Voorwoord
Update-info
Is een braillenotitietoestel voor blinde leerlingen een bruikbaar
alternatief voor de laptop? Een gebruikersonderzoek
Productbespreking: WinBraille 3.0 bèta 8
Websitebesprekingen
BlindSurfer
Nederlandse regering
Sonokids
Technische fiches
Beeldschermloepen
UNO
Braillenotitietoestellen
Elba 32
Elba 32t
Euroscope
Euroscope 20
Adressen leveranciers
Agenda
Colofon
Met dit decembernummer sluiten we alweer een jaargang af. In onderling overleg tussen alle redactiepartners hebben we voor de komende jaargang enkele nieuwe afspraken gemaakt. Deze afspraken zijn het gevolg van de hoge kosten die gepaard gaan met het aanmaken en verspreiden van de vele leesvormen (zwartdruk, braille, cassette en diskette met twee soorten elektronische leesvormen) van dit tijdschrift.
Daarom stoppen we vanaf 2003 met de brailleversie; als alternatief stellen we de cassetteversie voor. Verder wordt ook de elektronische ASCII-versie afgevoerd omdat we de mening zijn toegedaan dat er nu andere elektronische versies beschikbaar zijn die algemeen toegankelijk en bovendien veel beter gestructureerd zijn. De huidige HTML versie wordt behouden en is gratis beschikbaar via email; alle info komt beschikbaar op www.infovisie.be. Abonnees die een diskette via de post wensen te ontvangen, blijven de gewone abonnementsprijs betalen. XML is een andere elektronische versie die eveneens gratis ter beschikking gesteld wordt via www.anderslezen.nl.
U dient zich bij deze site aan te melden als belangstellende en dan de instructies te volgen.
Samengevat:
We hebben getracht met deze beslissingen een balans te vinden tussen kostprijs, beheersbaarheid en wenselijkheid. Hopelijk kunnen we u als abonnee blijven boeien via één van de beschikbare leesvormen.
De redactie wenst u veel leesplezier.
Oproep
"Daar zit muziek in" is de titel van een volgend nummer van Infovisie
Magazine (2003). Een themanummer over muziek en computers. Met regelmaat
bereiken ons vragen over het gebruik van muzieksoftware. Welke afspeelsoftware
(player) is het meest geschikt om met mijn hulpmiddel te gebruiken? Hoe brand
ik een muziek CD? Wat is MP3? Kan ik zelf mijn LP’s of cassettebandjes op
CD zetten? Hoe maak ik mijn eigen windowstune?
Kortom: we zijn op zoek naar gebruikers van muzieksoftware.
In de maanden december en januari willen we een aantal gebruikers bezoeken om
ze bezig te zien met hun favoriete programma. Daarnaast zal de programmatuur
worden getest met de meest gebruikte hulpmiddelen. Van de resultaten zal
vanzelfsprekend verslag worden gedaan in het themanummer.
Geïnteresseerde gebruikers van muzieksoftware kunnen zich telefonisch
melden bij het TOVG in Huizen. Tel+31 (0)356985782 of per mail bij
christiaanpinkster@visio.nu
Een opwarmertje:
Bij het schrijven van een artikel voor Infovisie Magazine heb ik graag
een muziekje op de achtergrond.
De Windows Media Player voor Windows XP, versie 8.0, is de standaard
meegeleverde mediaplayer van Microsoft. Het programma is een soort cd-speler,
videoapparaat en radio ineen. We beperken ons tot het afspelen van een
audio-cd.
De bediening van de mediaplayer is toegankelijk voor hulpmiddelen doordat
gebruik via de menubalk mogelijk is.
Voor zo rustig mogelijk beeld is het verstandig in de menubalk, bij de optie
beeld, enkele veranderingen aan te brengen met onderstaande handelingen.
Ga met ALT naar de menubalk van de mediaplayer en ga met pijl rechts naar de
optie beeld.
Ga met PIJL OMLAAG naar Hulpprogramma’s voor afspelen en druk op
ENTER.
Ga met PIJL OMLAAG langs alle opties. Zorg dat alleen Afspeellijst weergeven
staat aangevinkt. Opties uitzetten doe je met ENTER.
Na het uitzetten van een optie wordt automatisch de menubalk weer verlaten.
Bovenstaande handelingen dienen meerdere malen uitgevoerd om ervoor te zorgen
dat alleen Afspeellijst weergeven staat aangevinkt bij
Hulpprogramma’s voor afspelen
Nog een laatste wijziging in de menubalk bij de optie beeld. Ga met PIJL
OMLAAG naar opties voor volledige modus en druk op ENTER.
Ga met PIJL OMLAAG naar taakbalk verbergen. Door een ENTER te geven is
deze optie niet meer aangevinkt.
De menubalk wordt automatisch weer verlaten.
Voor het afspelen van audio-cd’s dient de taakbalk worden ingesteld
op afspelen.
Ga met ALT naar de menubalk van de mediaplayer en ga met pijl rechts naar de
optie beeld.
Ga met PIJL OMLAAG naar taakbalk en druk op ENTER.
Ga met PIJL OMLAAG naar afspelen en druk op ENTER.
Na het plaatsen van de audio-cd zal de speler direct gaan spelen vanaf het
eerste nummer.
Een aantal handig te gebruiken sneltoetsen:
CTRL + P Het afspelen starten of onderbreken
CTRL + S Het afspelen stoppen
CTRL + F Volgend nummer
CTRL + B Vorig nummer
CTRL + H De afspeellijst in willekeurige volgorde afspelen
Tot zover een begin met de mediaplayer.
Het artikeltje is klaar, de mediaspeler kan worden afgesloten met ALT+F4
De beeldschermloepen Pinguin en Albatros van LVI zijn voortaan uitgerust met een snelle automatische scherpstelling zoals dat ook bij andere toestellen uit het gamma het geval is. Verdere opvallende verbeteringen zijn een aluminium leesplateau (solider) met een regelbare rem en een uitgebreid bewegingsbereik van het leesplateau voor het lezen van het tekstgedeelte van een opengeslagen tijdschrift (A3 min bladmarges). Vanaf 15 november heeft LVI Belgium een nieuw adres: Bouwelsesteenweg 18a, 2560 Nijlen. Zie ook de adressenlijst.
De Nederlandse producent van Outspoken, Alva, stopt met de productie en verdeling van dit schermuitleesprogramma voor Windows. Enkel de Macintosh-versie wordt nog verder ondersteund.
Het expertisenetwerk is een samenwerkingsverband tussen vier Belgische centra gespecialiseerd in de begeleiding van personen met een visuele handicap. Het gaat om het Centrum Ganspoel vzw, het Koninklijk Instituut Woluwe o.c., Blindenzorg Licht en Liefde vzw en het Koninklijk Instituut Spermalie vzw. Door middel van dit expertisenetwerk wenst men de opgebouwde kennis te behouden, te verruimen, te bundelen en door te geven. De samenwerking is gebaseerd op een gemeenschappelijke visie op de zorginhoud, met name het streven naar een optimale persoonlijke ontplooiing en sociale integratie van de visueel gehandicapten. Het concrete aanbod bestaat momenteel uit cursussen, vormingspakketten en groepsactiviteiten. Meer info is verkrijgbaar bij Mieke De Strooper, Centrum Ganspoel, telefoon 02/686 00 40 of email mieke.destrooper@ganspoel.be
Het schermuitleesprogramma Virgo is beschikbaar in een nieuwe versie 4 voor het Windows NT-platform (NT, 2000, XP). Het programma heeft nu ook een volledig Nederlandstalige uitvoering; zowel gebruikersinterface, online hulpfunctie en spraakweergave. Het meegeleverde spraaksyntheseprogramma is een Eurovocs-stem. Virgo 4 bevat ook het vergrotingsprogramma Galileo; hiermee zet zich blijkbaar een trend in gang om vergroting, spraak-en brailleweergave in één programma te voorzien. De leverancier voor België en Nederland is Erocos (zie adressenlijst). Een prijs is nog niet bekend op het ogenblik van het schrijven van dit bericht.
Brailkey is een nieuw universeel brailletoetsenbord van Sensotec. Het wordt aangesloten op de USB-poort van de PC en werkt in combinatie met het schermuitleesprogramma Jaws. Alle toetscombinaties die op een gewoon toetsenbord kunnen gevormd worden zijn ook mogelijk met behulp van Brailkey. Het gewone toetsenbord blijft gewoon in parallel functioneren. De prijs bedraagt 720 euro, BTW inbegrepen.
Jaguar, oftewel versie 10.2 van MacOS X, heeft standaard via Universele Toegang (Universal Access) enkele ingebouwde vergrotingsmogelijkheden voor slechtziende Mac-gebruikers. Via de voor de Macintosh gebruikelijke regelpanelen kan men terecht in het regelpaneel Universele Toegang. Daarin kan de gebruiker een aantal instellingen beïnvloeden als hij problemen ondervindt met het zien, het horen, het toetsenbord of de muis. Via het tabblad Zien wordt de vergroting geactiveerd. Nadien kan de vergroting door middel van toetscombinaties aan-en uitgeschakeld worden, alsook de vergrotingsfactor. Het is tevens mogelijk om witte letters op een zwarte achtergrond te verkrijgen. Beeldpixels worden uitvergroot waardoor er geen afronding van letters en andere tekens plaatsheeft. De maximale vergroting gaat zover dat slechts enkele beeldpunten op het scherm kunnen; ruim voldoende dus.
Alva kondigt de MPO (Mobile Phone Organiser) aan. De MPO is een draagbaar en toegankelijk toestel waarin een driebands GSM en een organiser gecombineerd worden. De MPO is toegankelijk via spraakweergave (Nederlands, Frans, Engels en Duits) en/of via 20 braillecellen. Telefoneren, adressen opslaan, nota's nemen en SMS boodschappen verwerken zijn mogelijk. De uitvoering met 20 braillecellen meet 225 x 96 x 47 mm, weegt 680 gram en heeft een richtprijs van 3.950 euro. Meer details worden bekend gemaakt tijdens de ZieZo beurs van 23 tot 25 januari 2003 in Nieuwegein (zie Agenda).
Petra Hakvoort-Visio TOVG
Gerrit Van den Breede-KOC
Jan Christiaan Pinkster-Visio TOVG
Inleiding
Een veelgehoorde klacht van leerlingen en studenten met een visuele beperking
is de zware vracht aan hulpmiddelen die zij elke dag weer naar en van school
moeten slepen: een aangepaste laptop, met voor de blinde leerling meestal ook
nog een leesregel. Daarnaast de gymtas, de broodtrommel, een adapter of accu.
Kan dat niet wat minder?
Ja, zeggen de leveranciers van ICT-hulpmiddelen voor visueel gehandicapten en
noemen het kleinere en lichtere notitietoestel als mogelijk alternatief voor
een laptop. Maar biedt een notitietoestel inderdaad voldoende functionaliteit
om de laptop voortaan thuis te laten? Een aantal leerlingen uit het reguliere
voortgezet en hoger beroepsonderwijs brachten dit in de praktijk.
Onderzoeksopzet
Een notitietoestel en een laptop zijn verschillende apparaten, met
verschillende functionaliteit. Een notitietoestel is in eerste instantie
bedoeld voor het maken van aantekeningen. Op zich een handig hulpmiddel. Maar
met een aantal notitieapparaten kun je veel meer dan alleen aantekeningen
maken. We vroegen ons daarom af of een notitieapparaat misschien op school de
laptop kan vervangen.
Om na te gaan of een notitietoestel een alternatief is voor de laptop, hebben
een aantal leerlingen voor het uitvoeren van hun dagelijkse schoolwerkzaamheden
gebruik gemaakt van de Euroscope 20 van Sensotec en de Elba 32t van Papenmeier.
De Braille Lite van Freedom Scientific werd ons helaas niet beschikbaar gesteld
en is om die reden niet in deze test meegenomen.
Opgemerkt moet worden dat het hier heel duidelijk een gebruikersonderzoek
betreft en geen vergelijkend onderzoek tussen de verschillende
notitietoestellen. Om toch een indruk te krijgen van de functionaliteit van een
notitietoestel verwijzen we naar de tabel hieronder.
Er hebben vier leerlingen meegewerkt aan het onderzoek, zij zaten in het
middelbaar onderwijs, hoger beroepsonderwijs en op de universiteit. Allen zijn
geoefende PC gebruikers. De leerlingen hadden de Nederlandse nationaliteit. Het
is zeer waarschijnlijk dat de uitslagen van dit onderzoek niet van toepassing
zijn op de Belgische schoolsituatie, mede omdat in België een laptop nog
niet zo ingeburgerd is als in Nederland.
Braillenotitietoestellen
Notitietoestel is een letterlijke vertaling van het Engelse woord notetaker.
Deze term suggereert een apparaat waar je alleen notities oftewel aantekeningen
op kunt maken. Maar met een aantal van deze apparaten kun je veel meer. Zo is
het bijvoorbeeld mogelijk om met sommige notitietoestellen te e-mailen of te
internetten. Er kan een rekenmachine inzitten, een spreadsheetsprogramma, of
een programma waar je muziek mee kunt afspelen. Wereldwijd zijn er tientallen
notitietoestellen op de markt in allerlei verschillende uitvoeringen. Ook in
Nederland en België zijn er veel te verkrijgen. Daarentegen zijn er hier
slechts een handvol “geavanceerde” notitieapparaten te koop, met een
uitgebreidere functie dan alleen het maken van notities. Op de Nederlandse en
Belgische markt zijn “geavanceerde” notitietoestellen verkrijgbaar
van 3 verschillende fabrikanten, geleverd in diverse uitvoeringen:
| Fabrikant |
Notitietoestel |
Leverancier Nederland |
Leverancier Belgie |
| Papenmeier |
BRAILLEX ELba 32 |
LVBC |
Sensotec gaat dit mogelijk leveren |
| Sensotec |
Euroscope |
ALVA BV |
Sensotec |
| Freedom Scientific |
Braille Lite 40 |
Stichting Spits |
- |
| Freedom Scientific |
Braille ‘N Speak |
- |
Data Braille Service |
De hierboven genoemde omschrijving van de zogenaamde “geavanceerde” notitieapparaten lijkt veel weg te hebben van een laptop. Toch zijn er een aantal belangrijke verschillen. In het schema hieronder zijn de voornaamste kenmerken van een notitietoestel vergeleken met de laptop. In de technische fiches kan u meer details te weten komen over de geteste notitietoestellen.
| Euroscope 20 |
Braillex Elba 32t |
Laptop (gangbaar type) |
|
| Gewicht (inclusief accu + draagtas) |
1465 g |
2650 g |
5400 g (inclusief leesregel) |
| Afmetingen |
21,0 x 17,4 x 4,5 cm |
30,5x22x5,2 cm |
31 x 27 x 4 cm |
| Besturingssysteem |
ES (euroscope) besturingssysteem |
Linux |
Windows |
| Opslagcapaciteit |
4 Mbyte |
32 Mbyte |
20 Gbyte |
| Opstartsnelheid |
Snel |
Snel |
Traag |
| Stabiliteit |
Loopt zelden vast |
Loopt zelden vast |
Loopt regelmatig vast |
| synthesizer |
Eurovocs |
Juno |
Naar keuze van de gebruiker |
| Autonomie batterij |
12 uur |
10 uur |
3 tot 4 uur |
| Invoeren tekst |
brailletoetsenbord |
standaard toetsenbord (brailletoetsenbord mogelijk) |
standaard toetsenbord |
| Lezen tekst |
Met spraak en met geïntegreerde braille leesregel (20 cellen) |
Met spraak en met geïntegreerde brailleleesregel (32 cellen) |
Met spraak en/of aparte brailleleesregel (40 cellen) |
| Bediening programma’s |
Via menustructuur, sneltoetsen en knoppen op het notitietoestel |
Via menustructuur en sneltoeten |
Via menustructuur en sneltoeten |
| Bediening braille leesregel |
Met knoppen naast de braillecellen |
Met duimtoetsen |
Aparte leesregel aansluiten, deze hebben o.h.a. duimtoetsen |
| Meekijken door anderen |
alleen getypte tekst kan worden meegelezen op een apart beeldscherm d.m.v. meegeleverde software |
alles kan worden meegelezen op een apart beeldscherm d.m.v. meegeleverde software |
alles kan worden meegelezen op het beeldscherm van de laptop |
| Tekstbestanden uitwisselen met PC-gebruikers |
Bestanden moeten eerst worden geconverteerd. |
Bestanden moeten eerst worden geconverteerd. |
Geen conversieproblemen |
| Programma’s |
bestandsbeheer |
elk gewenst toegankelijk Linuxprogramma.
Voornaamste programma’s die standaard worden meegeleverd: |
elk gewenst toegankelijk Windows programma |
| Grafische wiskunde |
Via afdruk |
niet |
niet |
| Richtprijzen (excl. BTW) |
2.560 euro (spraakweergave) |
7.000 euro |
7.000 euro (inclusief hulpmiddelen) |
Uit bovenstaande overzicht blijken direct de voordelen van een
notitietoestel ten opzichte van een laptop: licht, compact, snel en een grote
autonomie van de batterij. Maar in het overzicht vallen ook andere verschillen
op die wel eens nadelig kunnen zijn voor het functioneren in een lessituatie.
Bijvoorbeeld het werken met een ander besturingssysteem dan de docenten en
andere leerlingen en het ontbreken van een beeldscherm.
Sensotec heeft destijds een eigen onderzoek gedaan, waaruit is gebleken dat
onder de potentiële gebruikers slechts een klein percentage interesse had
in een beeldschermoptie.
Om de vraag te kunnen beantwoorden of een braillenotitietoestel, ondanks
bovengenoemde verschillen, toch een bruikbaar alternatief is voor een laptop
zijn vier Nederlandse leerlingen uit het middelbaar-en beroepsonderwijs met een
notitietoestel op pad gestuurd.
Bevindingen van blinde leerlingen in het regulier onderwijs
Gewicht en afmetingen
Hoe kan het ook anders ... allen waren over deze eigenschap van de
notitietoestellen zeer enthousiast.
Besturingssysteem
Het werken met een vreemd besturingssysteem werd door de leerlingen niet als
een probleem ervaren. De leerlingen gaven aan dat de van Windows afwijkende
menustructuur en bediening goed is aan te leren.
Uitwisseling van gegevens met anderen
“Je moet werken met bestandsformaten, waarmee de docenten of klasgenoten niet werken. Kort door de bocht: geen Word bestanden, geen Excel bestanden, etc. Deze bestanden moet je wel kunnen lezen, bijvoorbeeld als je een repetitie krijgt aangeleverd op diskette in Wordformaat.”
Op beide notitietoestellen is het mogelijk om een in Word geschreven tekst uiteindelijk te kunnen lezen. De bestanden moeten wel eerst geconverteerd worden naar een formaat dat gelezen kan worden door het notitietoestel. Dit vinden de leerlingen een vervelende tussenstap.
De leerlingen noemden nog een nadeel bij de uitwisseling van gegevens: het ontbreken van een diskettestation. Zoals gezegd worden repetities bijna altijd aangeleverd op diskette. De repetitie moet direct in de klas kunnen worden ingelezen. Bij de Euroscope is het niet mogelijk om een los diskettestation aan te sluiten. Volgens de leerlingen vormt dit een omvangrijk probleem. “Ik kan niet eerst even naar een PC lopen, bestandje op de PC zetten, converteren en naar het notitietoestel sturen, weer naar de klas teruglopen en de repetitie gaan maken.”.
Aan de Elba kun je wel een los diskettestation koppelen, wat echter niet standaard wordt meegeleverd.
Ook de uitwisseling van gegevens van notitietoestel naar PC werd op beide toestellen niet eenvoudig gevonden. “ Hier is zeker de handleiding voor nodig. “Als je het eenmaal onder de knie hebt is het wel te doen. Maar liever zou ik al mijn bestanden gewoon op het notitietoestel opslaan.” Volgens de leerlingen is voldoende opslagruimte dus gewenst, om alle bestanden op de harde schijf op te kunnen slaan, waardoor de uitwisseling van gegevens naar een PC overbodig zou worden.”
Opslagcapaciteit
Op zich vinden de leerlingen de opslagruimte groot genoeg als je dit bekijkt in
relatie tot het doel waarvoor het notitietoestel dient. Tegelijkertijd geven
zij aan al hun bestanden op het notitietoestel te willen archiveren, om zo de
vervelende tussenstap van het overzetten van gegevens naar de PC te voorkomen.
Dan vindt men de opslagcapaciteit onvoldoende.
Gebruikersvriendelijkheid
De leerlingen vonden zowel de bediening van de Euroscope als de Elba eenvoudig.
De menustructuur is logisch en heeft wel iets van de menu’s in Windows.
Handig van de Elba vonden ze dat ook submenu’s en sneltoetsen zeer
duidelijk worden aangegeven. Daarbij geeft de Elba aan als een programma is
gestart. Erg handige informatie, die Windows niet geeft.
Geen van allen vond het een groot bezwaar om zich een andere werkwijze te
moeten aanleren dan de werkwijze die zij hanteren in de vertrouwde
Windowsomgeving. Ook het gebruik moeten maken van andere toetscombinaties
vonden ze geen probleem.
Snelheid/stabiliteit
Hier werd wisselend over gedacht door de leerlingen. De Elba werd door een
leerling in sommige opzichten als traag ervaren. Als voorbeeld werd het
terugkeren naar het control center (hoofdmenu) genoemd. Dit duurde 1 a 2
seconden, terwijl het openen van het startmenu in Windows slechts in enkele
tienden seconden plaatsvindt. Van de andere kant duurt het opstarten van een PC
met hulpmiddelen al gauw enkele minuten, terwijl het opstarten van de Euroscope
en de Elba slechts enkele seconden in beslag neemt. De andere leerlingen waren
zeer tevreden over de snelheid en stabiliteit van zowel de Elba als de
Euroscope. Kortom de snelheid en stabiliteit van een notitietoestel werd als
een groot voordeel gezien ten opzichte van de laptop.
Synthesizer
De synthesizer van de Euroscope vonden de leerlingen soms lastig te verstaan.
Hierbij moet wel opgemerkt worden dat de gebruikerstest is uitgevoerd door
Nederlandse leerlingen. De Euroscope maakt gebruik maakt van een Belgische
synthesizer. De synthesizer van de Elba vonden ze redelijk goed te verstaan.
Echter geen van allen vond de verstaanbaarheid een groot probleem: “hier
wen ik wel aan”.
De talen die de synthesizer kon voorlezen vonden de leerlingen belangrijker.
Engels en Nederlands vonden allen een absolute noodzaak. Enkele vonden Duits en
Frans ook vereist. Anderen zeiden dat deze talen handig zijn (m.n. als je
uiteindelijk voor deze vakken kiest), maar dat teksten in deze talen eventueel
nog met de leesregel kunnen worden uitgelezen. Afhankelijk van de
opleiding/richting die de leerling deed, werd ook nog Spaans genoemd.
Autonomie batterij
Helemaal voldoende. Volgens de leerlingen moet een notitietoestel minimaal 8
uur mee kunnen gaan voor deze weer moet worden opgeladen. Beide
notitietoestellen voldoen ruim aan deze eis. De laptop daarentegen niet en moet
tussen of tijdens de lessen worden opgeladen.
Toetsenbord
Alle leerlingen vonden een brailletoetsenbord niet handig. Ze zijn deze manier
van werken niet meer gewend, en moeten zich dit weer opnieuw eigen maken.
Uiteindelijk lukt dit wel. Een gevolg is dat het invoeren van tekst een stuk
trager gaat met een brailletoetsenbord dan met een standaard-toetsenbord.
Daarnaast heeft een brailletoetsenbord als nadeel dat je voor het uitvoeren van
commando’s allerlei ingewikkelde, onbekende toetscommando’s moet
indrukken voor bepaalde functies. De functietoetsen, en Ctrl en Alt toetsen van
een standaard-toetsenbord werken dan een stuk eenvoudiger.
De leerlingen gaven dan ook unaniem de voorkeur aan een standaard-toetsenbord.
Tekst lezen
Voor het lezen van documenten vonden alle leerlingen duimtoetsen onmisbaar.
Zeker als er grote stukken gelezen moeten worden werkt het lezen zonder
duimtoetsen erg vertragend. De “easy acces bar” van de Elba vonden
allen een prettige navigatiemogelijkheid.
Meekijken door anderen
Als je de leerlingen vraagt welke optie van de laptop die niet in het
notitietoestel zit het meest missen, noemen ze allemaal in hun top 3 het
beeldscherm. Redenen hiervoor zijn onder andere: de docent wil meekijken
tijdens repetities om na te gaan of de leerling niet spiekt, medestudenten
willen mee kunnen lezen als er gezamenlijk aan een werkstuk wordt gewerkt en
als je zelf vast komt te zitten is het erg handig als iemand even met je mee
kan kijken.
Beide notitietoestellen zijn aan te sluiten op een monitor. Bij de Elba krijgt
de “meekijker’ een volledig beeld van wat de gebruiker op zijn
notitietoestel aan het doen is. Bij de Euroscope kan de meekijker alleen de
ingetypte tekst bekijken.
Toch vinden de leerlingen het niet handig dat het notitietoestel apart
gekoppeld moet worden aan een monitor. Leerlingen komen op een dag in
verschillende lokalen waar de docent of medeleerling mee moet kunnen kijken. In
al deze lokalen zou dan een monitor (+ PC) moeten staan. Dit werkt natuurlijk
niet in de praktijk. Allen pleiten voor een geïntegreerde monitor. Deze
mag kleiner zijn dan de monitor van een laptop, als maar inzichtelijk is waar
de leerling mee bezig is.
Programma’s
De programma’s die op de notitietoestellen zitten bieden voldoende
functionaliteit voor het volgen van de lessen (zeker ook de rekenmachine!). Het
probleem is dat er, met name bij de Euroscope, programma’s ontbreken die
de leerling wel nodig heeft op school.
De leerlingen noemen de volgende programma’s die minimaal op het
notitietoestel zouden moeten staan, om deze op school te kunnen gebruiken,
zonder daarnaast alsnog een laptop nodig te hebben:
Tekstverwerker
Spreadsheet
E-mail
Internetbrowser
Rekenmachine
Daarnaast worden als noodzakelijke programma’s door enkele nog genoemd:
Presentatieprogramma (zoals Powerpoint)
Databaseprogramma (zoals Acces)
Als leuk en handig, maar niet noodzakelijk wordt genoemd:
Mediaplayer, MP3 speler
Programma (en microfoon) om memo’s mee op te kunnen nemen
OCR programma
De Elba komt heel dicht in de buurt van dit wensenlijstje. Alleen een presentatieprogramma ontbreekt. Wat betreft gebruikersmogelijkheden zijn de leerlingen dan ook het meest tevreden over de Elba. De Euroscope wordt gezien als een hulpmiddel voor het maken van aantekeningen en zou voor hen dus eerder een aanvulling op een laptop zijn, maar geen alternatief.
Grafische wiskunde
De Euroscope kan het wiskunde brailleschrift omzetten in grafische wiskunde
(dus het zwartdrukschrift), zonder af te wijken van de regels van
braillewiskunde of de ‘visuele’ wiskunde. De leerling kan het
wiskunde braille uitprinten. Alle wiskunde tekens die in braille zijn
ingevoerd, verschijnen in voor iedereen leesbare wiskundige tekens.
De Elba kan dit niet. Hier moet je wiskundige tekens invoeren via ASCII codes.
Wat de Nederlandse leerlingen veelal doen om dit probleem op te lossen, is het
uitschrijven van de wiskunde tekens. Dus Ö3 wordt nu uitgeschreven als
“wortel 3”.
Conclusie
Op de vraag of leerlingen voortaan hun laptop thuis zouden laten en in plaats
daarvan een notitietoestel meenemen naar school klinkt een unaniem nee.
De belangrijkste redenen hiervoor zijn:
-een ander besturingssysteem als de ‘rest van de wereld’, het is te
lastig of soms zelfs onmogelijk om bestanden en programma’s met anderen
uit te wisselen.
-het ontbreken van een diskette-drive
-geen handige meekijk mogelijkheid voor medeleerlingen en docenten
Hoe ziet het ideale notitietoestel van de leerlingen er dan uit?
-Windows besturingssysteem
-Beeldscherm of klein TFT schermpje die een voor iedereen bekende Windows
omgeving weergeeft (grafisch dus)
-Geïntegreerde leesregel met duimtoetsen (32 cellen is minimum, 40 is
beter)
-Programma’s: Microsoft Office pakket: Word, Excel, Acces, Powerpoint,
Internet browser, E-mail programma, wetenschappelijke rekenmachine
-Standaardtoetsenbord
-Synthesizer met de talen: Nederlands, Engels, Frans en Duits
-Autonomie batterij minimaal 6 uur
-Ethernetconnectie
-Gewicht is < 2 kg
-Infraroodpoort
-Een opslagcapaciteit die voldoende is voor het archiveren van al je bestanden
(inclusief grote bestanden als MP3) – ongeveer 5 Gb
-Diskettestation
-USB-poort
-Paralelle poort
-Ingebouwd modem
-GPS zou ook erg handig zijn!
De Euroscope biedt volgens de Nederlandse leerlingen die de test hebben uitgevoerd, onvoldoende functionaliteit in hun schoolsituatie. De Euroscope wordt gezien als een uitstekend hulpmiddel om aantekeningen op te maken. Helaas moeten de leerlingen op school meer kunnen dan alleen aantekeningen maken van hun lessen en is de Euroscope daarom geen volwaardig alternatief voor een laptop. Mogelijk wel een handige aanvulling!
De Elba biedt voldoende functionaliteit als hulpmiddel voor leerlingen in het regulier voortgezet onderwijs. Het probleem is de werkbaarheid; meekijken is mogelijk, maar omslachtig. Bestanden uitwisselen is mogelijk, maar er moet altijd geconverteerd worden, wat leerlingen een lastige tussenstap vinden. Diskettes kunnen worden ingelezen, maar ook dit kost weer extra handelingen. Er kunnen andere programma’s worden opgezet, maar deze moeten dan wel werken onder Linux en er zijn weinig leeftijdsgenoten die hier dan mee zullen werken.
Kortom volgens onze leerlingen is een braillenotitietoestel vooralsnog geen bruikbaar alternatief voor de laptop. Wellicht zouden Belgische leerlingen tot een andere conclusie zijn gekomen, omdat zij veel minder gebruik maken van een laptop in de schoolsituatie. Een braillenotitietoestel zou bijvoorbeeld wel bruikbaar kunnen zijn als aanvulling op een laptop of voor gebruikers die minder functionaliteit behoeven, zoals zeer jonge kinderen of minder begaafde kinderen.
Gerhard Pape
Met de nieuwe versie 3 van WinBraille wil de brailleprinter fabrikant Index uit Zweden het produceren van braille volledig automatiseren. Deze opzet is in hoge mate geslaagd, zij het dat dit geldt voor teksten, inclusief opsommingslijsten en tabellen en niet voor bijvoorbeeld muziek of wiskunde. Hoewel het pakket volledig zelfstandig gebruikt kan worden leunt het zwaar op Microsoft Word en het Word documentformaat.
Basiskenmerken:
Versie: 3.0 beta 8, 30 oktober 2002
Interfacetaal: Engels, Duits of Italiaans
Bediening: Toetsenbord en muis
Gebruik: Als zelfstandige applicatie, halfautomatisch of als achtergrondproces
Bestandsformaten: doc, rtf, html en txt
Printeraansturing: alleen geschikt voor Index brailleprinters, direct gekoppeld
of via een netwerk
Brailleconversie: 24 talen beschikbaar in een of meer graden
Controle: Printvoorbeeld in zwartdruk of braille
Met versie 3.0 is Index een heel nieuwe, eigen weg ingeslagen. Uitgaande van de structuur van Word-documenten kunnen de tekst, tabellen en lijsten geheel automatisch worden omgezet naar braille op een vooraf ingestelde wijze. Specifieke delen van de tekst kunnen een bijzondere behandeling krijgen bij de conversie door deze tekst vooraf een stijl-opmaak te geven. Ook zijn er voorzieningen om attributen als vet en onderstreept in braille herkenbaar te maken. Voortbordurend op wysiwyg kunnen we hier zeggen: wyfiwyh, "what you feel is what you had".
Installatie
WinBraille 3.0 kan niet met een andere versie samen op één pc
geïnstalleerd worden. De vorige versie moet eerst volledig worden
verwijderd. (Eventueel kan een kopie van profiles.ini worden gemaakt voor
herstel van de oude configuratie.)
De installatie van het pakket is duidelijk en goed uitvoerbaar. Er wordt een
keuze gevraagd tussen de "Standard" en de "Professional"
uitvoering. De benodigde schijfruimte is 80MB.
Een uninstall optie ontbreekt. Voor het verwijderen van het pakket zijn we
aangewezen op Windows via het configuratiescherm. Verwijderen van het pakket
laat de instellingen van het pakket achter. Bij upgraden hoeft zo niet al het
configuratiewerk opnieuw te worden gedaan.
De keuze "Standard of Professional" is bepalend voor de
instelmogelijkheden van het pakket.
De serverinstallatie is een mogelijkheid alle aangesloten WinBraille
programma's met dezelfde configuratie te laten werken.
Overzicht van het product
Het pakket heeft een drastische interne reorganisatie ondergaan bij de overstap
van 2.04 naar 3.0. In versie 2 werd gewerkt met profielen. Met name dit
onderdeel "Profile" is geheel herzien. In het profiel stonden naast
alle instellingen van de vertaler onder andere de keuze van de vertaaltabel met
daarvoor een ingewikkelde "Rule File" met editor/compiler om die
tabellen aan te passen. Kennis hiervan is niet meer nodig. De instelling van
het vertaalproces verloopt nu helemaal via dialogen. Echter, de structuur van
het profiel behoeft enige uitleg. Daarom eerst een overzicht.
Het profiel. (Profile)
In het profiel liggen de "Preferences" vast, instellingen die de
werking van WinBraille betreffen. Verder staan hier zaken die direct verband
houden met de printer waarop de tekst gebrailleerd gaat worden, samen met zaken
die voor de paginaopmaak gelden. Aan een profiel kan een sjabloon naar keuze
worden gekoppeld.
Het sjabloon. (Template)
In het sjabloon is vastgelegd hoe de tekstopmaak moet worden gerealiseerd.
Hieronder valt de verwerking van tabellen en lijsten, paginaovergangen en de
behandeling van lege regels en pagina's. In een sjabloon kunnen meerdere
stijlen opgenomen zijn.
De stijl. (Style)
Door middel van stijlen in het bron-document kan in WinBraille een speciale
behandeling van het vertaalproces worden toegepast op de tekst met die
betreffende stijl. Onder stijl valt de alineaopmaak, behandeling van spaties,
tabs en regelovergangen, de vertaaltabel, en de opmaak van de paginaovergang.
Het project. (Project)
Het project is een buitenbeentje in bovenstaand geheel. Een probleem voor de
professionele omgeving met veel verschillende documenttypen en bijbehorende
vertalerinstellingen is het documenteren en archiveren van documenten en
bijbehorende instellingen. Hiervoor is het projectconcept ontwikkeld.
Bij opslaan als project wordt opgeslagen; bronversie, vertaalde versie(s),
profiel, sjabloon, vertaalregels, uitzonderingen en de brailletabel. Eventuele
nabestellingen van braille vormen daardoor een veel minder groot probleem.
Overzicht van nieuwe opties in het menu.
Het menu bevat in de "Professional Edition", de volgende onderdelen:
File, Edit, View, Insert, Format, Table, Document Options, Braille, Profile,
Window, Internet, Tools, Help. Bij de "Standard Edition" ontbreekt
het onderdeel "Document Options".
Het "File" menu.
Hier treffen we het "Save as Project" en "Emboss" aan.
"Emboss" is ook als knop op een extra knoppenbalk aan te klikken.
Het "Edit" menu.
In dit menu staat de tegenhanger van "Plakken speciaal" namelijk;
"Paste and Translate". Met deze manier van plakken wordt de te
plakken tekst eerst door de vertaler behandeld en pas dan geplakt. Heel aardig
als er op een gereed document op het laatst nog kleine wijzigingen komen.
Het "View" menu.
Nieuw is hier: "Show white spaces". Handig om spaties te tellen en
alinea-einden te zien.
Nieuw is het "Insert" menu.
Hier vinden we de optie "Insert Translated Text". Hiermee wordt een
tekstvenster geactiveerd waarin de in te voegen tekst getikt kan worden.
Verdere behandeling is gelijk aan "Paste and Translate".
Het "Format" menu.
In het "Format" menu kan aan de zwartdruktekst de gewenste opmaak
gegeven worden die van belang is voor het goede verloop van het vertaalproces.
Als bijzonderheid vinden we hier "Style". Via deze optie kan aan een
tekst een stijl worden toegekend. Eventueel kan een nieuwe stijl worden
gemaakt, met de bijbehorende zwartdruk opmaak, analoog aan Word.
Het "Table" menu.
Geheel nieuw is het "Table" menu waarin een tabel kan worden
ingevoegd en bewerkt.
"Document Options".
In deze optie kunnen we het actuele profiel, sjabloon en stijl aanpassen. Ook
kan een ander profiel gekozen worden. De verschillende opties kunnen eventueel
direct via "Shortcuts" benaderd worden.
Het "Braille" menu.
In dit menu staat natuurlijk de optie "Translate", maar ook een
aardig "tooltje" als "Sample Translation". Hiermee kan met
de actuele vertaal-en brailletabel een proefvertaling worden gemaakt. Hier
vinden we ook de braille tabel voor de actuele taal. Samen zijn ze erg handig
als het gaat om braille graphics!
Het "Profiles" menu.
In dit menu staan de opties voor uitgebreid beheer van profielen, sjablonen en
stijlen. Ook beheer van vertaaltabellen en uitzonderingen is hier
ondergebracht.
Menuopties "Window", "Internet" en "Help".
Deze bevatten de gebruikelijke opties voor vensters, informatie, registratie en
hulp. Met betrekking tot de hulp moet worden opgemerkt dat die wel als document
geïndexeerd beschikbaar is, maar nog niet als "Wat is dit?"
informatie per onderdeel.
Het menu "Tools".
In "Tools" vinden we de opties voor: een testpagina aangepast aan de
geselecteerde printer, verversen van de printer firmware en de vroegere
"Rule File Editor". Verder voor het installeren van een extra printer
en aanpassen van WinBraille aan regionale situaties en instellen van de
interface taal.
Tenslotte staat hier ook een nieuwe optie namelijk de macro. In WinBraille is
het nu mogelijk een macro op te nemen, bewaren en weer af te spelen. De macro
is beperkt tot menuhandelingen via het toetsenbord. Er kan slechts
één macro tegelijk gebruikt worden, dat wil zeggen eerst een
macro maken of laden. Daarna kan deze macro uitgevoerd worden.
Bediening.
De applicatie heeft een standaard “Windows-look”. Ook de bediening
volgt de regels die van andere Windows-pakketten bekend zijn. Dit geldt zowel
voor bediening met de muis als met het toetsenbord. Er zijn sneltoetsen voor
alle veelgebruikte functies, gelijk aan de Word sneltoetsen.
Het pakket is goed toegankelijk voor leesregelgebruikers. Het resultaat van
conversie is in de zwartdrukweergave wel met een leesregel toegankelijk, maar
in de brailleweergave niet. Let hierbij op verschillen in de brailletabellen
van WinBraille en de leesregel!
Problemen / aandachtspunten.
Bij installatie op een pc waar diverse eerdere versies van WinBraille waren
geïnstalleerd, zijn stabiliteitsproblemen geconstateerd. Na handmatig
opschonen van de registry waren deze problemen volledig verdwenen.
Er zitten verspreid over het pakket nog een flink aantal schoonheidsfoutjes.
Ook de structuur en de naamgeving van diverse onderdelen kan naar mijn idee
logischer.
Conclusie.
Met de nieuwste versie van WinBraille is het produceren van kwalitatief goed
braille een fluitje van een cent. Opgemerkt worden dat de instelwerkzaamheden
vooraf wel de nodige tijdsinvestering vergen.
Leveranciers.
ALVA, Sensotec, Tieman
Prijzen.
Het product is gratis bij aankoop van een Index brailleprinter. Bezitters van
een Index printer kunnen WinBraille gratis downloaden van de Index website:
www.indexbraille.com. De omvang is
28MB.
Toegankelijkheid
Inhoud
Toegankelijkheid
Inhoud
Toegankelijkheid
Inhoud
Basiskenmerken
Uitvoering: bureaumodel
Weergave: kleur
Schermdiagonaal: 38 cm
Vergroting: 3 tot 35 maal
Elektronische leeslijnen: nee
Elektronische beeldafdekking: nee
Keuze tekst-en achtergrondkleur: ja
Autofocus en elektrische zoom: ja
PC-aansluiting: ja
Aanvullende informatie
Producent
REINECKER REHA-TECHNIK
Sandwiesenstrasse 19
64665 Alsbach-Hähnlein
Duitsland
Telefoon: +49 6257 93 110
Fax: +49 6257 26 51
Email: info@reineckerreha.de
Leveranciers en prijzen
-België: Sensotec: 5.625,40 EUR
Uno met handcamera en schrijfstatief: 6.875 EUR
Uno met handbediende afstandscamera: 7.425 EUR
Uno met elektrische afstandscamera: 8.225 EUR
Roltafel met kabelhaspel: op aanvraag (november 2002, incl. BTW)
-Nederland: Reinecker Nederland: 5.061,50 EUR
Handcamera met schrijfstatief: 1.208,40 EUR
Afstandscamera: 1.696 EUR
Afstandscamera met motor: 2.257,80 EUR
Roltafel met kabelhaspel: 820,44 EUR (november 2002, incl. BTW)
Basiskenmerken
Spraakweergave: Nederlands, Engels
Soort spraak: synthetisch
Brailleweergave: 32 cellen
Grootte werkgeheugen: 32 Mbyte
Indeling werkgeheugen: vrij
Tekstverwerkingsfuncties: ja
Adressendatabank: ja
Agendafunctie: ja
Brailleleesregel voor PC: ja
Spraaksynthesizer voor PC: ja
Aanvullende informatie
Producent
PAPENMEIER REHA DIVISION
PO Box 1620
58211 Schwerte
Duitsland
Telefoon: +49 2304 94 60
Fax: +49 2304 94 62 46
Email: info.reha@papenmeier.de
Website:
www.papenmeier.de/reha/products/braillezeilen/elba.htm
Leveranciers en prijzen
-België: Sensotec: prijs op aanvraag
-Nederland: LVBC: 7.000 EUR (richtprijs)
Basiskenmerken
Spraakweergave: Nederlands, Engels
Soort spraak: synthetisch
Brailleweergave: 32 cellen
Grootte werkgeheugen: 32 Mbyte
Indeling werkgeheugen: vrij
Tekstverwerkingsfuncties: ja
Adressendatabank: ja
Agendafunctie: ja
Brailleleesregel voor PC: ja
Spraaksynthesizer voor PC: ja
Aanvullende informatie
Producent
PAPENMEIER REHA DIVISION
PO Box 1620
58211 Schwerte
Duitsland
Telefoon: +49 2304 94 60
Fax: +49 2304 94 62 46
Email: info.reha@papenmeier.de
Website:
www.papenmeier.de/reha/products/braillezeilen/elba.htm
Leveranciers en prijzen
-België: Sensotec: prijs op aanvraag
-Nederland: LVBC: 7.000 EUR (richtprijs)
Basiskenmerken
Spraakweergave: Nederlands, Frans, Engels, Duits, Spaans Italiaans
Soort spraak: synthetisch
Brailleweergave: geen
Grootte werkgeheugen: 4 Mbyte
Indeling werkgeheugen: vrij
Tekstverwerkingsfuncties: ja
Adressendatabank: ja
Agendafunctie: ja
Brailleleesregel voor PC: neen
Spraaksynthesizer voor PC: ja
Aanvullende informatie
Producent
SENSOTEC
Gistelsteenweg 112
8490 Varsenare
Telefoon: +32 50 39 49 49
Fax: +32 50 39 49 46
Email: info@sensotec.be
Website: www.sensotec.be/ASP/Catalog.asp?ID=Euroscope&LC=0
Leveranciers en prijzen
-België: Sensotec: 2.714,66 EUR (november 2002, incl. BTW)
-Nederland: Alva: 2.713,6 EUR (november 2002, incl. BTW)
Basiskenmerken
Spraakweergave: Nederlands, Frans, Engels, Duits, Spaans Italiaans
Soort spraak: synthetisch
Brailleweergave: 20 cellen
Grootte werkgeheugen: 4 Mbyte
Indeling werkgeheugen: vrij
Tekstverwerkingsfuncties: ja
Adressendatabank: ja
Agendafunctie: ja
Brailleleesregel voor PC: ja
Spraaksynthesizer voor PC: ja
Aanvullende informatie
Producent
SENSOTEC
Gistelsteenweg 112
8490 Varsenare
Telefoon: +32 50 39 49 49
Fax: +32 50 39 49 46
Email: info@sensotec.be
Website: www.sensotec.be/ASP/Catalog.asp?ID=Euroscope&LC=0
Leveranciers en prijzen
-België: Sensotec: 4.753,04 EUR (november 2002, incl. BTW)
-Nederland: Alva: 4.865,4 EUR (november 2002, incl. BTW)
ABERIS
Groeneweg 58
B-3001 Heverlee
Telefoon: +32 (0)16 23 49 09
Fax: +32 (0)16 23 56 62
E-mail: aberis@pandora.be
ADVANCED TECHNICS
Tweehuizenweg 81, bus 9
B-1200 Brussel
Telefoon: +32 (0)2 763 09 08
Fax: +32 (0)2 763 09 08
E-mail: info@advtechnics.com
Web: www.advtechnics.com
ALECS
Sprendlingenpark 21
NL-5061 JT Oisterwijk
Telefoon: +31 (0)13 521 33 73
Fax: +31 (0)13 521 33 71
E-mail: info@alecs.tv
Web: www.alecs.tv
ALVA
Leemansweg 51
NL-6827 BX Arnhem
Telefoon: +31 (0)26 38 41 384
Fax: +31 (0)26 38 41 300
E-mail: info@alva-bv.nl
Web: www.alva-bv.nl
BLINDENZORG LICHT EN LIEFDE
Hulpmiddelendienst
Oudenburgweg 40
B-8490 Varsenare
Telefoon: +32 (0)50 40 60 52
Fax: +32 (0)50 38 64 83
E-mail: hulpmid@blindenzorglichtenliefde.be
Web: www.blindenzorglichtenliefde.be
BRAILLELIGA
Engelandstraat 57
B-1060 Brussel
Telefoon: +32 (0)2 533 32 11
Fax: +32 (0)2 537 64 26
Web: www.brailleliga.be
DATA BRAILLE SERVICE
Sporthalplein 3
B-2610 Wilrijk
Telefoon: +32 (0)3 828 80 15
Fax: +32 (0)3 828 80 16
E-mail: info@databraille.be
Web: www.databraille.be
DE CEUNYNCK NV
Kontichsesteenweg 36
B-2630 Aartselaar
Telefoon: +32 (0)3 870 37 51
Fax: +32 (0)3 887 19 20
E-mail: l.herremans@deceunynck.be
Web: www.deceunynck.be
EDITEC
5, rue des Berceaux
B-7061 Casteau
Telefoon: +32 (0)65 72 32 45
Fax: +32 (0)65 72 38 16
ERGRA ENGELEN
Kerkstraat 23
B-2845 Niel
Telefoon: +32 (0)3 888 11 40
Fax: +32 (0)3 888 14 36
E-mail: jos.engelen@ergra-engelen.be
Web: www.ergra-engelen.be
ERGRA LOW VISION
Carnegielaan 4-14
NL-2517 KH Den Haag
Telefoon: +31 (0)70 311 40 70
Fax: +31 (0)70 311 40 71
E-mail: info@ergra-low-vision.nl
Web: www.ergra-low-vision.nl
EROCOS INTERNATIONAL
Onze-Lieve-Vrouwstraat 90
B-3550 Zolder
Telefoon: +32 (0)11 53 34 54
Fax: +32 (0)11 53 34 55
E-mail: erocos@innet.be
Web: www.erocos.be
ESCHENBACH OPTIK BV
Osloweg 134
NL-9723 BX Groningen
Telefoon: +31 (0)50 541 25 00
Fax: +31 (0)50 541 05 82
E-mail: mail@eschenbach-optik.nl
Web: www.eschenbach-optik.nl
ESCHENBACH VISUEEL CENTRUM
Plezantstraat 42
B-9100 Sint-Niklaas
Telefoon: +32 (0)3 766 64 99
Fax: +32 (0)3 778 01 98
E-mail: paumen@visueelcentrum.be
EUREVA
Saturnusstraat 95
NL-2516 AG Den Haag
Telefoon: +31 (0)70 38 55 209
EUROBRAILLE BELGIQUE
90-92, avenue Dailly
B-1030 Bruxelles
Telefoon: +32 (0)2 241 65 68
EVISION OPTICS
Postbus 18568
NL-2502 EN Den Haag
Telefoon: +31 (0)70 311 40 90
Fax: +31 (0)70 311 40 91
E-mail: info@evision.nl
Web: www.evision.nl
FREEDOM SCIENTIFIC GMBH
Line-Eid-Strasse 1
D-78467 Konstanz
Telefoon: +49 75 31 9 42 39 30
Fax: +49 75 31 9 42 39 59
E-mail: info@freedomscientific.de
Web: www.freedomscientific.de
INTEGRA
Naamsesteenweg 386
B-3001 Heverlee
Telefoon: +32 (0)16 35 31 30
Fax: +32 (0)16 35 31 44
E-mail: info@integra-belgium.com
Web: www.integra-belgium.com
KOBA VISION
De Oude Hoeven 6
B-3971 Leopoldsburg
Telefoon: +32 (0)11 34 45 13
Fax: +32 (0)11 34 85 25
Email: info@kobavision.be
Web: www.kobavision.be
KOMFA
Hogeweg 227A
NL-3816 BS Amersfoort
Telefoon: +31 (0)33 479 05 23
Fax: +31 (0)33 470 05 97
Email: info@komfa.nl
Web: www.komfa.nl
KOMFA E&A SOFTWARE
Hogeweg 227A
NL-3816 BS Amersfoort
Telefoon: +31 (0)33 479 00 20
Fax: +31 (0)33 470 05 97
Email: info@komfa.nl
Web: www.komfa.nl
LVI BELGIUM
Bouwelsesteenweg 18a
B-2560 Nijlen
Telefoon: +32 (0)3 455 92 64
Fax: +32 (0)3 455 92 88
E-mail: info@lvi.be
Web: www.lvi.be
LVBC
James Wattstraat 13B
NL-2809 PA Gouda
Telefoon: +31 (0)182 525 889
Fax: +31 (0)182 670 071
E-mail: info@lvbc.nl
Web: www.lvbc.nl
N. JONKER
Duifhuis 5
NL-3862 JD Nijkerk
Telefoon: +31 (0)33 245 37 05
Fax: +31 (0)33 245 00 04
PRESOFT
Bethaniëlei 23
B-2930 Brasschaat
Telefoon: +32 (0)3 663 42 71
Fax: +32 (0)3 663 07 63
E-mail: info@presoft.be
RDG KOMPAGNE
Winthontlaan 200
NL-3526 KV Utrecht
Telefoon: +31 (0)30 287 05 64
Fax: +31 (0)30 289 85 60
E-mail: info@rdgkompagne.nl
Web: www.kompagne.nl
REINECKER REHA TECHNIK NL
Oudenhof 2D
NL-4191 NW Geldermalsen
Telefoon: +31 (0)345 585 160
Fax: +31 (0)345 585 169
E-mail: reinecker.nl@worldonline.nl
SENSOTEC
Gistelsesteenweg 112
B-8490 Varsenare
Telefoon: +32 (0)50 39 49 49
Fax: +32 (0)50 39 49 46
E-mail: info@sensotec.be
Web: www.sensotec.be
STICHTING SPITS
Blijdestijn 15
NL-6714 DX Ede
Telefoon: +31 (0)318 63 16 82
E-mail: stichting.spits@inter.nl.net
TIEMAN BELGIE
Baron Ruzettelaan 29
B-8310 Brugge
Telefoon: +32 (0)50 35 75 55
Fax: +32 (0)50 35 75 64
Email: info@tieman.be
Web: www.tieman.be
TIEMAN NEDERLAND
Koddeweg 39-41
NL-3184 DH Hoogvliet
Telefoon: +31 (0)10 231 35 55
Fax: +31 (0)10 231 35 90
E-mail: info@tieman.nl
Web: www.tieman.nl
VAN DEN BOS OPTICAL LOW VISION
De Moucheronstraat 55
NL-2593 PX Den Haag
Telefoon: +31 (0)70 383 62 69
Fax: +31 (0)70 381 46 13
VAN HOPPLYNUS VISION CARE
Koningsstraat 101
B-1000 Brussel
Telefoon: +32 (0)2 214 09 50
Fax: +32 (0)2 214 09 57
VAN LENT SYSTEMS
Lithoyensedijk 25A
NL-5396 NC Lithoyen
Telefoon: +31 (0)412 64 06 90
Fax: +31 (0)412 62 60 25
WORLDWIDE VISION
Oude Hondsbergselaan 9
NL-5062 SM Oisterwijk
Telefoon: +31 (0)13 528 56 66
Fax: +31 (0)13 528 56 88
E-mail: info@worldwidevision.nl
Web: www.worldwidevision.nl
(*) 23 tot 25 januari 2003
ZieZo 2003: Nationale beurs voor het aangepast zien
Nationale beurs over geavanceerde hulpmiddelen voor personen met een visuele
handicap. Deze beurs richt zich tot het grote publiek.
Plaats: De Blokhoeve in Nieuwegein, Nederland
Info: ZieZo Vereniging
Postbus 2196
NL-3800 CD Amersfoort
Telefoon: +31 33 479 09 20
Fax: +31 33 470 05 97
E-mail: info@ziezo.org
Website: www.ziezo.org
(*) 22 tot 27 juni 2003
HCI International 2003
10th International Conference on Human-Computer Interaction
Tiende internationale conferentie over de interactie tussen mens en computer.
Het onderwerp wordt erg ruim opgevat. Deze conferentie richt zich hoofdzakelijk
tot professionelen.
Plaats: Creta Maris Hotel in Hersonissos, Kreta, Griekenland
Info: HCI International 2003
ICS-FORTH-Hellas
Science and Technology Park of Crete
Heraklion, Crete
GR-71110 Greece
Telefoon: +30 281 039 17 52
Fax: +30 281 039 17 40
E-mail: info@hcii2003.gr
Website: www.hcii2003.gr
(*) 31 augustus tot 3 september 2003
AAATE 2003: 7th European Conference for the Advancement of Assistive Technology
in Europe
Internationale conferentie voor de vooruitgang in geavanceerde hulpmiddelen
voor personen met een handicap. Deze beurs richt zich hoofdzakelijk tot
professionelen.
Plaats: University College, Dublin, Ierland
Info: AAATE Dublin 2003 Secretariat
Central Remedial Clinic
Vernon Avenue
Clontarf
Dublin 3
Ierland
Telefoon: +353 1 80 57 523 / 20
Fax: +353 1 83 35 496
E-mail: info@atireland.ie
Website: www.atireland.ie/aaate
(*): Activiteiten waar het Kennis-en OndersteuningsCentrum, Infovisie vzw, Visio Loo Erf en/of Sonneheerdt aan deelnemen.
INFOVISIE MAGAZINE
Driemaandelijks tijdschrift over technische hulpmiddelen voor blinde en
slechtziende mensen. Verkrijgbaar in zwartdruk, braille, op audiocassette en in
diverse elektronische formaten.
Redactie:
KOC (V.F.S.I.P.H.)
Tel.: +32 (0)16 33 23 92
E-mail: gerrit.vandenbreede@vlafo.be
Web: www.vlafo.be/koc
INFOVISIE vzw
Tel.: +32 (0)16 32 11 23
E-mail: jan.engelen@esat.kuleuven.ac.be
Web: www.infovisie.be
Visio
Tel.: +31 (0)356 98 57 11
E-mail: helenevanharten@visio.nu
Web: www.tovg.nl
Sonneheerdt
Tel.: +31 (0) 341 498 498
E-mail: gpape@sonneheerdt.nl
Web: www.sonneheerdt.nl
Redactieteam:
Helene van Harten
Christiaan Pinkster
Jan Engelen
Gerrit Van den Breede
Gerhard Pape
Vormgeving:
zwartdruk en braille: Proson
diskette: Gerrit Van den Breede
cassette: FNB
Abonnementen:
België & Nederland: 25 euro
Andere landen: 30 euro
Wie zich wenst te abonneren, kan terecht bij de redactie op de bovenstaande
adressen. Nederlanders richten zich tot Visio, Belgen en personen uit andere
landen richten zich tot het KOC.
Zonder schriftelijk tegenbericht wordt uw abonnement automatisch verlengd bij
het begin van een nieuwe jaargang.
Verantwoordelijke uitgever:
Jan Engelen
Vloerstraat 67
B-3020 Herent
De redactie is niet verantwoordelijk voor ingezonden artikelen. Enkel
teksten die ondertekend zijn, worden opgenomen. De redactie behoudt zich het
recht voor ingezonden stukken in te korten.
Het redactieteam kan niet aansprakelijk gesteld worden voor onjuiste gegevens
die door leveranciers of producenten werden meegedeeld.
© Artikels uit deze publicatie kunnen overgenomen worden na schriftelijke
toestemming van de uitgever.