPTRON
Postfach 12 36
64819 Gross-Umstadt
Duitsland
Telefoon: +49 6078 911 772
Fax: +49 6078 911 774
Website: www.optron.de/opg50e.htm

Leverancier en prijzen:
-België: Integra: 206.700 BEF / 5.124 EUR
extra taal: 18.444 BEF / 457 EUR (juli 2001, incl. BTW)

Terug naar de inhoudstafel

Adressen leveranciers

ABERIS
Groeneweg 58
B - 3001 Heverlee
Telefoon: +32 (0)16 23 49 09
Fax: +32 (0)16 23 56 62
E-mail: aberis@pandora.be

ADVANCED TECHNICS
Tweehuizenweg 81, bus 9
B - 1200 Brussel
Telefoon: +32 (0)2 763 09 08
Fax: +32 (0)2 763 09 08
E-mail: info@advtechnics.com

ALECS
Sprendlingenpark 21
NL - 5061 JT Oisterwijk
Telefoon: +31 (0)13 521 33 73
Fax: +31 (0)13 521 33 71
E-mail: info@alecs.tv

ALVA
Leemansweg 51
NL - 6827 BX Arnhem
Telefoon: +31 (0)26 38 41 384
Fax: +31 (0)26 38 41 300
E-mail: info@alva-bv.nl

BLINDENZORG LICHT EN LIEFDE
Hulpmiddelendienst
Oudenburgweg 40
B - 8490 Varsenare
Telefoon: +32 (0)50 40 60 52
Fax: +32 (0)50 38 64 83
E-mail: hulpmid@blindenzorglichtenliefde.be

BRAILLELIGA
Engelandstraat 57
B - 1060 Brussel
Telefoon: +32 (0)2 533 32 11
Fax: +32 (0)2 537 64 26

DATA BRAILLE SERVICE
Sporthalplein 3
B - 2610 Wilrijk
Telefoon: +32 (0)3 828 80 15
Fax: +32 (0)3 828 80 16
E-mail: info@databraille.be

EDITEC
5, rue des Berceaux
B - 7061 Casteau
Telefoon: +32 (0)65 72 32 45
Fax: +32 (0)65 72 38 16

ERGRA ENGELEN
Kerkstraat 23
B - 2845 Niel
Telefoon: +32 (0)3 888 11 40
Fax: +32 (0)3 888 14 36
E-mail: jos.engelen@ergra-engelen.be

ERGRA LOW VISION
Carnegielaan 4 - 14
NL - 2517 KH Den Haag
Telefoon: +31 (0)70 311 40 70
Fax: +31 (0)70 311 40 71
E-mail: info@ergra-low-vision.nl

EROCOS INTERNATIONAL
Onze-Lieve-Vrouwstraat 90
B - 3550 Zolder
Telefoon: +32 (0)11 53 34 54
Fax: +32 (0)11 53 34 55
E-mail: erocos@innet.be

ESCHENBACH OPTIK BV
Osloweg 134
NL - 9723 BX Groningen
Telefoon: +31 (0)50 541 25 00
Fax: +31 (0)50 541 05 82
E-mail: mail@eschenbach-optik.nl

ESCHENBACH VISUEEL CENTRUM
Plezantstraat 42
B - 9100 Sint-Niklaas
Telefoon: +32 (0)3 766 64 99
Fax: +32 (0)3 778 01 98
E-mail: paumen@visueelcentrum.be

EUREVA
Saturnusstraat 95
NL - 2516 AG Den Haag
Telefoon: +31 (0)70 38 55 209

EUROBRAILLE BELGIQUE
90-92, avenue Dailly
B - 1030 Bruxelles
Telefoon: +32 (0)2 241 65 68

EVISION OPTICS
Postbus 18568
NL - 2502 EN Den Haag
Telefoon: +31 (0)70 311 40 90
Fax: +31 (0)70 311 40 91
E-mail: info@evision.nl

INTEGRA
Naamsesteenweg 386
B - 3001 Heverlee
Telefoon: +32 (0)16 35 31 30
Fax: +32 (0)16 35 31 44
E-mail: info@integra-belgium.com

KOBA VISION
De Oude Hoeven 6
B - 3971 Leopoldsburg
Telefoon: +32 (0)11 34 45 13
Fax: +32 (0)11 34 85 25

LVI BELGIUM
Meylstraat 4
B - 2540 Hove
Telefoon: +32 (0)3 455 92 64
Fax: +32 (0)3 455 92 88
E-mail: info@lvi.be

LVBC
James Wattstraat 13B
NL - 2809 PA Gouda
Telefoon: +31 (0)182 525 889
Fax: +31 (0)182 670 071
E-mail: info@lvbc.nl

N. JONKER
Duifhuis 5
NL - 3862 JD Nijkerk
Telefoon: +31 (0)33 245 37 05
Fax: +31 (0)33 245 00 04

PRESOFT
Bethaniëlei 23
B - 2930 Brasschaat
Telefoon: +32 (0)3 663 42 71
Fax: +32 (0)3 663 07 63
E-mail: info@presoft.be

RDGKOMPAGNE
Winthontlaan 200
NL - 3526 KV Utrecht
Telefoon: +31 (0)30 287 05 64
Fax: +31 (0)30 289 85 60
E-mail: info@kompagne.nl

REINECKER REHA TECHNIK NL
Oudenhof 2D
NL - 4191 NW Geldermalsen
Telefoon: +31 (0)345 585 160
Fax: +31 (0)345 585 169
E-mail: reinecker.nl@worldonline.nl

SENSOTEC
Gistelsteenweg 112
B - 8490 Varsenare
Telefoon: +32 (0)50 39 49 49
Fax: +32 (0)50 39 49 46
E-mail: info@sensotec.be

STICHTING SPITS
Blijdestijn 15
NL - 6714 DX Ede
Telefoon: +31 (0)318 63 16 82
E-mail: stichting.spits@inter.nl.net

SPIN SOFTWARE
Hogeweg 227A
NL - 3816 BS Amersfoort
Telefoon: +31 (0)33 479 00 20
Fax: +31 (0)33 470 05 97
E-mail: info@spinsoftware.nl

TIEMAN BELGIE
Baron Ruzettelaan 29
B - 8310 Brugge
Telefoon: +32 (0)50 35 75 55
Fax: +32 (0)50 35 75 64
E-mail: info@tieman.be

TIEMAN NEDERLAND
Koddeweg 39-41
NL - 3184 DH Hoogvliet
Telefoon: +31 (0)10 231 35 55
Fax: +31 (0)10 231 35 90
E-mail: info@tieman.nl

VAN DEN BOS OPTICAL LOW VISION
De Moucheronstraat 55
NL - 2593 PX Den Haag
Telefoon: +31 (0)70 383 62 69
Fax: +31 (0)70 381 46 13

VAN HOPPLYNUS VISION CARE
Koningsstraat 101
B - 1000 Brussel
Telefoon: +32 (0)2 214 09 50
Fax: +32 (0)2 214 09 57

VAN LENT SYSTEMS
Lithoyensedijk 25A
NL - 5396 NC Lithoyen
Telefoon: +31 (0)412 64 06 90
Fax: +31 (0)412 62 60 25

WORLDWIDE VISION
Oude Hondsbergselaan 9
NL - 5062 SM Oisterwijk
Telefoon: +31 (0)13 528 56 66
Fax: +31 (0)13 528 56 88
E-mail: info@worldwidevision.nl

Terug naar de inhoudstafel

Agenda

(*) 3 tot 6 september 2001: AAATE Conference 2001
6th European Conference for the Advancement of Assistive Technology
Internationale conferentie over de technologische vooruitgang van hulpmiddelen voor gehandicapten. Deze conferentie richt zich hoofdzakelijk tot professionelen.
Plaats: Ljubljana, Slovenië
Info: AAATE Conference 2001
Prof. Dr. Crt Marincek
c/o Cankarjev Dom
Cultural and Congress Centre
Congress Department
Presernova 10
SL - 1000 Ljubljana
Telefoon: +386 61 223 841
Fax: +386 61 217 431
E-mail: kongres@cd-cc.si
Website: http://www.cd-cc.si/AAATE2000

12 tot 14 september 2001: International Conference on Technology and Aging
Internationale conferentie over hoe technologie kan bijdragen tot het verbeteren de levenskwaliteit van senioren. Deze conferentie richt zich hoofdzakelijk tot professionelen.
Plaats: Metro Toronto Convention Centre, North Building, Ontario, Canada
Info: International Conference on Technology and Aging
c/o Absolute Conferences & Events Inc.
144 Front Street West, Suite 640
Toronto, Ontario
Canada M5J 2L7
Telefoon: +1 416 595 1414
Fax: +1 416 979 1819
E-mail: bbuchanan@look.ca
Website: http://www.icta.on.ca

(*) 2 tot 5 oktober 2001: REHACare International 2001
Internationale beurs over hulpmiddelen voor gehandicapten, ouderen en chronisch zieken. Deze beurs heeft voor de twaalfde keer plaats en is de opvolger van REHA.
Plaats: Düsseldorf, Duitsland
Info: Messe Düsseldorf
P.O. Box 10 10 06
D - 40001 Düsseldorf
Telefoon: +49 211 45 60 01
Fax: +49 211 45 60 668
E-mail: info@messe-duesseldorf.de
Website: http://www.rehacare.de

(*) 10 tot 13 oktober 2001: Derde Grote Beurs voor Technische Aanpassingen
Hulpmiddelenbeurs waarop hoogtechnologische hulpmiddelen door bijna alle Belgische leveranciers worden voorgesteld. 10 oktober is gereserveerd voor professionelen en de andere drie dagen zijn voor het grote publiek bedoeld.
Plaats: Brailleliga, Brussel
Info: Brailleliga
Engelandstraat 57
B - 1060 Brussel
Telefoon: +32 (0)2 533 32 11
Website: www.brailleliga.be

(*) 13 tot 15 december 2001: Autonomies, Le salon pour et avec la personne handicapée
Beurs waarop alle diensten en producten die voor gehandicapten nuttig zijn, bekendgemaakt worden. Deze beurs richt zich tot het grote publiek.
Plaats: Palais des Congrès, Luik, België
Info: ENJEU asbl
Av. Constantin-de-Gerlache 41
B - 4000 Luik
Telefoon: +32 (0)4 254 97 97
Fax: +32 (0)4 254 97 98
E-mail: info@enjeu.org
Website: www.enjeu.org

(*) 27 juli tot 2 augustus 2001: 11de ICEVI World Conference (50ste verjaardag)
Conferentie, georganiseerd door de "International Council for Education of People with Visual Impairment". Het thema is: “New Visions: Moving Toward an Inclusive Community”. Deze conferentie richt zich hoofdzakelijk tot professionelen.
Plaats: Leeuwenhorst Congrescentrum, Noordwijkerhout, Nederland
Info: Van Namen & Westerlaken
P.O. Box 1558
NL - 6501 BN Nijmegen
Telefoon: +31 (0)24 323 44 71
Fax: +31 (0)24 360 11 59
E-mail: icevi2002@congres.net
Website: www.icevi.org

(*) : Activiteiten waar Vlicht - Cel Infovisie, Blindenzorg Licht en Liefde, Visio en/of Sonneheerdt aan deelnemen

Terug naar de inhoudstafel

Colofon

INFOVISIE MAGAZINE
Driemaandelijks tijdschrift over technische hulpmiddelen voor blinde en slechtziende mensen. Verkrijgbaar in zwartdruk, groteletterdruk, braille, op audiocassette en in diverse elektronische formaten.

Redactie:
Vlicht - Cel Infovisie
Tel.: +32 (0)16 33 23 92
E-mail: gerrit.vandenbreede@esat.kuleuven.ac.be
Visio
Tel.: +31 (0)356 98 57 11
E-mail: helenevanharten@visio.nu
Blindenzorg Licht en Liefde
Tel.: +32 (0)16 73 52 40
E-mail: technisch.advies@blindenzorglichtenliefde.be
Sonneheerdt
Tel.: +31 (0) 341 498 498
E-mail: gpape@sonneheerdt.nl

Redactieteam: Gerrit Van den Breede
Helene van Harten
Jeroen Baldewijns
Jan Dewitte
Gerhard Pape
Jan Engelen

Vormgeving: zwartdruk, grootdruk en braille: Proson
diskette: Gerrit Van den Breede
cassette: FNB

Abonnementen:
België: 900 BEF
Nederland: 49 NLG
Andere landen: 1.100 BEF

Wie zich wenst te abonneren, kan contact opnemen met de redactie op de bovenstaande adressen. Zonder schriftelijk tegenbericht wordt uw abonnement automatisch verlengd bij het begin van een nieuwe jaargang.

Verantwoordelijke uitgever:
Jan Engelen
Vloerstraat 67
B - 3020 Herent

De redactie is niet verantwoordelijk voor ingezonden artikelen. Enkel teksten die ondertekend zijn, worden opgenomen. De redactie behoudt zich het recht voor, ingezonden stukken in te korten. Het redactieteam kan niet aansprakelijk gesteld worden voor onjuiste gegevens die door leveranciers of producenten werden meegedeeld.
© Artikels uit deze publicatie kunnen overgenomen worden na schriftelijke toestemming van de uitgever.

Terug naar de inhoudstafel