Voorwoord
Update-info
Het
World Wide Web en schermuitleessoftware: JAWS, Supernova, Virgo en Window Eyes
Column:
Surfen op internet
VoiceXML:
het web leert spreken
Aangepaste
computeropleidingen in Vlaanderen
Het
einde van het cassettetijdperk is in zicht …
Websites: selectie van de redactie
Technische fiches
Beeldschermloepen
Koba
Sena
Brailleleesregels
Braudi
Traveller
Schermuitleesprogramma’s
Hal
Jaws
Virgo
Window
Eyes
Adressen
leveranciers
Agenda
Colofon
Welkom bij deze nieuwe uitgave van Infovisie Magazine. Natuurlijk vindt u de vaste rubrieken: Update-info, Websites, Technische fiches en de Agenda. In de Column legt Hanneke een deel van haar privé-leven voor ons open met een kijkje op haar surfgedrag. Vele ervaren internetters zullen zichzelf, of hun kinderen, herkennen in deze moderne verslaving. U bent gewaarschuwd.
In deze editie heeft toegang tot internet extra aandacht gekregen. In een artikel over VoiceXML leest u meer over de taal die het mogelijk maakt websites te maken die door middel van spraak toegankelijk zijn.
Over de nieuwe vormen van gesproken en hybride boeken heeft IM al verschillende keren gerapporteerd. Op de Daisyconferentie in mei 2003 werden echter zoveel nieuwe dingen getoond dat het hoog tijd is voor een update. Temeer daar Daisyboeken nu al via het internet te lezen zijn. Het einde van het cassettetijdperk wordt begeleid met een artikel over het hoe en waarom van CD versus cassette. Er wordt een overzicht gegeven van de voordelen van het Daisyformaat voor producent en gebruiker.
Naast de korte info in de technische fiches is er een vergelijking van de populairste schermuitleesprogramma's waarin niet alleen de mogelijkheden, maar ook de verschillen, toegespitst op internetgebruik, aan het licht komen.
In een artikel over opleidingen in Vlaanderen kunt u lezen hoe het aanbod is voor hen die met de computer actief willen worden of hun vaardigheden willen vergroten. Nederland komt in een volgend nummer aan de beurt.
De redactie wenst u veel leesplezier.
De DiGiKrant is nu ook leesbaar onder Windows. Met het leesprogramma Kurzweil 1000 kunnen de kranten De Standaard en Het Nieuwsblad in een digitale versie gelezen worden via uitvergroting, met spraakweergave en in braille. Een eerste versie werd voorgesteld op de REVA beurs in Gent (eind april 2003). De lezer kan zelf het lettertype, de grootte en de kleur kiezen. Met behulp van de synthetische stem Real Speak wordt de tekst voorgelezen. Via een brailleleesregel kan de tekst ook in braille toegankelijk gemaakt worden. De Windows Digikrant bevat zo goed als de hele tekstinhoud van de gedrukte versie; ook televisieprogramma’s en beurstabellen zijn beschikbaar. De medewerkers van de Braillekrant zetten elke avond de tekst uit de krant om naar het internationaal erkend Daisyformaat (zie ook het artikel hierover verder in dit nummer). De abonnee krijgt de krant toegestuurd op diskette of via e-mail. Het Kurzweil 1000 leesprogramma zet de Daisyversie om naar een eigen formaat (KES) zodat de lezer er kan in navigeren en de teksten kan lezen. Meer info bij De Braillekrant vzw, 02-467 27 66, dbkvzw@club.innet.be of http://www.braillekrant.be/
De Magnilink Swallow is een nieuw systeem van draagbare beeldschermloep. Het gaat om een handbediende kleurencamera die via een PCMCIA poort type 2 aangesloten wordt op eender welke draagbare computer. Een negatief beeld kan ingesteld worden, evenals zelf gekozen kleuren voor de tekst. Het camerabeeld wordt in een venster van een Windows-toepassing weergegeven waardoor de afmetingen en plaatsing vrij door de gebruiker bepaald kunnen worden. De bediening gebeurt geheel via de meegeleverde software. De Magnilink Swallow is compatibel met alle mogelijke schermresoluties en wordt gevoed via de computer. Het vergrotingsbereik gaat van 9,5 tot 30 maal, afhankelijk van de schermgrootte van de gebruikte computer. Een prijs is nog niet bekend. Leveranciers zijn LVI Belgium (B) en Alva (NL).
Een gelijkaardig systeem zoals hierboven is de Koba Mobile. De Koba Mobile wordt aangeboden met een speciale draagbare computer en een kleurenhandcamera. De gebruikte computer beschikt over een uitzonderlijk groot TFT-scherm van 16 inch (17 inch wordt aangekondigd), een apart numeriek klavier, grotere toetsen dan gebruikelijk en een aantal minder gebruikelijke maar nuttige voorzieningen zoals een tv-signaal-uitgang, Firewire interface en tv-tuner. De prijzen, BTW inbegrepen, bedragen 2.450 euro voor de draagbare computer en 2.930 voor de combinatie van de draagbare computer met een kleurenhandcamera. Producent en leverancier is Koba Vision (B).
Talx is nu ook beschikbaar voor de nieuwe Nokia Communicator 9210/9210i. Deze geavanceerde mobiele telefoontoestellen met uitgebreide mogelijkheden zoals een PDA (Personal Digital Assistant) worden daardoor toegankelijk(er) voor blinden. Meer info op http://www.talx.de/ en bij leverancier Integra (B).
Naast de ColorTest 2000 en de BetaColor komt er een derde kleurendetector op de Belgische markt: de Color Talk van de Japanse producent Hokkei Industries (http://hokkei.co.jp/en). Het apparaat wordt verkocht door Data Braille Service. Een prijs was nog niet bekend op het ogenblik van dit schrijven.
Easy Talking Notepad 1.0 is een klein shareware programma dat de functionaliteit van het Windows Kladblok (Notepad) en een spraaksyntheseprogramma combineert. Diverse talen zijn beschikbaar, waaronder Nederlands, Frans, Duits en Engels. Tekst die in het Kladblok staat, kan uitgesproken worden en ook omgezet worden naar een geluidsbestand, MP3 of WAV. Op die manier kunnen tekstbestanden omgezet worden naar universeel toegankelijke geluidsfiles die dan bijvoorbeeld op een CD-speler met MP3-mogelijkheid kunnen beluisterd worden. Toonhoogte en spraaksnelheid kunnen ingesteld worden. Easy Talking Notepad is geschikt voor Windows 95/98/Me/NT/2000/XP en kost 30 USD. Beschikbaar via www.softdivshareware.com/talkingnotepad.html als downloadbare file van 7,45 Mbyte.
Leverancier Data Braille Service laat weten dat zij Engels sprekende GSM’s kunnen aanbieden. Het gaat om de toestellen Nokia 3650 en Nokia 7650. Deze nieuwe toestellen worden uitgerust met de Mobile Accessibility software die spraak toevoegt. Meer info hierover op http://www.mobileaccessibility.com/
De richtprijs voor de sprekende Nokia 3650 bedraagt 650 euro, een prijs voor de Nokia 7650 is 750 euro. Het wordt pas echt interessant als er ook een Nederlands sprekende versie beschikbaar komt. Het is echter niet duidelijk of die er komt en zo ja, wanneer.
Christiaan Pinkster - TOVG
Inleiding
Honderden miljoenen mensen over de hele wereld vragen
via Internet informatie op over treinreizen, het weer of hun favoriete hobby. Ze
bestellen kaartjes voor een concert of boeken een reis. Ze chatten met vrienden,
versturen elektronisch hun post, bekijken foto’s of volgen cursussen.
Ook
voor mensen met een visuele beperking wordt het gebruik van het World Wide Web
steeds belangrijker want steeds meer informatie komt op deze manier beschikbaar.
Producenten van computerhulpmiddelen doen hun best om hun software geschikt
te maken om te surfen over het Web.
Het uiterlijk van het World Wide Web
Informatie op het Web wordt
vrijwel altijd aangeboden in de vorm van pagina’s, de zogenaamde webpagina’s.
Deze kunnen het best vergeleken worden met pagina’s uit een tijdschrift. In het
eenvoudigste geval bevat een webpagina alléén tekst. Maar in de praktijk is een
webpagina meestal een complexe samenstelling van tekst, afbeeldingen, links,
formulieren, knoppen, navigatiebalken, geluidsfragmenten en zelfs
videofragmenten. Ook de opmaak (het uiterlijk) van een webpagina kan variëren
van eenvoudig tot zéér ingewikkeld, door het gebruik van kolommen, tabellen,
frames en pop-up vensters.
Het gebruik van sneltoetsen in Internet Explorer
Net als in een
tekstverwerker zijn er binnen Internet Explorer een aantal erg handige
toetscombinaties die het werken vergemakkelijken. Ik heb getracht de top tien
van handige toetscombinaties samen te stellen.
Met CTRL+O open je een nieuwe
pagina. In een nieuw venster kun je rechtstreeks het gezochte internetadres
intypen. Met een druk op de entertoets wordt de webpagina geladen. Het zoeken
naar woorden op een webpagina kan eenvoudig met de toetscombinatie CTRL+F.
Het vooruitbladeren door de items op een webpagina kan met de TAB-toets.
Achteruitbladeren door de items met SHIFT-TAB. Voor- en achteruitbladeren door
de aanwezige frames doe je met CTRL+TAB en SHIFT+CTRL+TAB. Zelfs in de bekeken
pagina’s is bladeren mogelijk: naar de volgende pagina met ALT+PIJL-RECHTS; naar
de vorige met ALT+PIJL-LINKS. Voor de laatstgenoemde wordt ook vaak de BACKSPACE
gebruikt.
Ben je het spoor tijdens het surfen volledig kwijtgeraakt en wil
je weer vooraan beginnen dan kom je met ALT+HOME weer terug op de startpagina.
De laatste sneltoets is CTRL+I. Hiermee open je de werkbalk favorieten.
Webpagina’s die je hier hebt toegevoegd kun je met de pijltjestoetsen eenvoudig
selecteren en activeren.
Het gebruik van Internet met hulpmiddelen
De sneltoetsen van
Internet Explorer zelf richten zich op de standaard aanwezige functies binnen
het programma. De hulpmiddelen gaan een stapje verder. Hoe vind ik de informatie
die ik zoek, hoe krijg ik een duidelijk overzicht van de veelal volle webpagina.
Kortom: hoe manoeuvreer ik mij efficiënt een weg over het World Wide Web.
Belangrijke items bij het lezen en navigeren op een webpagina met een
hulpmiddel.
Na een korte uitleg van de items worden per hulpmiddel de
sneltoetsen weergegeven.
link
Een hyperlink of kortweg link is een stukje
tekst of een plaatje, ergens op een webpagina, waaraan het adres van een andere
webpagina onzichtbaar gekoppeld is. Om een volgende webpagina op te
roepen hoeft dan niet het adres getypt te worden. Alle hulpmiddelen hebben de
mogelijkheid een lijst van links weer te geven. Voordeel van een dergelijke
lijst is dat direct de vervolgstappen van de huidige pagina bereikbaar zijn.
frame
Soms is een webpagina onderverdeeld in twee of meer kleinere
stukken. Deze stukken worden “frames” genoemd. Een lijst met het aantal
frames en eventueel de naam ervan vergroot het overzicht op de webpagina.
tekst
Belangrijke informatie staat veelal in een tekstblok. Het
belangrijkste verschil met een document van een tekstverwerker is dat er geen
cursor aanwezig is. Alle vier de hulpmiddelen hebben de mogelijkheid direct naar
een tekstblok te springen.
formulier
Op heel veel webpagina's wordt gevraagd informatie terug
te geven. Dat kan gaan van het invullen van een enquête tot het opgeven van een
naam om een artikel te bestellen.
JAWS 4.02
Lijst met links: INSERT+F7
Lijst met frames:
INSERT+F9
Naar tekst: INSERT+ENTER
Naar formulierveld:
CTRL+INSERT+HOME
Supernova 5.20
Lijst met links: CAPS LOCK+1
Lijst met frames:
CAPS LOCK+3
Naar tekst: CTRL+SHIFT+PIJL-RECHTS
Naar formulierveld:
CTRL+Page Down
Virgo 4.0 P1 (met gebruik van Webwizard)
Lijst met links: CTRL + L
Lijst met frames: niet mogelijk
volgende en vorige frame met:
CTRL+TAB en CTRL+SHIFT+TAB
Naar tekst: ALT +PIJL-OMLAAG
Naar
formulierveld: CTRL+ E
Window Eyes 4.2.11
Lijst met links: ALT+L
Lijst met frames:
ALT+R
Naar tekst: INSERT+ALT+PIJL-OMLAAG
Naar formulierveld:
CTRL+ALT+PIJL-OMLAAG
Conclusie
Surfen op het World Wide Web is mogelijk. Met de
sneltoetscombinaties van Internet Explorer, aangevuld met een aantal specifieke
sneltoetsen van het hulpmiddel is een redelijk overzicht van de webpagina te
krijgen. Het manoeuvreren over het Web is een tijdrovende aangelegenheid. In
veel gevallen word je overstelpt met nutteloze reclames en plaatjes.
Het is
aan te raden de handleiding van je hulpmiddel en de sneltoetsen van Internet
Explorer door te nemen. Het maakt een efficiënt gebruik van het World Wide Web
mogelijk.
Kortom: Veel surfplezier!
Hanneke van Weelie - Visio
Ik ben echt een muisgebruiker.
Ik gebruik geen knop op mijn toetsenbord
als het niet echt nodig is.
Wat mijn oog ziet, klikt mijn vinger.
En het
werkt.
De muis brengt me waarheen ik wil.
Ideaal bij het surfen op
Internet, waar ik door middel van plaatjes en kernwoorden op alle pagina’s
terecht kom waar ik wil.
En als ik niet wil wezen waar ik terecht kom,
brengt het woordje ‘vorige’ mij snel terug naar de pagina waarop ik mij daarvoor
bevond.
De laatste maanden ga ik te vaak te laat naar bed.
De schuldige daaraan
is marktplaats.
De elektronische versie van een rommelmarkt.
Daar kan ik
gericht op zoek naar oude groene emaillen spulletjes, ouderwets speelgoed en
schoolspulletjes.
Mijn mooie grenen schoolbankje, schoolplaten en m’n
aap-noot-mies boekjes komen er vandaan.
Het mooiste van alles is dat ik
gericht kan zoeken naar wat ik wil en niet moe word van het geslenter zoals dat
bij een traditionele vrijmarkt het geval is.
Ik neem u mee op een avond om elf uur (om twaalf uur verdwijnen de nieuwe advertenties van het scherm om plaats te maken voor die van de dag die volgt…).
Ik klik op de E en kom op Internet.
Ik klik op een pijltje en krijg een
rijtje van pagina’s die ik al eerder heb bezocht.
U raadt het al: bijna
altijd staat marktplaats bovenaan.
Ik klik het item aan en ik krijg de
marktplaatspagina voor mij.
Ik klik op nieuwe advertenties en kies daarna
voor het balkje antiek/kunst.
Door op de pijltjestoets te klikken kan ik
scrollen en loop zo het rijtje aangeboden artikelen langs naar beneden.
Ha,
een blikken kinderkeukentje, even de fotoknop aanklikken.
Hm, leuk oud,
jammer dat er geen pannetjes bijzitten.
Ik klik op de knop vorige en klik op
het woord kinderkeukentje.
Ik krijg de pagina waar alle verkoopinformatie op
staat.
He, Dokkum, lekker dichtbij, nog niet door iemand geboden.
Wat is
het me waard? Ik typ mijn E-mailadres in het daarvoor bestemde vakje en typ mijn
bod van 5 euro in.
Ik klik op: voeg een bod toe en krijg de mededeling: uw
bod is ingevoerd.
In outlook heb ik nu een mailtje waarmee ik mijn bod kan
bevestigen.
Terug naar outlook en ik bevestig mijn bod.
Ik zoek nog even verder.
In de rubriek zeefdrukken kom ik een mooie
schoolplaat tegen.
Leuk voor Christiaan, mijn collega
schoolplatenverzamelaar.
Na het openen van de pagina klik ik op: breng een
vriend op de hoogte van deze advertentie. Ik typ in drie verschillende vakjes
zijn e-mailadres, het mijne, en de mededeling: leuk!!! echt iets voor jou…
Ik verzend het bericht en ga weer terug naar de startpagina van marktplaats.
Als laatste toch nog even kijken of er een oud leesplankje wordt aangeboden
dat ik misschien over het hoofd had gezien.
Ik klik op: zoek op trefwoord,
typ het zoekwoord leesplankje in en krijg de pagina leesplankjes.
Ja hoor,
prachtig, precies wat ik wil.
Jammer dat er al € 42,50 is geboden. Dat is me
toch een beetje te gek.
Vlak voor twaalven.
Door te klikken op het
kruisje sluit ik marktplaats.
Lekker slapen en dromen dat ik ooit mijn leesplankje met lettertjes zal krijgen…
Christophe Strobbe - Onderzoeksgroep Documentarchitecturen van de K.U.Leuven
Inleiding
Op het einde van de jaren '90 werd voorspeld dat de
computer tegen het midden van dit decennium niet meer het belangrijkste toestel
voor internettoegang zou zijn. Mobiele telefoons en PDA's (personal digital
assistants) kunnen nu reeds webtoepassingen gebruiken, maar ook
huishoudtoestellen zoals de koelkast en de koffiezet zouden met het internet
verbonden worden. De broodrooster die telefonisch het weerbericht opvraagt en op
basis daarvan een zonnetje of een regenwolk op je toast bakt is al een feit. De
eerste webtoepassing voor de mobiele telefoon was het veel te vroeg gelanceerde
WAP (Wireless Application Protocol). De verwachtingen voor WAP waren
hooggespannen: men verwachtte webpagina's te zien zoals op een PC, maar men
kreeg slecht monochrome 'cards' op een minuscuul schermpje. Bovendien verliep
het ingeven van data zeer moeizaam, namelijk via de toetsen, terwijl de
handigste interface van het toestel - de microfoon - niet eens gebruikt kon
worden. VoiceXML en 'voice browsers' kunnen hierin verandering brengen, maar ook
deze technologie heeft zijn beperkingen.
Surfen op het web is voor de meeste
gebruikers vooral een visuele ervaring. HTML-pagina's bevatten tekst,
afbeeldingen en links, maar slechts af en toe geluid. Input gebeurt met een muis
en/of een toetsenbord, maar niet met spraak. VoiceXML kan hierin verandering
brengen. VoiceXML is een markuptaal die gesproken interactie tussen mens en
computer mogelijk maakt. De taal werd oorspronkelijk ontwikkeld door het
VoiceXML Forum (VoiceXML 1.0), op basis van bestaande markuptalen uit de
telefonie. Midden 2000 droeg het VoiceXML Forum de verdere ontwikkeling van
VoiceXML over aan het World Wide Web Consortium, dat ook HTML en XML
ontwikkelde. Hoewel VoiceXML gebaseerd is op technologie waar al ruim 20 jaar
onderzoek naar verricht wordt, beginnen interactieve spraaktoepassingen nu pas
door te dringen in de (Amerikaanse) bedrijfswereld.
VoiceXML is een
markuptaal voor het beschrijven van dialogen die gebruik maken van
spraakherkenning, spraaksynthese, digitale audio en DTMF-input (dat zijn de
tonen die met de toetsen van de telefoon gemaakt worden). VoiceXML kan gezien
worden als het samenkomen van twee verschillende ontwikkelingen. Enerzijds
zochten bedrijven in de telefoniesector naar een eenvoudiger manier om
spraaktoepassingen te ontwikkelen; dit soort toepassingen zou dan een deel van
het werk van een call center kunnen overnemen. Anderzijds werd gezocht naar
technologie die het mogelijk moest maken om over het web te browsen met de
telefoon. Er zijn verschillende redenen voor het samenkomen van deze trends.
Telefoniebedrijven zoals Motorola hoopten dat het gebruik van webtechnologie het
ontwikkelen van telefonietoepassingen gemakkelijker en goedkoper zou maken en
ontwikkelden hiervoor markuptalen gebaseerd op XML. Ontwikkelaars van
webtoepassingen en het World Wide Web Consortium (W3C) begonnen zich in deze
markuptalen te interesseren omdat ze bruikbaar leken om webpagina's van spraak
te voorzien.
Interactieve spraaktoepassingen
De voice browser
Wat moet men zich nu voorstellen bij een
spraaktoepassing op het web? Een gebruiker belt een bepaald telefoonnummer en
wordt verbonden met een zogenaamde voice browser. Dit is een machine (hardware
en software) die markuptalen voor gesproken interactie interpreteert om op basis
daarvan gesproken output te genereren en gesproken input te interpreteren.
In systemen die op VoiceXML gebaseerd zijn, wordt de kern van de voice
browser gevormd door de VoiceXML-interpreter. Andere belangrijke onderdelen zijn
de componenten voor spraaksynthese (TTS: Text To Speech), voor de output van
audiobestanden, voor het opnemen van spraak en voor spraakherkenning (ASR:
Automatic Speech Recognition). De voice browser is verbonden met het
telefoonnetwerk en met een klassieke webserver, vanwaar de nodige bestanden
afgehaald worden.
Verschillen tussen webinterfaces en spraakinterfaces
VoiceXML
(Voice Extensible Markup Language) is net als HTML (Hypertext Markup Language)
een markuptaal, en VoiceXML-bestanden worden net als HTML-bestanden op
webservers opgeslagen. Beide talen dienen om webinformatie toegankelijk te maken
maar doen dit op elk op een heel andere manier. Spraakinterfaces verschillen
sterk van grafische interfaces en webinterfaces, en er zijn dus ook een aantal
belangrijke verschillen tussen HTML en VoiceXML:
Omdat dit soort dialogen grote beperkingen heeft, is VoiceXML is niet geschikt voor alle soorten informatie die op het web te vinden zijn. VoiceXML wordt wel gebruikt voor toegang tot
De hierboven beschreven toepassingen zijn webtoepassingen die men gebruikt via de telefoon, maar men wil VoiceXML ook inzetten op het "traditionele" Web, dat we benaderen via de computer. Hierop komen we later terug.
Soorten interactie
Er bestaan twee belangrijke soorten
gebruikersinterfaces: door de gebruiker gestuurde (user-directed) en door de
machine gestuurde (machine-directed). In het eerste type interface stelt de
gebruiker vragen of geeft hij commando's en de computer reageert; in het tweede
type interface stelt de computer vragen en de gebruiker reageert. Sommige
toepassingen wisselen af tussen beide soorten en worden daarom mixed-initiative
interfaces genoemd. In telefonietoepassingen spreekt men gewoonlijk over
"directed dialogues" (dialogen die door de machine gestuurd worden) en "mixed
initiative dialogues". Directed dialogues zijn het eenvoudigst, omdat men de
gebruiker om slechts één stukje informatie per keer vraagt. Het nadeel is dat ze
omslachtig zijn, zoals het navigeren van een sterk vertakte menustructuur. De
volgende dialoog geeft hiervan een voorbeeld:
System: Please choose an
application. The available choices are: banking, stocks, weather or travel.
User: Banking. System: Welcome to Bank By Voice. You can access your checking,
savings, or loan accounts, transfer funds or return to the main menu. User:
Savings. System: You can hear about your savings balance, last five deposits,
last five withdrawals or last five transactions. User: Transactions. ...
Mixed initiative dialogues laten een natuurlijker gesprekspatroon toe. Het
systeem stelt een complexe vraag, zodat de gebruiker verschillende stukjes
informatie ineens kan geven. Dit soort dialogen is gebruiksvriendelijker, maar
moeilijk om te ontwerpen en gevoeliger voor fouten. Het volgende stukje dialoog
is een voorbeeld:
System: Welcome to Bank By Voice. What would you like to
do? User: Transfer a thousand dollars from checking to savings.
Een ander
concept in spraaktoepassingen is "reusable dialogue components": dit zijn vooraf
geschreven scripts voor veel voorkomende stukjes dialoog, bijvoorbeeld het
opvragen van het nummer van een kredietkaart. Dergelijke componenten kunnen
ontworpen worden door experts in spraakinterfaces om ze daarna in verschillende
toepassingen te hergebruiken. Hierdoor heeft men minder tijd nodig om een
toepassing te ontwerpen en wordt de consistentie van de interface in de hele
toepassing groter.
Ondersteunende markuptalen
VoiceXML beschrijft slechts het verloop
van dialogen. Eenvoudig gesteld: als de gebruiker A antwoordt, wordt hij naar
vraag X gestuurd, … Om de input van een gebruiker te herkennen, heeft men echter
een andere markuptaal nodig, namelijk een markuptaal die definieert welke
mogelijke antwoorden een gebruiker zou kunnen geven. Door de mogelijke
antwoorden te beschrijven in een zogenaamde 'grammar', beperkt men het aantal
woorden of patronen dat de spraakherkenningsmodule moet proberen te herkennen.
Dit is nodig omdat men de input van willekeurige gebruikers moet kunnen
herkennen zonder dat de gebruiker de software moet trainen in het herkennen van
zijn stem (zoals dit gebeurt bij dicteersoftware). De specificatie die het World
Wide Web Consortium hiervoor ontwikkelt, heet Speech Recognition Grammar
Specification (SRGS).
VoiceXML beschrijft ook niet hoe een stukje dialoog
door de spraaksynthesizer moet uitgesproken worden: snel of traag, met een hoge
of een lage stem, ... Hiervoor ontwikkelt het W3C de Speech Synthesis Markup
Language (SSML). Telefonietoepassingen moeten ook gebruikers kunnen
doorverbinden met een ander toestel en bijvoorbeeld telefoonconferenties
mogelijk maken: hiervoor dient Call Control CCXML.
VoiceXML en toegankelijkheid
Toegankelijkheid in de VoiceXML-specificatie
VoiceXML komt uit een
andere sector dan bijvoorbeeld de speech synthesizer DECTalk, die in de jaren
'80 ontwikkeld werd door de Assistive Technology Group van Digital en heeft
eigenlijk niets te maken met de hulpmiddelen voor spraaksynthese en
spraakherkenning die door blinden gebruikt worden. De VoiceXML-specificatie
hield oorspronkelijk dus weinig rekening met toegankelijkheid. In een appendix
van een vorige versie van de VoiceXML-specificatie verklaarde de Voice Browser
Working Group hoe de richtlijnen voor toegankelijkheid van het Web Accessibility
Initiative van toepassing zijn op VoiceXML:
Alfred Gilman van de Protocols and Formats Working Group (een subgroep van het WAI) leverde hierop commentaar. In de volgende versie van de specificatie, de Candidate Recommendation, heeft men de appendix over toegankelijkeid van VoiceXML aangepast:
Ondertussen schijnt de Voice Browser Working Group van het World Wide Web Consortium reeds te werken aan een document over accessibility requirements voor VoiceXML 3.0, maar dit document is nog niet publiek.
Het EU-project VISUAL
VoiceXML wordt tot nu toe alleen gebruikt in
telefonietoepassingen en niet op het traditionele web. Men zoekt wel naar
manieren om VoiceXML of een gelijkaardige markuptaal te combineren met HTML om
spraaksynthese en spraakherkenning te integreren in de web user interface. Het
Europese onderzoeksproject VISUAL, waarin ook de onderzoeksgroep DocArch van de
K.U.Leuven betrokken is, onderzoekt onder andere hoe VoiceXML gebruikt kan
worden om webpagina's toegankelijker te maken voor blinden en slechtzienden en
vooral in de context van e-learning. Hierbij wordt gebruik gemaakt van
ConPalabras, een browser-plugin die eenvoudige VoiceXML-documenten kan lezen.
Deze plug-in werkt enkel met Internet Explorer 4 of recenter en is gratis
beschikbaar op http://www.conpalabras.com/. Naast een
recente versie van Internet Explorer heeft men ook een minstens even recente
Java Runtime Environment nodig. De plug-in zelf doet spraaksynthese, maar wie
ook spraakherkenning wil gebruiken heeft ook nog ViaVoice van IBM nodig.
Voorlopig zijn er nog niet zoveel websites waar men ConPalabras kan gebruiken:
er zijn enkele demonstratiepagina's op de ConPalabras-website en er komen een
aantal voorbeelden op de e-learningsite van VISUAL. De manier waarop HTML en
VoiceXML gecombineerd worden in webpagina's die 'geprepareerd' zijn voor
ConPalabras is echter niet elegant: de HTML-pagina moet een stukje JavaScript
bevatten met een verwijzing naar een VoiceXML-pagina; deze URL wordt via
JavaScript doorgegeven aan een Java-applet dat zorgt voor de interactie met de
eigenlijke plug-in. De plug-in zelf ondersteunt slechts een kleine subset van
VoiceXML; de dialogen die men kan creëren zijn dus niet vergelijkbaar met wat
men hoort in telefonietoepassingen. Het combineren van spraakinput en -output
met traditionele webtechnieken is echter heel wat complexer dan het creëren van
'zuivere' telefonie- of webtoepassingen. Dit soort toepassingen hebben
'multimodale interfaces' omdat ze verschillende input- en outputmodaliteiten
combineren: enerzijds spraak en geluid (VoiceXML) en anderzijds tekst (HTML).
Multimodale interactie
Het doel van het onderzoek naar multimodale
interfaces is het integreren van verschillende communicatiemethodes: gesproken
interactie, gebaren, aanraking, … Met de specificaties en de technologie die nu
bestaan, staat de combinatie van gesproken interactie met de klassieke
PC-interactie (toetsenbord voor input, tekstuele en visuele output) nog het
dichtst bij een doorbraak. De Voice Browser Working Group van het World Wide Web
Consortium formuleerde in 2000 reeds enkele vereisten in verband met de
multimodale aspecten van markuptalen voor gesproken interactie, maar dit werk
werd begin 2002 overgedragen op de nieuwe Multimodal Interaction Activity. Deze
werkgroep ontving reeds verschillende voorstellen voor markuptalen van bedrijven
en industriële consortia. SALT (Speech Application Language Tags) is een
voorstel van het SALT-Forum, dat van mening is dat VoiceXML niet geschikt is
voor multimodale toepassingen. Microsoft, de belangrijkste speler in het
SALT-Forum, werkt aan software waarmee spraak kan geïntegreerd worden in
webtoepassingen. Niet iedereen gelooft dat VoiceXML ongeschikt is voor
multimodale toepassingen: in november 2001 dienden IBM, Motorola en Opera een
voorstel in dat toont hoe XHTML en VoiceXML gecombineerd kunnen worden:
XHTML+Voice Profile. IBM stelde eind januari 2003 reeds een beta-versie van een
Multimodal Browser and Toolkit ter beschikking, waarmee men multimodale
toepassingen kan gebruiken die gebaseerd zijn op XHTML +Voice. Meer informatie
vindt men op http://www.alphaworks.ibm.com/tech/mmb.
Besluit
Hoewel spraaksynthese en spraakherkenning geen nieuwe
technologieën zijn, zijn VoiceXML en aanverwante standaarden nog niet relevant
voor blinde of slechtziende computergebruikers. De introductie van multimodale
toepassingen kan hierin wel verandering brengen. Microsoft en IBM, die elk hun
eigen technologie tot een standaard voor multimodale applicaties proberen te
verheffen, hebben gelukkig heel wat ervaring op het gebied van toegankelijkheid.
Hopelijk zullen ze bij het ontwikkelen van deze nieuwe technologie rekening
houden met 'design for all'.
Gerrit Van den Breede - KOC
De roep om betaalbare opleidingen in het gebruik van Windows en zijn
programma’s, op momenten en plaatsen die passen voor de gebruiker, bestaat reeds
geruime tijd. De afgelopen jaren ontplooiden zich, naast de dagopleidingen,
diverse initiatieven om hieraan tegemoet te komen. Vanuit Infovisie Magazine
werd de nood reeds lang gesignaleerd en het leek ons een goed moment om een
stand van zaken op te maken. Tenslotte staat of valt het goed kunnen gebruiken
van een aangepaste Windows-computer met de kwaliteit van de opleiding.
De
leveranciers van hulpmiddelen bieden ook opleidingen en/of initiaties aan bij de
levering van apparatuur. Die opleidingen zijn doorgaans niet gratis en gebeuren
tegen algemeen gangbare commerciële prijzen. Dit soort opleidingen laten we in
dit artikel echter buiten beschouwing maar om een zo volledig mogelijk beeld te
schetsen, willen we deze mogelijkheid toch even onder de aandacht brengen.
In een volgend nummer komt ook het aanbod in Nederland aan bod.
Oorspronkelijk was het de bedoeling om de situatie uit de twee landen in één
artikel te bespreken, maar wegens een op til zijnde wijziging in het Nederlandse
aanbod, is dat overzicht uitgesteld voor een later nummer tot er over meer
aspecten duidelijkheid bestaat.
De informatie die we in dit artikel geven, is gebaseerd op wat ons door de centra zelf is meegedeeld (schriftelijk of telefonisch) en wat er te lezen is op hun website. Voor de adressen verwijzen we naar de adressenlijst in dit nummer, tenzij anders aangegeven.
1.ArbeidsTrajectBegeleidingsdiensten - ATB diensten
Doelgroep
en voorwaarden
De ATB-diensten richten zich tot werkzoekenden die
buitengewoon onderwijs gevolgd hebben, werkzoekenden die door de RVA-dokter
(dokter van de Rijksdienst Voor Arbeidsvoorziening) beperkt medisch geschikt
bevonden zijn en werkzoekenden die beroep kunnen doen op
ondersteuningsmaatregelen van het Vlaams Fonds voor Sociale Integratie van
Personen met een Handicap. Het statuut (uitkeringsgerechtigd werkloos,
mutualiteit, bestaansminimum) speelt geen rol.
Omschrijving van de
dienstverlening
De ATB-diensten hebben een dubbele doelstelling. Ten
eerste bieden zij onafhankelijke trajectbegeleiding aan voor volwassen
werkzoekenden die op zoek zijn naar een passende job op de open arbeidsmarkt
(privésector of openbare diensten). Ten tweede coördineren zij het
samenwerkingsverband van diensten die actief zijn op het vlak van 'begeleiding
naar werk'. Concreet werken zij nauw samen met de centra voor gespecialiseerde
voorlichting bij beroepskeuze, centra voor gespecialiseerde beroepsopleiding,
VDAB (Vlaamse Dienst voor ArbeidsBemiddeling) en BGDA (Brusselse Gewestelijke
Dienst voor Arbeidsbemiddeling) voor Brussel.
Men kan er terecht met de
vraag naar aangepaste computeropleiding. De ATB-dienst zal dan het GOCI of het
beroepsopleidingscentrum van de Brailleliga inschakelen voor een cursus op maat.
Zij geven zelf dus geen opleidingen. Meer info en alle regionale adressen zijn
te vinden op www.atb-brabant.be/consultatiesbureaus/locaties-wegbeschrijving.htm
Kostprijs voor de cursist
Er zijn geen kosten voor de
cursist.
2.Brailleliga Beroepsopleidingscentrum
Doelgroep en voorwaarden
De opleidingen richten zich tot personen met een visuele handicap, die
gemotiveerd zijn om (opnieuw) te gaan werken op de open arbeidsmarkt. De minimum
leeftijd is 18 jaar. Bovendien kunnen ook reeds tewerkgestelde personen met een
visuele handicap een opleiding of bijscholing volgen, mits bepaalde, door het
Vlaams Fonds gestelde voorwaarden, vervuld zijn. De kandidaten moeten een
goedkeuring hebben van het Vlaams Fonds voor Sociale Integratie van Personen met
een Handicap voor het volgen van een opleiding (toekenning van bijstandsveld W2
of W3). Bovendien moeten zij een trajectplan afsluiten met de ATB-dienst van hun
provincie.
Omschrijving
Het centrum verschaft professionele
opleidingen op maat van de cursist. De opleidingen worden aangeboden in de vorm
van pakketten die maximum 3600 opleidingsuren bevatten. De opleiding bestaat
voor (minimum) de helft uit stages in ondernemingen.
De opleiding en
begeleiding heeft volgende modulaire opbouw:
Kostprijs voor de cursist
Er zijn geen kosten voor de cursist.
3.De Markgrave Activiteitencentrum
Doelgroep en voorwaarden
Het activiteitencentrum staat open voor personen tussen 21 en 65 jaar
die een Vlaams Fonds goedkeuring hebben voor een dagcentrum. Men dient minimaal
voor 6 uren in te schrijven, waarvan 3 uur kunnen besteed worden aan
computerinstructie. De andere drie uren worden besteed aan andere activiteiten
die het centrum aanbiedt. De cursist dient vertrouwd te zijn met een
computertoetsenbord.
Omschrijving
Er wordt een aanbod op maat
uitgewerkt dat bestaat uit het aanleren van een basiskennis Windows, Word en
internet-gebruik. Hetgeen aangeleerd wordt, staat op het niveau van ‘huis-,
tuin-, en keukengebruik’ en heeft zeker niet de intentie zich te richten op een
beroepsactiviteit. Men kan het beschouwen als een kennismaking met de computer.
De computers waarmee les gegeven wordt, beschikken over vergroting, spraak- en
brailleweergave.
Kostprijs voor de cursist
De bijdrage van de
cursist bedraagt 3,81 euro per 3 uur.
4.De Markgrave Heropleidingscentrum
Doelgroep en voorwaarden
Men richt zich tot de mensen die een opleiding volgen binnen het
centrum. De lessen worden steeds overdag gegeven. Op basis van onderling overleg
met de aanvrager wordt een lessenpakket samengesteld, bestaande uit
verschillende modules. De cursist dient ingeschreven te zijn bij het centrum en
minimum 3 dagen aanwezig te zijn.
Omschrijving
De lessen worden
gegeven met het oog op een beroepsactiviteit. Er zijn verschillende modules
beschikbaar: tekstverwerking met Word, e-mail, internet, rekenblad met Excel, …
Men streeft ernaar om groepjes samen te stellen waarvan het niveau zo gelijk
mogelijk ligt.
Kostprijs voor de cursist
Er zijn geen kosten voor
de cursist.
5.GOCI
Doelgroep en voorwaarden
Omschrijving
Er zijn opleidingen informatica, CAD, e-grafiek
(pre-press en webdesign). Het zou te ver leiden alle mogelijkheden hier op te
sommen. Op de website van het GOCI worden alle mogelijkheden overzichtelijk
gepresenteerd.
Kostprijs voor de cursist
6.Low vision centrum Leuven
Doelgroep en voorwaarden
Slechtzienden en blinden die nog nooit met een computer gewerkt hebben.
In praktijk gaat het veelal om personen die met een typemachine konden werken en
nu overschakelen naar een computer. De persoon dient zich in te schrijven bij
het low-vision centrum en wordt onderzocht door een dokter.
Omschrijving
Het accent ligt op een eerste kennismaking waarbij
men met Windows en tekstverwerking (Word) leert werken via toetscombinaties; het
schrijven van een eenvoudige brief. Vergroting, spraak- en brailleweergave zijn
voorzien zonder echter diep in te gaan op alle mogelijkheden; daarvoor verwijst
men door naar andere opleidingsmogelijkheden.
Kostprijs voor de cursist
De prijs van een consultatie; varieert tussen 1,6 en 2 euro.
7.Sint-Rafaël vzw heropleidingscentrum
Doelgroep en voorwaarden
Het centrum richt zich tot volwassenen (+18 jaar) met een visuele
handicap die een opleiding willen volgen met het oog op het leren van een vak
voor beroepsdoeleinden of in het kader van zelfredzaamheid. De cursist dienst
ingeschreven te worden in een schools systeem waarbij dagelijks lessen gegeven
worden. Hierbij wordt individueel gekeken naar specifieke wensen.
Omschrijving
De meest courante PC-toepassingen worden aangeleerd
op aangepaste bureaucomputers: werken met Windows, tekstverwerking,
gegevensbeheer, rekenblad, internet, e-mail en webdesign. De lessen worden
gegeven tijdens de algemeen gangbare schooluren.
Kostprijs voor de
cursist
Er zijn geen kosten voor de cursist.
8.VIGE-COMPAS Kempen
Doelgroep en voorwaarden
VIGE-COMPAS staat voor VIsueel GEhandicapten COMPuterASsistentie en dit
project kadert in de werking van de vormings- en sportvereniging Vige Kempen
vzw. Het doel is om personen met een visuele handicap computervaardigheden bij
te brengen zodat zij na afloop zelfstandig de PC kunnen gebruiken. Onder
computervaardigheden worden de meest gebruikte toepassingen verstaan. Om deel te
nemen is enkel kennis van het toetsenbord van een schrijfmachine aangewezen. Er
is geen leeftijdsgrens en zowel werkenden, studenten als werklozen zijn welkom.
Omschrijving
De cursussen zijn modulair opgebouwd en beperkt in
tijd. Het aanbod bestaat uit het besturingssysteem Windows en de drie
toepassingen Word, Excel en Access. Bij alle toepassingen wordt aandacht besteed
aan cursorbewegingen, toetsencombinaties en sneltoetsen (hot-keys). Elk
lessenpakket loopt 10 à 12 weken en één sessie duurt 2,5 uur. Het aantal
cursistem wordt beperkt tot drie personen. Schermvergroting is voorhanden in
Dessel en Beerse, brailleweergave enkel in Dessel. De sessies hebben plaats in
de voor- en namiddag, ’s avonds en op zaterdagvoormiddag.
Kostprijs voor
de cursist
Als een cursus voor de eerste maal gegeven wordt door Vige
Compas wordt 99 euro voor een pakket van 10 à 12 lessen aangerekend. Vanaf de
tweede maal dat een cursus gegeven wordt, bedraagt de kostprijs 125 euro. De
reden hiervoor is dat vanaf de tweede keer dat een cursus gegeven wordt, diverse
onvolkomenheden bijgestuurd worden waardoor de kwaliteit vooruitgaat.
9.WEBbra
Doelgroep en voorwaarden
De opleidingen staan
open voor iedereen, met of zonder handicap. Het is de bedoeling algemeen
computergebruik (tekstverwerking, e-mail, internet, …) aan te leren.
Omschrijving
Enkele voorbeelden van cursussen: beginselen van
Windows-gebruik, een Office-pakket (Word, Excel, Powerpoint en Access) leren
gebruiken en internet (surfen, e-mail en webdesign). Het lesgeven gebeurt
doorgaans individueel, maar kan ook in kleine groepjes van ongeveer 4 personen
gebeuren. Via een verkennend gesprek wordt een opleidingsstrategie opgemaakt
voor elke cursist. Het is ook mogelijk vrij gebruik te maken van de aangepaste
computers; hiervoor wordt een vergoeding gevraagd van 65 eurocent per kwartier.
De lokalen van Webbra bevinden zich in de gebouwen van het heropleidingscentrum
Sint-Rafaël (zie hoger punt 7). Personen die bij dit centrum hun opleiding
beëindigd hebben, kunnen uiteraard ook terecht bij Webbra.
Kostprijs voor
de cursist
De prijs bedraagt 2,50 euro per lesuur van 50 minuten. De
lesuren vallen samen met die van het herscholingscentrum Sint-Rafaël vzw (zie
hoger punt 7).
10. Computercursussen in het reguliere circuit
Doelgroep en
voorwaarden
Zoals reeds in de naam vervat zit, richten deze cursussen
zich in de eerste plaats tot alle personen zonder handicap. Denken we
bijvoorbeeld aan de VDAB-opleidingen. Toch mogen we deze mogelijkheid niet per
definitie uitsluiten. Indien men binnen een opleidingscentrum de leerkracht
bereid vindt om speciale aandacht te besteden aan de noden van de niet- of
slechtziende, dan is het best mogelijk dat een visueel gehandicapte hier les
volgt. Voorwaarden zijn dan echter wel:
Omschrijving
Het gaat hier om alle mogelijke computercursussen en
opleidingen die door diverse opleidingscentra ingericht worden.
Kostprijs
voor de cursist
Doorgaans zal men geconfronteerd worden met een relatief
hoge kostprijs omdat commercieel georganiseerde opleidingen een flinke duit
kosten. VDAB-opleidingen zijn kosteloos maar men dient te voldoen aan een aantal
voorwaarden.
11. Zelfstudie
Doelgroep en voorwaarden
Zelfstudie
staat uiteraard open voor iedereen die voldoende zelfdiscipline kan opbrengen om
regelmatig te studeren. Voorwaarde hierbij is wel, althans voor de overgrote
meerderheid van de mensen, dat het cursusmateriaal in het Nederlands is
opgemaakt is en dat het ook toegankelijk is.
Omschrijving
Gezien
het huidige gebrek aan een voldoende ruim aanbod aan computeropleidingen voor
onze doelgroep willen we hier het belang van zelfstudie benadrukken. Bij
zelfstudie valt ook het mobiliteitsprobleem weg dat gepaard gaat met opleidingen
in diverse centra. We kunnen verwijzen naar de website van het TOVG van Visio in
Nederland waar men terechtkan voor heel wat gratis cursusmateriaal: www.tovg.nl./download.htm
Het is
de enige ons bekende mogelijkheid om aan zelfstudie in het Nederlands te doen
aan de hand van aangepast en toegankelijk lesmateriaal.
Kostprijs voor de
cursist
De kostprijs is vanzelfsprekend erg uiteenlopend.
Jan Engelen - Infovisie vzw & Docarch K.U.Leuven
Sinds het einde van de vijftiger jaren worden overal ter wereld de gesproken
boeken voor mensen met een visuele handicap (en anderen) verspreid op cassette.
Nog vroeger gebeurde dit op grote magneetbandspoelen en, in sommige landen voor
boeken met een groot lezerspubliek, door het persen van 78-toeren platen of
LP’s. Maar het is vooral de cassette die het beluisteren van gesproken boeken op
een eenvoudige wijze mogelijk gemaakt heeft.
Maar, hoe mooi en praktisch
ook, het gesproken boek op cassette gaat verdwijnen. Langzaam op de meeste
plaatsen maar snel, zeer snel, in Nederland, wordt de cassette vervangen door
het gesproken boek op Cd-rom-schijven in het zogenaamde Daisyformaat(1).
Is er iets mis met de cassette?
Eigenlijk niet, maar er zijn wel
enkele nadelen aan het gebruik van de audiocassette. Zo moet een boek meestal
over verschillende sporen en over verschillende cassettes verdeeld worden. Het
vraagt daarom heel wat organisatie, zowel van de producenten als van de
luisteraar.
Bij cassettes gaat de luisteraar zgn. lineair te werk: men kan
luisteren, achteruit en vooruit spoelen. Indien men iets bepaald nodig heeft,
moet dat vooral door gebruik van het geheugen, door proberen en ervaring
teruggevonden worden. In het verleden zijn er wel systemen verzonnen die voor
enige oriëntatie konden zorgen(2) door extra tonen op de band te plaatsen. De
praktische bruikbaarheid van deze systemen is echter ver van ideaal: de
gebruiker diende versneld vooruit en achteruit te spoelen om de extra tonen
terug te vinden.
Alhoewel muziekcassettes in de loop der jaren zeer goedkoop
geworden zijn, blijven cassettes voor de producent een dure aangelegenheid,
voornamelijk omwille van de verdeling van het boek over verschillende cassettes,
het terug ophalen van de cassettes, het wissen voor hergebruik en de kwaliteit
van de banden zelf (o.a. slijtage). In vele landen werden bespeelde cassettes
dan ook niet meer hergebruikt.
De bijkomende reden om voor de cassette op
zoek te gaan naar iets anders was echter het enorm populair worden van een ander
Philips product: de CD die door Philips samen met enkele andere firma's
ontwikkeld werd.
Iedereen kent intussen de audio-CD's waar zo'n 70 minuten
muziek of spraak van zeer hoge kwaliteit op kan geregistreerd worden. Het is dan
ook duidelijk dat men kort na de lancering van de CD, eraan dacht om cassettes
door audio-CD's te vervangen.
Ondertussen is een andere CD-variant, de
data-CD of computer-CD het opslagelement bij uitstek voor alle moderne personal
computers. In tegenstelling tot de audio-CD, kan men er alle soorten
computergegevens op bewaren, o.a. speciale gecomprimeerde geluidsbestanden.
Dit fenomeen is eenieder intussen wel bekend: op een data-CD waar men de
muziek in het populaire MP3 formaat wegschrijft, kan plotseling 10 maal meer
muziek en minstens 20 maal meer spraak weggeschreven worden dan op een klassieke
audio-CD.
Bij het gebruik van de moderne computertechniek voor het aanmaken
van gesproken boeken, komt het Daisyproject om de hoek kijken. De huidige
technieken lieten zoveel verbetering en zoveel varianten toe om efficiëntere
audioboeken te realiseren dat er dringend nood was aan standaardisatie en
onderlinge afspraken tussen de productiehuizen van gesproken boeken om te kunnen
garanderen dat op wereldvlak de mogelijkheid tot uitwisseling van de boeken zou
behouden blijven (of opnieuw gerealiseerd worden(3)).
Een beetje voorgeschiedenis
Het ontstaan (mei 1996) van het
Daisyconsortium is in het verleden al in Infovisie Magazine besproken(4). Kort
samengevat is het Daisyconsortium opgezet, voornamelijk door producenten en
organisaties uit de sector van de mensen met een visuele handicap, om een nieuw
type gesproken boek te standaardiseren(5).
Bovendien zagen (en zien)
verschillende leden hierin ook de mogelijkheid om gemeenschappelijk verdere
ontwikkelingen naar multimediaboeken toe uit te werken. Het meest praktische
voorbeeld hiervan is het hybride boek dat zowel de tekst als de geluidsopnamen
van hetzelfde boek bevat en waarbij beide versies aan elkaar gekoppeld zijn(6).
Recente ontwikkelingen
Het was van in het begin duidelijk dat
slechts precieze en duidelijke afspraken rond het bestandsformaat van een
Daisyboek ervoor zouden kunnen zorgen dat er leesapparaten op de markt konden
komen. Er moet immers een markt met zekere omvang bestaan om fabrikanten te
motiveren speciale hardware te ontwikkelen.
Vrij snel (1998) werd daarom de
Daisy 2-standaard opgesteld waarin beschreven wordt welke computerbestanden en
in welk formaat nodig zijn om een Daisyboek te vormen.
Vanaf dat ogenblik
zijn er verschillende spelers en softwarepakketten ontwikkeld voor het lezen van
de Daisyboeken (zie kaderstukje over Daisy voor Dummies).
De Daisy
2-standaard was echter niet precies genoeg beschreven en liet wat varianten toe.
Daarom konden in de praktijk sommige Daisyboeken maar op sommige spelers
beluisterd worden. Dit is uiteraard een onhoudbare situatie en daarom werd, in
samenwerking met het Amerikaanse standaardisatie-instuut NISO, een preciezere
definitie van het formaat vastgelegd. Sinds 2002 is deze zgn. NISO Z39.86 de
norm (ook Daisy 3 genoemd) voor alle nieuwe Daisyboeken.
Op de Daisy
2003-conferentie (méér dan 220 deelnemers!) werd dan ook heel expliciet gevraagd
dat de producenten voortaan het Daisy 3 formaat zouden aanmaken en dat de
leesapparaten en leessoftware het nieuwe formaat zouden ondersteunen. Het
Daisyconsortium stelt daarom gratis de software ter beschikking van de
producenten om boeken van het formaat 2.02 om te zetten naar het nieuwe naar
formaat.
Alhoewel de initiatiefnemers van Daisy voornamelijk in audio- en
hybride boeken geïnteresseerd zijn, werd op de Daisy 2003 conferentie aangetoond
dat in de nieuwe (Z39.86) standaard ook multimediaboeken met beeld- en
videofragmenten, tekst en ondertitelingen in twee talen zouden kunnen gemaakt
worden.
De voornaamste zorg echter is dat er veel boeken in Daisyformaat
moeten bestaan om hardwarefabrikanten te motiveren afspeelapparatuur voor de
Daisyboeken te bouwen en om organisaties te overtuigen resoluut op het nieuwe
gesproken boek formaat over te gaan (zie ook het kaderstukje).
Daisy in Vlaanderen en Nederland
Van bij de oorsprong van het
Daisyconsortium zijn in Vlaanderen het Atelier Helen Keller (nu PHK) en in
Nederland het CGL (nu FNB) actief geweest in de ontwikkelingen en deden bv. in
1997 al mee aan de gebruikersevaluaties van de eerste Daisyspelers.
Vooral
in Nederland zijn intussen de zaken in een stroomversnelling gekomen: de
overheid heeft de omschakeling naar Daisyboeken flink gesubsidieerd, maar de
voorwaarde was een totale omschakeling op korte tijd te realiseren. Daarom is
FNB anderhalf jaar geleden in hoog tempo begonnen met de aanmaak van Daisyboeken
en worden er al sinds begin dit jaar geen cassettes meer geleverd aan studenten.
De uitlening van audioboeken op cassette zal voor iedereen stoppen op 1 januari
2004. Om dit mogelijk te maken worden de Daisyspelers in grote getale ingevoerd
en hun aankoop gesubsidieerd (tot 100% voor studenten, voor de andere lezers is
het nog niet helemaal duidelijk). Op de Daisy 2003-conferentie bleek dat een
dergelijke snelle invoering in geen enkel ander land overwogen wordt. Toch heeft
deze methode, volgens FNB-afgevaardigden, grote voordelen voor de
productiecentra omdat er geen twee systemen gelijktijdig moeten onderhouden
worden. Bovendien is het goedkoper om CD's aan te maken dan cassettes.
In
Vlaanderen is de VLBB, de Vlaamse Luister- en Braillebibliotheek in Laken
begonnen met de aanmaak van gesproken Daisyboeken. Ook PHK, Progebraille-Helen
Keller in Zellik staat klaar om aan de productie van ervan te beginnen. Over
extra subsidiëring voor de aanmaak van de boeken of voor de leesapparatuur is
nog niets vastgelegd.
In opdracht van de VZW Braillekrant produceert de
Onderzoeksgroep Document Architecturen van de K. U. Leuven sinds kort dagelijks
de elektronische versies van de kranten De Standaard en Het Nieuwsblad in Daisy
3-formaat. In samenwerking met Sensotec wordt ook het Daisyleesprogramma
Kurzweil 1000 getest.
Besluit
Na enkele valse starts is het Daisyconsortium volwassen
geworden. Het Daisy 3-formaat is een robuust, op bestaande standaarden gebaseerd
formaat dat o.m. toelaat om de correctheid van gesproken boeken (en dus hun
leesbaarheid met Daisy-afspeelapparatuur) te controleren ("valideren").
Heel
wat productiehuizen hebben intussen resoluut voor Daisy geopteerd maar de
Nederlandse aanpak waarbij cassetteboeken over enkele maanden reeds zullen
verdwijnen, deed op de Daisy 2003 conferentie heel wat stof opwaaien.
Daisy for Dummies(7)
Hier willen wij enkele technische details
rond de Daisyboeken toelichten:
Op de Daisyconferentie werd o.m. het Zweedse TPB-initiatief gemeld waarbij 16.000 schoolboeken (waaronder grote aantallen in het Engels) via internet kunnen opgevraagd worden. Omwille van copyright kan dit alleen door Zweedse bibliotheken.
· Om de Daisyboeken te lezen heeft de gebruiker een paar opties:
o aangepaste CD-ROM spelers (voor audioboeken)
Men vindt tegenwoordig al
een hele reeks aparte Daisyspelers op de markt. De meest bekende namen zijn
Plextor, Visuaide, Telex. Men kan overigens elk Daisyboek (met
geluidsinformatie) via elke commerciële MP3-speler afspelen, maar mist dan de
navigatiemogelijkheden.
o via de PC met aangepaste software
Er komen steeds meer software
leesprogramma's voor Daisyboeken op de markt. Op dit ogenblik zijn vooral
LPplayer (commercieel, Labyrinten) EaseReader (commercieel, firma Dolphin) en
AMIS (gratis, open source AMIS project) populair, maar er zijn er veel
meer(8).
o via Internet (interactief)
Bij deze oplossing wordt een virtuele Daisy
speler in de webbrowser geïnstalleerd als je naar bepaalde websites surft.
Alleen die geluidsbestanden die je op een bepaald ogenblik nodig hebt worden
automatisch van de webserver naar je PC overgebracht en afgespeeld.
Op de
Daisy 2003-conferentie werden oplossingen via de EaseReader plugin (Dolphin) en
Plextor software getoond. Voor zover bekend zijn er nog geen publieke
servers.
Voetnoten:
(1) In Infovisie Magazine jg. 14, nr 3 en in jg. 11, nr 1 werd hier reeds over gerapporteerd, voornamelijk in het kader van de mogelijkheid hybride boeken te maken.
(2) Philips heeft in de voorbije decennia verschillende systemen (een analoog met speciale markeergeluiden en een digitaal voor de DAT-recorder) naar voren geschoven om de fragmenten op geluidscassettes te markeren en op die manier "opzoekbaar" te maken (zie InfoVisie Magazine, jg 14, nr 3)
(3)In sommige landen (Engeland bv.) werden gesproken boeken op speciale cassettes gemaakt en diende men speciale spelers te kopen. In andere landen werd de bandsnelheid niet-standaard gekozen en/of gebruikte men de stereosporen (er zijn er vier op een standaard cassette) om toch in mono teksten op te nemen, …
(4) In Infovisie Magazine jg. 14, nr 3
(6) Dit laat bv. toe om in de tekstversie te zoeken op woorden en dan direct de paragraaf met het gevonden woord te laten voorlezen; iets wat vooral voor studieboeken zeer belangrijk is.
(7) De titel is gebaseerd op een gelijknamige reeks boeken waarin telkens een modern technisch begrip aan beginners uitgelegd wordt.
(8) Lijst op aanvraag verkrijgbaar bij de auteur van dit artikel.
Gerrit Van den Breede - KOC
Omdat we niet geheel tevreden waren over de manier waarop totnogtoe de websitebesprekingen aan bod kwamen -onvoldoende diepgang over de toegankelijkheid- pakken we het als overgangsmaatregel even anders aan. We presenteren u nu een ‘top 5’ van de meest in het oog springende websites die wij in de afgelopen periode ontdekt hebben, met een korte omschrijving van de inhoud. Op termijn is het de bedoeling dat, via een samenwerking met het BlindSurfer initiatief, websites voorgesteld worden waarbij in groter detail ingegaan wordt op de toegankelijkheid.
BiOptic Driving Network: http://www.biopticdriving.org/
Engelse site over het autorijden voor slechtzienden met behulp van speciale
optisch-telescopische hulpmiddelen.
GPS Know How: http://www.gpsknowhow.web1000.com/
Op deze Nederlandstalige site kan u in begrijpbaar taalgebruik
informatie lezen over alle aspecten van deze erg actuele techniek van
plaatsbepaling op aarde, waarvan ook heel wat nut verwacht wordt voor de
mobiliteit van visueel gehandicapte personen.
Some Visual Phenomena & Optical Illusions: www.michaelbach.de/ot
Engelse
site waarop de bezoeker kan kennismaken met een heel scala visuele
verschijnselen en optische illusies. Telkens voorzien van een bondige en
deskundige uitleg.
Soundaround: http://www.soundaround.org/
Internationale Engelse site die geheel via enkele toetsaanslagen te
bezoeken is. Alle informatie wordt via geluidsfragmenten aangeboden; Windows
MediaPlayer is vereist.
Visual Prosthesis for the Totally Blind: www.visualprosthesis.com/voicenl.htm
Site die de bezoeker op een interactieve manier laat kennismaken met een
experimenteel systeem waarbij een beeld wordt voorgesteld door geluid. Van
oorsprong een Engelse site, voorzien van een Nederlandstalige pagina met
uitleg.
Basiskenmerken
Uitvoering: bureaumodel
Weergave: kleur
Schermdiagonaal: afh. van het gebruikte scherm
Vergroting: afh. van het
gebruikte scherm
Elektronische leeslijnen ja
Elektronische
beeldafdekking ja
Keuze tekst- en achtergrondkleur ja
Autofocus en
elektrische zoom ja
PC-aansluiting ja
Aanvullende informatie
Producent
KOBA VISION
De Oude Hoeven 6
3971 Leopoldsburg
België
Telefoon: +32 (0)11 34 45 13
Fax: +32 (0)11 34 85 25
E-mail: info@kobavision.be
Website: www.kobavision.be/nl/sena.html
Leveranciers en prijzen
-België: Koba Vision
Zonder scherm:
3.051 EUR
Met 70 cm scherm: 4.165 EUR
Met 80 cm scherm: 4.501 EUR (mei
2003, incl.BTW)
-Nederland: zie België
Basiskenmerken
Aantal braillecellen: 32 of 40
Type
braillecellen: achtpunts piëzo
Aansturing: softwarematig
Cursor-routing:
ja
GUI-compatibiliteit: ja
Geschikt voor draagbare PC: ja
Interne
spraaksynthesizer: neen
Aanvullende informatie
Producent
DATA BRAILLE SERVICE
Sporthalplein 3
2610
Wilrijk
België
Telefoon: +32 (0)3 828 80 15
Fax: +32 (0)3 828 80 16
E-mail: info@databraille.be
Website: www.databraille.be/brailleregels.html
Leveranciers en prijzen
-België: Data Braille Service:
Traveller 32: 6.349,4 EUR (mei 2003, incl. BTW)
Traveller 40: prijs op
aanvraag
-Nederland: zie België
Basiskenmerken
Versie: 5.20
Ontworpen voor: Windows XP
Vergroting: neen
Spraakondersteuning: ja
Braille-ondersteuning:
ja
Aanvullende informatie
Producent
DOLPHIN COMPUTER ACCESS
PO Box 83
Worcester WR3
8TU
Groot-Brittannië
Telefoon: +44 1905 75 45 77
Fax: +44 1905 75 45
59
Email: info@dolphinuk.co.uk
Website: www.dolphinuk.co.uk/products/hal.htm
Leveranciers en prijzen
-België: Data Braille Service, Erocos,
Integra, Sensotec:
Standard: richtprijs 875 EUR
Professional: richtprijs
1.400 EUR (mei 2003, incl. BTW)
-Nederland: ALVA, LVBC, Tieman
Standard:
825 EUR
Professional: 1.325 EUR (mei 2003)
Basiskenmerken
Versie: 4.02
Ontworpen voor: Windows
Vergroting: neen
Spraakondersteuning: ja
Braille-ondersteuning:
ja
Aanvullende informatie
Producent
FREEDOM SCIENTIFIC BLIND/LOW VISION GROUP
11800 31st
Court North
St. Petersburg, FL 33716-1805
Verenigde Staten
Telefoon:
+1 727 803 8000
Fax: +1 727 803 8001
Email: info@freedomscientific.com
Website: www.freedomscientific.com/fs_products/software_jawsinfo.asp
Leveranciers en prijzen
-België: Erocos, Sensotec:
Standard:
1.760 EUR (Erocos), 1.948 EUR (Sensotec)
Professional: 3.675 EUR (mei 2003,
incl. BTW)
-Nederland: ALVA
Standard: 1.430 EUR
Professional: 2.520
EUR (mei 2003, excl. BTW)
Basiskenmerken
Versie: 4
Ontworpen voor: Windows NT/2000/XP
Vergroting: ja
Spraakondersteuning: ja
Braille-ondersteuning: ja
Aanvullende informatie
Producent
Baum Retec AG
Schloss Langenzell
69257
Wiesenbach
Duitsland
Telefoon: +49 6223 4909 0
Fax: +49 6223 4909 99
Email: info@baum.de
Website: http://www.virgo4.de/
Leveranciers en prijzen
-België: Erocos: 1.950 EUR (mei 2003,
incl. BTW)
-Nederland: zie België
Basiskenmerken
Versie: 4.2.11
Ontworpen voor: Windows
95/98/Me/2000/XP
Vergroting: neen
Spraakondersteuning: ja
Braille-ondersteuning: ja
Aanvullende informatie
Producent
GW MICRO
725 Airport North Office Park
Fort
Wayne, IN 46825
Verenigde Staten
Telefoon: +1 260 489 3671
Fax: +1
260 489 2608
Website: www.gwmicro.com/windoweyes/windoweyes.htm
Leveranciers en prijzen
-België: zie Nederland
-Nederland:
Jonker’s:
Standard: 590 EUR
Professional: 790 EUR (mei 2003, excl.
BTW)
ABERIS
Groeneweg 58
B - 3001 Heverlee
Telefoon: +32 (0)16
23 49 09
Fax: +32 (0)16 23 56 62
E-mail: aberis@pandora.be
ADVANCED TECHNICS
Tweehuizenweg 81, bus 9
B - 1200 Brussel
Telefoon: +32 (0)2 763 09 08
Fax: +32 (0)2 763 09 08
E-mail: info@advtechnics.com
Web: http://www.advtechnics.com/
ALECS
Sprendlingenpark 21
NL - 5061 JT Oisterwijk
Telefoon: +31 (0)13 521 33 73
Fax: +31 (0)13 521 33 71
E-mail: info@alecs.tv
Web: http://www.alecs.tv/
ALVA
Leemansweg 51
NL - 6827 BX Arnhem
Telefoon: +31 (0)26
38 41 384
Fax: +31 (0)26 38 41 300
E-mail: info@alva-bv.nl
Web: http://www.alva-bv.nl/
BLINDENZORG LICHT EN LIEFDE
Hulpmiddelendienst
Oudenburgweg 40
B - 8490 Varsenare
Telefoon: +32 (0)50 40 60 52
Fax: +32 (0)50 38 64
83
E-mail: hulpmid@blindenzorglichtenliefde.be
Web: http://www.blindenzorglichtenliefde.be/
BRAILLELIGA
Engelandstraat 57
B - 1060 Brussel
Telefoon:
+32 (0)2 533 32 11
Fax: +32 (0)2 537 64 26
Web: http://www.brailleliga.be/
DATA BRAILLE SERVICE
Sporthalplein 3
B - 2610 Wilrijk
Telefoon: +32 (0)3 828 80 15
Fax: +32 (0)3 828 80 16
E-mail: info@databraille.be
Web: http://www.databraille.be/
DE CEUNYNCK NV
Kontichsesteenweg 36
B - 2630 Aartselaar
Telefoon: +32 (0)3 870 37 51
Fax: +32 (0)3 887 19 20
E-mail: l.herremans@deceunynck.be
Web:
http://www.deceunynck.be/
DE MARKGRAVE ACTIVITEITENCENTRUM
Markgravelei 22
B - 2018
Antwerpen
Telefoon: +32 (0)3 248 26 21
DE MARKGRAVE HEROPLEIDINGSCENTRUM
Markgravelei 81
B - 2018
Antwerpen
Telefoon: +32 (0)3 237 71 82
E-mail: heropl.ict@demarkgrave.be
EDITEC
5, rue des Berceaux
B - 7061 Casteau
Telefoon: +32
(0)65 72 32 45
Fax: +32 (0)65 72 38 16
ERGRA ENGELEN
Kerkstraat 23
B - 2845 Niel
Telefoon: +32
(0)3 888 11 40
Fax: +32 (0)3 888 14 36
E-mail: jos.engelen@ergra-engelen.be
Web: http://www.ergra-engelen.be/
ERGRA LOW VISION
Carnegielaan 4 - 14
NL - 2517 KH Den Haag
Telefoon: +31 (0)70 311 40 70
Fax: +31 (0)70 311 40 71
E-mail: info@ergra-low-vision.nl
Web: http://www.ergra-low-vision.nl/
EROCOS INTERNATIONAL
Onze-Lieve-Vrouwstraat 90
B - 3550 Zolder
Telefoon: +32 (0)11 53 34 54
Fax: +32 (0)11 53 34 55
E-mail: erocos@innet.be
Web: http://www.erocos.be/
ESCHENBACH OPTIK BV
Osloweg 134
NL - 9723 BX Groningen
Telefoon: +31 (0)50 541 25 00
Fax: +31 (0)50 541 05 82
E-mail: mail@eschenbach-optik.nl
Web: http://www.eschenbach-optik.nl/
ESCHENBACH VISUEEL CENTRUM
Plezantstraat 42
B - 9100
Sint-Niklaas
Telefoon: +32 (0)3 766 64 99
Fax: +32 (0)3 778 01 98
E-mail: paumen@visueelcentrum.be
EUREVA
Saturnusstraat 95
NL - 2516 AG Den Haag
Telefoon:
+31 (0)70 38 55 209
EUROBRAILLE BELGIQUE
90-92, avenue Dailly
B - 1030 Bruxelles
Telefoon: +32 (0)2 241 65 68
EVISION OPTICS
Postbus 18568
NL - 2502 EN Den Haag
Telefoon: +31 (0)70 311 40 90
Fax: +31 (0)70 311 40 91
E-mail: info@evision.nl
Web: http://www.evision.nl/
FREEDOM SCIENTIFIC GMBH
Line-Eid-Strasse 1
D - 78467 Konstanz
Telefoon: +49 75 31 9 42 39 30
Fax: +49 75 31 9 42 39 59
E-mail: info@freedomscientific.de
Web:
http://www.freedomscientific.de/
GOCI
Nieuwrodesesteenweg 52
B - 3200 Aarschot
Telefoon: +32 (0)16 570 560
Fax: +32(0)16 56 24 78
Web: http://www.goci.be/
INTEGRA
Naamsesteenweg 386
B - 3001 Heverlee
Telefoon: +32
(0)16 35 31 30
Fax: +32 (0)16 35 31 44
E-mail: info@integra-belgium.com
Web: http://www.integra-belgium.com/
KOBA VISION
De Oude Hoeven 6
B - 3971 Leopoldsburg
Telefoon: +32 (0)11 34 45 13
Fax: +32 (0)11 34 85 25
Email: info@kobavision.be
Web: http://www.kobavision.be/
KOMFA
Postbus 3041
NL – 3760 DA Soest
Telefoon: +31 (0)35
588 55 83
Fax: +31 (0)35 588 55 84
Email: info@komfa.nl
Web: http://www.komfa.nl/
LOW VISION CENTRUM UZ SINT-RAFAEL
Kapucijnenvoer 33
B -
3000 Leuven
Telefoon: +32 (0)16 33 23 94
LVI BELGIUM
Bouwelsesteenweg 18a
B - 2560 Nijlen
Telefoon:
+32 (0)3 455 92 64
Fax: +32 (0)3 455 92 88
E-mail: info@lvi.be
Web: http://www.lvi.be/
LVBC
James Wattstraat 13B
NL - 2809 PA Gouda
Telefoon: +31
(0)182 525 889
Fax: +31 (0)182 670 071
E-mail: info@lvbc.nl
Web: http://www.lvbc.nl/
N. JONKER
Duifhuis 5
NL - 3862 JD Nijkerk
Telefoon: +31
(0)33 245 37 05
Fax: +31 (0)33 245 00 04
PRESOFT
Bethaniëlei 23
B - 2930 Brasschaat
Telefoon: +32
(0)3 663 42 71
Fax: +32 (0)3 663 07 63
E-mail: info@presoft.be
RDG KOMPAGNE
Winthontlaan 200
NL - 3526 KV Utrecht
Telefoon: +31 (0)30 287 05 64
Fax: +31 (0)30 289 85 60
E-mail: info@rdgkompagne.nl
Web: http://www.kompagne.nl/
REINECKER REHA TECHNIK NL
Oudenhof 2D
NL - 4191 NW
Geldermalsen
Telefoon: +31 (0)345 585 160
Fax: +31 (0)345 585 169
E-mail: reinecker.nl@worldonline.nl
SENSOTEC
Gistelsesteenweg 112
B - 8490 Varsenare
Telefoon:
+32 (0)50 39 49 49
Fax: +32 (0)50 39 49 46
E-mail: info@sensotec.be
Web: http://www.sensotec.be/
SINT-RAFAEL VZW HEROPLEIDINGSCENTRUM
Jeruzalemstraat 19
B -
8000 Brugge
Telefoon: +32 (0)50 34 32 29
STICHTING SPITS
Blijdestijn 15
NL - 6714 DX Ede
Telefoon:
+31 (0)318 63 16 82
E-mail: stichting.spits@inter.nl.net
TIEMAN BELGIE
Baron Ruzettelaan 29
B - 8310 Brugge
Telefoon: +32 (0)50 35 75 55
Fax: +32 (0)50 35 75 64
Email: info@tieman.be
Web: http://www.tieman.be/
TIEMAN NEDERLAND
Koddeweg 39-41
NL - 3184 DH Hoogvliet
Telefoon: +31 (0)10 231 35 55
Fax: +31 (0)10 231 35 90
E-mail: info@tieman.nl
Web: http://www.tieman.nl/
VAN DEN BOS OPTICAL LOW VISION
De Moucheronstraat 55
NL - 2593
PX Den Haag
Telefoon: +31 (0)70 383 62 69
Fax: +31 (0)70 381 46 13
VAN HOPPLYNUS VISION CARE
Koningsstraat 101
B - 1000 Brussel
Telefoon: +32 (0)2 214 09 50
Fax: +32 (0)2 214 09 57
VAN LENT SYSTEMS
Lithoyensedijk 25A
NL - 5396 NC Lithoyen
Telefoon: +31 (0)412 64 06 90
Fax: +31 (0)412 62 60 25
VIGE COMPAS
Jan Luyten
Klaaseind 19
B - 2480 Dessel
Telefoon: +32 (0)477 24 11 44
E-mail: vigekempen@hotmail.com
WEBBRA
Vulderstraat 75
B - 8000 Brugge
Telefoon: +32
(0)495 43 21 14
E-mail: benjamin.allard@skynet.be
Web:
http://www.webbra.cjb.net/
WORLDWIDE VISION
Oude Hondsbergselaan 9
NL - 5062 SM
Oisterwijk
Telefoon: +31 (0)13 528 56 66
Fax: +31 (0)13 528 56 88
E-mail: info@worldwidevision.nl
Web: http://www.worldwidevision.nl/
3 tot 5 juni 2003
Tentoonstelling van technische
hulpmiddelen
Beurs waar het gros van de Belgische leveranciers van
geavanceerde hulpmiddelen voor visueel gehandicapten samengebracht worden. Op
woensdag wenst men 2 doelgroepen specifiek te bereiken: in de namiddag wordt
aandacht besteed aan kinderen (speel-o-theek) en in de vooravond van 18 tot 20u
worden werkgevers uitdrukkelijk uitgenodigd. Deze beurs richt zich tot iedereen
en is gratis toegankelijk van 11 tot 17u
Plaats: Brailleliga, Brussel
Info: Brailleliga
Engelandstraat 57
1060 Brussel
Telefoon: +32 (0)2 533 32 11
Fax: +32 (0)2 537 64 26
E-mail: inform@braille.be
Website: http://www.brailleliga.be/
22 tot 27 juni 2003 (*)
HCI International 2003
10th
International Conference on Human-Computer Interaction
Tiende
internationale conferentie over de interactie tussen mens en computer. Het
onderwerp wordt erg ruim opgevat. Deze conferentie richt zich hoofdzakelijk tot
professionelen.
Plaats: Creta Maris Hotel in Hersonissos, Kreta,
Griekenland
Info: HCI International 2003
ICS -FORTH - Hellas
Science and Technology Park of Crete
Heraklion, Crete
GR - 71110
Greece
Telefoon: +30 281 039 17 52
Fax: +30 281 039 17 40
E-mail: info@hcii2003.gr
Website: http://www.hcii2003.gr/
31 augustus tot 3 september 2003(*)
AAATE 2003: 7th European
Conference for the Advancement of Assistive Technology in Europe
Internationale conferentie voor de vooruitgang in geavanceerde hulpmiddelen
voor personen met een handicap. Deze beurs richt zich hoofdzakelijk tot
professionelen.
Plaats: University College, Dublin, Ierland
Info: AAATE Dublin 2003 Secretariat
Central Remedial Clinic
Vernon Avenue
Clontarf
Dublin 3
Ierland
Telefoon: +353 1 80
57 523 / 20
Fax: +353 1 83 35 496
E-mail: info@atireland.ie
Website: www.atireland.ie/aaate
6 tot 8 november 2003 (*)
VIPHEC: Visually Impaired People in
Historic European Cities
Interdisciplinair colloquium in het kader van
het Europese jaar van personen met een handicap. Het colloquium wil deskundigen
samenbrengen die te maken hebben met het toegankelijk maken van historische
stadskernen, meer bepaald voor de groep van mensen met een visuele handicap. Dit
evenement richt zich hoofdzakelijk tot professionelen.
Plaats:
Leuven, België
Info: Prof. Patrick Devlieger
K.U.Leuven –
Departement Sociale en culturele antropologie
Tiensestraat 102
B – 3000
Leuven
Telefoon: +32 (0)16 32 60 47 of 32 60 07 (secretariaat)
Fax: +32
(0)16 32 60 00
E-mail: patrick.devlieger@ant.kuleuven.ac.be
10 tot 11 november 2003 (*)
2de ACM Conference on Universal
Usability 2003
Internationale conferentie voor de vooruitgang in
geavanceerde hulpmiddelen voor personen met een handicap. Deze beurs richt zich
hoofdzakelijk tot professionelen.
Plaats: Vancouver, BC Canada
Info: E-mail: vlh@watson.ibm.com
Website: www.acm.org/sigs/sigchi/cuu2003/call.htm
29 juni tot 2 juli 2004
CVHI 2004: 3th Conference and Workshop
on Assistive Technologies for Vision and Hearing Impairment.
De derde in
een nieuwe reeks internationale conferenties over technologie en ontwikkelingen
ten behoeve van personen met een visuele of auditieve handicap. De thema's op
CVHI 2004 zijn “State-of-the-art and New Challenges”. Dit evenement richt zich
hoofdzakelijk tot professionelen. Er zijn ook studiebeurzen beschikbaar voor
mensen (tot 35 jaar) in opleiding.
Plaats: Hotel Alixares, Granada,
Spanje
Info: Ms. V. Romanes
CVHI 2004 secretariat
Department
of Electronics and Electrical Engineering
University of Glasgow
Rankine
Building, Oakfield Avenue
Glasgow G12 8LT
Schotland
E-mail: v.romanes@elec.gla.ac.uk
Website:
www.elec.gla.ac.uk/Events_page/CVHI
(*):Activiteiten waar het Kennis- en OndersteuningsCentrum, Infovisie vzw, Visio Loo Erf en/of Sonneheerdt aan deelnemen.
INFOVISIE MAGAZINE
Driemaandelijks tijdschrift over technische
hulpmiddelen voor blinde en slechtziende mensen. Verkrijgbaar in zwartdruk, op
audiocassette en in twee elektronische formaten: HTML en XML. Beide
elektronische formaten zijn gratis indien men ze via het web downloadt; de
XML-versie via http://www.anderslezen.nl/ en de
HTML-versie via http://www.infovisie.be/
Een diskette met een elektronische versie is verkrijgbaar tegen de gewone abonnementsprijs.
_______________________________________________________________________
Redactie:
KOC
Tel.: +32 (0)2 225 86 91
E-mail: gerrit.vandenbreede@vlafo.be
Web: http://www.koc.be/
INFOVISIE vzw
Tel.: +32 (0)16 32 11 23
E-mail: jan.engelen@esat.kuleuven.ac.be
Web: http://www.infovisie.be/
Visio
Tel.: +31 (0)356 98 57 11
E-mail: helenevanharten@visio.nu
Web: http://www.tovg.nl/
Sonneheerdt
Tel.: +31 (0)341 498 498
E-mail: gpape@sonneheerdt.nl
Web: http://www.sonneheerdt.nl/
_______________________________________________________________________
Redactieteam:
Jan Engelen
Gerhard Pape
Christiaan Pinkster
Gerrit Van den Breede
Helene van Harten
_______________________________________________________________________
Vormgeving:
zwartdruk: drukkerij Peeters, Leuven
cassette en
XML-versie: FNB
HTML-versie: KOC
_______________________________________________________________________
Abonnementen:
België & Nederland: 25 euro
Andere landen:
30 euro
Wie zich wenst te abonneren, kan terecht bij de redactie. Nederlanders
richten zich tot Visio, Belgen en personen uit andere landen richten zich tot
het KOC.
Zonder schriftelijk tegenbericht wordt uw abonnement automatisch
verlengd bij het begin van een nieuwe jaargang.
_______________________________________________________________________
Verantwoordelijke uitgever:
Jan Engelen
Vloerstraat 67
B -
3020 Herent
_______________________________________________________________________
De redactie is niet verantwoordelijk voor ingezonden artikelen. Enkel teksten
die ondertekend zijn, worden opgenomen. De redactie behoudt zich het recht voor
ingezonden stukken in te korten.
Het redactieteam kan niet aansprakelijk
gesteld worden voor onjuiste gegevens die door leveranciers of producenten
werden meegedeeld.
© Artikels uit deze publicatie kunnen overgenomen worden
na schriftelijke toestemming van de uitgever.